تبیین جامعه‌شناختی تعاملات همسایگی و تأثیر آن بر احساس نشاط اجتماعی شهروندان در شهر همدان

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 5، دوره 7، شماره 22، خرداد 1396، صفحه 107-134   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

اعظم خطیبی

استادیار جامعه شناسی دانشگاه پیام نور

چکیده

نشاط اجتماعی در زندگی اجتماعی نقشی اساسی و بنیادینی ایفا می‌کند، به‌گونه‌ای که در مقایسه با هر خصلت و روحیه‌ی دیگر، بیشترین سهم را در بهبود روابط و معاشرت‌ها به عهده دارد. هدف این تحقیق نیز بررسی تعاملات همسایگی و تأثیر آن بر نشاط اجتماعی شهروندان در شهر همدان است. از نظریه­های برخی از جامعه­شناسان در حوزه­ی شهری و نشاط مانند جیکوبز فلنگن، پارک، گیدنز، آرگایل، آیزنگ، وینهوون و کالمیجن و ... استفاده شده است.­ روش تحقیق توصیفی از نوع ­پیمایشی و رویکرد آن جامعه­شناختی است. جامعه‌ی آماری این تحقیق، شهروندان همدانی حاضر در زمان مطالعه بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر برآورد شد و شیوه‌ی نمونه­گیری خوشه­ای بود. برای ­گردآوری اطلاعات از دو نوع پرسشنامه استفاده شد: 1- تعامل همسایگی ­پاول والین و شوسلر و 2- پرسشنامه‌ی محقق ساخته بر اساس نظریه­ی نشاط­ آرگایل و آیزنگ و اعتماد­ گیدنز. نتایج نشان داد بین تعاملات همسایگی و نشاط اجتماعی رابطه‌ی معنا­دار و قوی‌ای وجود دارد (172/0= r). بین زنان و مردان در تعاملات همسایگی تفاوت معنا­داری نیست اما در احساس نشاط اجتماعی تفاوت معنا­دار است. رگرسیون چند متغیره نشان داد که از بین مؤلفه­های تعاملات همسایگی، شبکه‌ی روابط، بیشترین تبیین­کننده‌ی نشاط ­اجتماعی است. تحلیل مسیر نشان داد که اعتماد به همسایه­ها تحت تأثیر شبکه‌ی روابط و شناخت همسایه­ها از یکدیگر است. 

کلیدواژه‌ها

تعاملات همسایگی؛ احساس نشاط اجتماعی؛ شبکه روابط؛ شناخت همسایه؛ اعتماد به همسایه

مراجع

-         آزاد ارمکی، تقی. (1386). جامعه‌شناسی­خانواده­ی ایرانی، تهران: سمت.

-         آیزنگ، مایکل. (1374). روانشناسی شادی، ترجمه‌ی محمد فیروز بخت و خلیل بیگی، تهران: بدر.

-         ازکمپ، استوارت. (­1373). روانشناسی اجتماعی کاربردی، ترجمه فرهاد ماهر، تهران: انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول.

-         امیر­کافی، مهدی؛ فتحی، شکوفه. (1390). بررسی عوامل مؤثر بر دلبستگی به محله­ی مسکونی (مطالعه‌ی موردی: شهر کرمان)، مجله‌ی مطالعات اجتماعی ایران، دوره‌ی 5. شماره‌ی 1: 37-11.

-         انصاری، ابراهیم­. (­1381). جایگاه اجتماعی محله در شهرهای اسلامی با تأکید بر اصفهان، جامعه‌شناسی کاربردی­، شماره‌ی 13، بهار و تابستان 1381­: 26-15.

-         پوردیهیمی، شهرام و نورتقانی، عبدالمجید.­ (1392). هویت و مسکن: بررسی سازوکار تعامل هویت ساکنان و محیط مسکونی، فصلنامه‌ی مسکن و محیط روستا، شماره‌ی 141: 18-3.

-         تریاندیس، هری. س. (1383). فرهنگ و رفتار اجتماعی. ترجمه‌ی نصرت فتی، تهران: نشر رسانش.

-         چلبی، مسعود و موسوی، محسن.­ (1387). بررسی جامعه­شناختی عوامل مؤثر بر شادمانی در سطح خرد و کلان. مجله‌ی جامعه‌شناسی ایران، دوره­ی نهم، شماره‌ی یک و دو، صص 57-34.

-         چیل، دیوید. (1388). خانواده‌ها در دنیای امروز، ترجمه‌ی محمدمهدی لبیی، نشر افکار.

-         حقیقی، جمال؛ خوش­کنش، ابوالقاسم؛ شکر­کن، حسین؛ شهنی ییلاق، ملیجه ونیسی، عبدالکاظم­. (­1384).­ رابطه‌ی الگوی پنج عاملی شخصیت با احساس شادکامی در دانشجویان دوره‌ی کارشناسی دانشگاه شهید چمران، مجله‌ی علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، شماره‌ی 7: 188-163.

-         دورکیم، امیل. ­(1387). قواعد روش جامعه‌شناختی، ترجمه‌ی علی‌محمد کاردان، انتشارات دانشگاه تهران.

-         ربانی خوراسگانی، علی؛ صدیق اورعی، غلامرضا؛ خنده رو، مهدی­. (­1388). بررسی سرمایه‌ی اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن در سطح محله، علوم اجتماعی(دانشگاه فردوسی مشهد)، شماره‌ی 14، پاییز و زمستان 1388: 150-119.

-         ربانی، علی؛ ربانی،رسول؛ گنجی، محمد­. (1390). رویکردی جامعه‌شناختی به احساس شادمانی سرپرستان خانوار در شهر اصفهان، مسائل اجتماعی ایران، شماره‌ی 3، تابستان 1390: 74-39.

-         رضازاده، راضیه­. (1385). رویکردی ­روان­شناسانه و جامعه­شناسانه به هویت مکانی در شهرهای جدید، مجموع مقالات همایش بین‌المللی شهرهای جدید، تهران: انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید.

-         زیبایی­نژاد، محمد­رضا­.(1388). آسیب‌شناسی نگاه به زن و خانواده در ایران، مجموعه مقالات آسیب‌شناسی خانواده، تهران: مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری.

-         ساروخانی، باقر.­ (1375). درآمدی بر دایره المعارف علوم اجتماعی، تهران: دانشگاه تهران.

-         شارع پور، محمود­. (1391). جامعه‌شناسی شهری، تهران: انتشارات سمت، ویرایش اول، چاپ ششم.

-         شوسلر، کارل. اف.­ (­1982). سنجش احساسات و نظر مردم نسبت به حیات اجتماعی، سان‌فرانسیسکو: جوسی باس: 135.

-         صدیق سروستانی، رحمت‌الله؛ نیمروزی، نوروز.­ (1389). بررسی ارتباط بین مشارکت در روابط همسایگی و احساس امنیت در محلات شهر مشهد، دانش انتظامی، شماره‌ی47، تابستان 1389: 220-185.

-         عنبری، موسی؛ حقی، سمیه­. (­1393). بررسی عوامل فردی و اجتماعی مؤثر بر نشاط اجتماعی زنان؛ مورد مطالعه: زنان مناطق شهری و روستایی شهرستان دلیجان)، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و پنجم، شماره‌ی 1، بهار 1393: 26-1.

-         فیالکوف، یانکل.­ (1383). جامعه‌شناسی شهر، ترجمه‌ی عبدالحسین نیک گهر، تهران: انتشارات آگه.

-         کشاورز، امیر؛ مولوی، حسین؛ کلانتری، مهرداد. (1387). ­رابطه‌ی بین سرزندگی و ویژگی­های جمعیت­شناختی با شادکامی در مردم شهر اصفهان،مطالعات روان‌شناختی، دوره‌ی 4، شماره‌ی 4، زمستان 1387: 64- 45.

-         کلتنر، جان، دبلیو. (1376). ارتباط گفتاری میان مردم، ترجمه‌ی اکبر میرحسینی و قاسم کبیری، تهران: انتشارات امیرکبیر.

-         کیا، علی‌اصغر و امیری، رقیه. (1391). بررسی میزان نشاط اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین شهروندان 64-15 سال شهر اهواز، فصلنامه‌ی برنامه­ریزی و رفاه و توسعه­ی اجتماعی، شماره‌ی 15: 174-138.

-         گلکار، کوروش. (­1379). نشاط و سرزندگی در شهر به کمک طراحی شهری، شهرنگار، سال هفتم، شماره‌ی 39 : 28-24.

-         گیدنز، آنتونی. (­1377). پیامدهای مدرنیت، ترجمه‌ی محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.

-         ـــــــــــ . (1383). تجدد و تشخص – جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه‌ی ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.

-         لیاقتدار، محمدرضا؛ عابدی، محمدرضا؛ جعفری، ابراهیم. (1387). هنجارهای سیاهه شادکامی فوردایس اصفهان، فصلنامه‌ی روان‌شناسی، سال 12، شماره‌ی 16: شماره‌ی 2(پیاپی 46): 196-183.

-          معمار، ثریا. (1390). تحلیل جامعه‌شناختی نیازهای اجتماعی و کالبدی محلات شهر از دیدگاه توسعه‌ی پایدار محله­ای(مطالعه‌ی محلات شهر اصفهان)، بررسی مسائل اجتماعی ایران، شماره‌ی2، تابستان 1390: 133-106.

-         معیدفر، سعید؛ مقدم، غلامرضا. (1389). هویت محله­ای در کاهش و کنترل گرایش به رفتارهای نابهنجار اجتماعی در شهر(­مطالعه: محله‌های شهر تهران)، مسائل اجتماعی ایران، شماره‌ی 2، زمستان 1389: 144- 115،.

-         منادی، مرتضی. (­1388). بررسی انسان شناختی روابط همسایگی - مطالعه‌ی تطبیقی روابط زنان شاغل و خانه‌دار، مطالعات اجتماعی ایران، شماره‌ی 6، تابستان 1388: 122-104.

-         میلر، دلبرت. سی. (1380). راهنمای سنجش و تحقیقات اجتماعی، ترجمه‌ی هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.

-          نایبی، هوشنگ و لطفی خواچکی، بهنام. (1394). تأثیر روابط و پیوندهای خویشاوندی بر میزان آسیب­های اجتماعی در استان­های کشور، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره‌ی 6، شماره‌ی 1، بهار و تابستان 1394: 26-1.

-         نوذری، حمزه. (1394). تحلیل تعارضات همسایگی و برخی پیامدهای آن در شهر تهران، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره‌ی 6، شماره‌ی 2، پاییز و زمستان 1394: 390-373.

-         وحیدا، فریدون؛ بهیان، شاپور؛ هاشمیان فر، سید علی و حضرتی، سپیده. (1394). بررسی عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر شادمانی با تکیه‌ بر احساس امنیت اجتماعی (مورد مطالعه: شهر کرمان)، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال ششم، شماره‌ی هفدهم، زمستان 1394: 28-1.

-         وحیدا، فریدون و دادهیر، ابوعلی و فرنام، محمد.­ (1393). نشاط عمومی در زندگی اجتماعی – فرهنگی شهر: مطالعه­ای با رویکرد تئوری کیفیت اجتماعی در شهر اردبیل، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال چهارم، شماره‌ی یازدهم: 34-1.

-          وزیری، مژده؛ شیرزادی اصفهانی، هما. (­1389). بررسی رابطه‌ی جو سازمانی با شادمانی و سرزندگی در اعضای هیأت علمی دانشگاه الزهرا(س)، اندیشه‌های نوین تربیتی، دوره‌ی 6، شماره‌ی 2، تابستان 1389: 190-173.

-         هزار جریبی، جعفر؛ آستین فشان، پروانه. (1388). بررسی عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی با تأکید بر استان تهران، جامعه‌شناسی کاربردی، بهار، شماره‌ی 33: 146-119.

-         یوسفی، علی؛ نوغالی، ،محسن؛ حجازی، مهلا. (1388). انسجام در شبکه­های همسایگی شهر مشهد، جامعه‌شناسی ایران، دوره‌ی دهم، شماره‌ی 1، بهار 1388: 161-138.

-         Amerigo, M. Aragones, J. (1997). A theoretical and methodological approach to the study of residential satisfaction, Journal of environment psychology, No. 17: 47-57.

-         Argyle, M. (2001). The psychology of happiness, second edition, Rutledge is imprint of the Taylor and Francis group.

-         Coleman, James C. (1988). Social capital in the creation of human capital. American Journal of Sociology 94 (Supplement S95-S120): 95-119.

-         Falanagan, W. G., (1999). Urban Sociology: Images and Structure, New York: Allyn and Bacon.

-         Fukuyama, Francis. (1999).Social Capital and civil society. [On line].Available at

-         www.imf.org/external/pubs/ft/seminar/1999/reformes/fukuyama.htm.

-         Gans, H. (1962). The Urban Villagers, New York: Free Press.

-         Giddens, Anthony. (1992). the Consequences of Modernity, Stanford; Stanford University Press.

-         Haler, H& Hadler, M. (2006). How social relations and structures can produce happiness and unhappiness, social indicators research, 75: 169-216.

-         Low, Setha, M. and Altman, Irwin. (1992). “Place Attachment: A Conceptual Inquiry”. In Irwin Altman and Setha, M. Low (Eds), Place Attachment, New York/ London: Plenum Press: 1-12.

-         Morgan, P. (2010). “Towards a developmental theory of place attachment”. Journal of Environmental Psychology, 30, 11–22.

-         Sampson, Robert J. Johan laub. (1993). Crime in the making, pathways and turning points through life. Cambridge, Harvard University press.

-         Scannell, Leila. Gifford, Robert. (2010). “The Relations between Natural and Civic Place Attachment and Pro-Environmental Behavior”. Journal of Environmental Psychology. XXX: 1-9.

-         Schyns, P. (1998). Cross national differences in happiness, social undicators research, 43: 3- 26.

-         Veenhoven, R. and Kalmijn, W. (2005). Inequality adjusted happiness in nation, Journal of happiness studies, 6: 421- 455.

-         Whyte, W.F. (1943). Street Corner Society, Chicago: University of Chicago Press.