مطالعه کانه‌زایی مس در داخل سنگ‌های آتشفشانی ترشیری در کانسار ورزق- شرق ایران

ژئوشیمی

مقاله 1، دوره 5، شماره 3، آذر 1395، صفحه 229-249

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

منصور عادل پور؛ قدرت الله رستمی پایدار

چکیده

کانسار مس ورزق در 22 کیلومتری جنوب­شرق شهرستان قائن در زون شرقایران واقع شده است. سنگ­های آتشفشانیکانسار مس ورزق به سن پالئوسن- ائوسن، شامل تناوبی ازگدازه­ها (آندزیت، تراکی­آندزیت و آندزیت-بازالت) و موادآذرآواری (انواع توف وآگلومرا) هستند. این سنگ­ها، بر اساس داده­های ژئوشیمیایی عناصر اصلی وکمیاب، ماهیت کالک­آلکالن دارند. مقدار Al₂O₃ آنها زیاد و در عین حال عدد منیزیمی پایینی دارند. تمامی نمونه­ها دارای ماهیت متاآلومین و کلسیمی- قلیایی پتاسیم متوسط- بالا هستند. مقادیر بالای عناصر Rb, Sr, K, U, Th, ZrوBa، نسبت­های بالای  K₂O/RbوFeO/MgO  حاکی از شباهت سنگ­های این محدوده با سنگ­های توده­های آذرین کمان­های ماگمایی حاشیه فعال قاره­هاست. عناصر HFSE همچون Ti, Y وNb در سنگ­های منطقه تهی­شدگی در صورتیکه عناصر کمیاب خاکی (شاملLaوCe) و عناصر لیتوفیل با شعاع یونی بالا (LILE) غنی­شدگی دارند. این ویژگی مربوط به محیط تکتونیکی وابسته به مناطق فرورانش است. تهی­شدگی از عناصر HFSE همچون  Y, Ti, ZrوNb، غنی­شدگی از عناصر BaSr, وK  نشان­دهنده مشارکت پوسته در فرآیندهای ماگمایی و آلودگی ماگما توسط پوسته است. سنگ­های آتشفشانی منطقه ورزق تحت­تأثیر محلول­های گرمابی قرار گرفته و دگرسان شده­اند. کانی­سازی سولفیدی مس در اثر عملکرد سیالات گرمابی که در امتداد گسل­ها در حرکت بوده ایجاد شده است. کانی­سازی به صورت افشان و رگچه­ای است و بطور عمده محدود به قسمت فوقانی واحدهای آتشفشانی است. بارزترین ویژگی این منطقه پاراژنز ساده با چیرگی کالکوسیت بعنوان کانه اصلی است. کانی­های کالکوسیت، کولیت، دیژنیت، بورنیت وکالکوپیریت پاراژنز کانیایی را تشکیل می­دهند. علاوه بر کانی­های سولفیدی، مس طبیعی، کانی­های اکسیدی از جمله کوپریت- تنوریت و کربنات­های مس نیز دیده می­شود.

کلیدواژه‌ها

سنگ‌های آتشفشانی؛ پالئوسن- ائوسن؛ کمان ماگمایی حاشیه قاره‌ای؛ ورزق؛ قائن

مراجع