دراسة الإنزیاح فی شعر محمود درویش ترکیزاً على الأعمال الشعریة الکاملة

فصلیة دراسات الادب المعاصر

مقاله 1، دوره 9، شماره 34، اسفند 2017، صفحه 9-37   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

فاطمه أسدی¹؛ عزت ملاابراهیمی²

¹طالبة الدکتوراه، فرع اللغة العربیة وآدابها، جامعة آزاد الإسلامیة، فرع علوم وتحقیقات، طهران، ایران

²عضو هیئة التدریس، قسم اللغة العربیة وآدابها، جامعة طهران، طهران، ایران(أستاذة مشارکة)

چکیده

یُعدّ الإنزیاح من إبداعات الشکلانییّن المهمّة ویتکوّن الیوم الحجر الأساس فی قضایا الأسلوبیّة وعلم اللغة. فی بدایة القرن العشرین قطعوا خطوة کبیرة فی العدول عن اللغة المعیار وأبدعوا مصطلحی الإنزیاح والتقریب(أو معالجة ذات الأسبقیة). إنَّ درویش یخلّ فی المواضع المختلفة ترتیب اللغة المألوف ویبادر بخلق التراکیب الجدیدة والصور الشعریة الخلّابة. یقسّم لیتش الإنزیاح إلی ثماینة أنواع وهذا البحث بما للموضوع من سعة المجال فی شعر درویش یذهب إلی دراسة وتبیین الإنزیاح اللفظی والمعنوی والکتابی فی مجموعة «الأعمال الشعریة الکاملة». ما توصَّل إلیه البحث من النتائج تقول: إنَّ درویش أکثر من استخدام التشبیه والاستعارة، ثمَّ استفاد من المفردات العتیقة إلی جانب التراکیب الإضافیة الجدیدة والمفارقة و... هادفاً تحقیق الإنزیاح فی شعره.

کلیدواژه‌ها

الشعر المعاصر؛ الشکلانیون؛ محمود درویش؛ التشبیه؛ الاستعارة؛ المفارقة؛ التراکیب الجدیدة

مراجع

المصادر والمراجع

الکتب الفارسیة

احمدی، بابک.1390، ساختار و تأویل متن، چاپ دوازدهم، تهران: مرکز.

اسوار، موسی. 1381، از سرود باران تا مزامیر گل سرخ(پیشگامان شعر امروز عرب)، چاپ اول، تهران: سخن.

ایگلتون، تری. 1383، پیش­درآمدی بر نظریه­های ادبی، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.

پورنامداریان، تقی. 1381.، خانه­ام ابری است، چاپ دوم، تهران: سروش.

داد، سیما. 1383، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.

رضایی، عربعلی. 1382، واژگان توصیفی ادبیات، تهران: فرهنگ معاصر.

شایگان­فر، حمیدرضا. 1380، نقد ادبی، معرفی مکاتب نقد، تهران: انتشارات دستان.

شفیعی­کدکنی، محمدرضا. 1370، صور خیال در شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات آگاه.

شفیعی­کدکنی، محمدرضا. 1381، موسیقی شعر، چاپ دهم، تهران: آگاه.

شمیسا، سیروس. 1381، نقد ادبی، تهران: فردوس.

صفوی، کوروش. 1383، از زبان شناسی به ادبیات، چاپ سوم، تهران: سوره مهر.

عباس، احسان. 1384، رویکردهای شعر معاصر عرب، ترجمه حبیب­الله عباسی، تهران: سخن.

علوی­مقدم، مهیار. 1377، نظریه‌های نقد ادبی معاصر، تهران: سمت.

فضیلت، محمود. 1390، اصول و طبقه­بندی ادبی، چاپ اول، تهران: انتشارات زوّار.

کهنمویی­پور، ژاله، و همکاران. 1381، فرهنگ توصیفی نقد ادبی، چاپ اوّل، انتشارات دانشگاه تهران.

موران، برنا. 1389، نظریه­های ادبیات و نقد، برگردان: ناصر داوران، چاپ اول، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.

موکاروفسکی، یان. 1373، زبان معیار و زبان شعر، ترجمه احمد اخوت، اصفهان: مشعل.

ولک، رنه و آواستن وارن. 1373، نظریه ادبیات، ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر، چاپ اول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

 

الکتب العربیة

ابن فارس، احمد. 2002، مقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.

ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم. 2003، لسان العرب، الطبعة الثانیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.

بن ذریل، عدنان. 1998، النقد و الأسلوبیة بین النظریة والتطبیق، دمشق: منشورات اتحاد الکتّاب العرب.

بیضون، حیدر توفیق. 1991، محمود درویش شاعر الأرض المحتلة، الطبعة الأولی، بیروت: دار الکتب العلمیة.

الزمخشری. 1998، أساس البلاغة، تحقیق محمد باسل، الطبعة الأولی، بیروت: دار الکتب العلمیة.

سلیمان، محمد. 2007، ظواهر اسلوبیة فی شعر ممدوح عدوان، الأردن: دار الیازوری.

عطوات، محمد عبد عبدالله. 1998، الأتجاهات الوطنیة فی الشعر الفلسطینی المعاصر من 1968 حتی 1918، بیروت: دار الآفاق الجدیدة.

محمد ویس، احمد. 2002، الانزیاح فی التراث النقدی والبلاغی، دمشق: اتحاد الکتب العرب.

محمد ویس، احمد. 2005)، الانزیاح من منظور الدراسات الاسلوبیة، الطبعة الأولی، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.

الـمسدی، عبدالسلام. 2006، الأسلوبیة والأسلوب، الطبعة الخامسة، بیروت: دار الکتاب الجدید المتحدة.

وهبه، مجدی. 1984، معجم المصطلاحات العربیة فی اللغة و الأدب، الطبعة الثانیة، بیروت: دار العلم.

 

المقالات الفارسیة والعربیة

دهقانی نیسیانی، اعظم و رقیة رستم‌بور ملکی. 1437ق، «الانزیاح الصوتی فی شعر احمد مطر»، فصلیة دراسات الأدب المعاصر، المجلد 7، العدد 25، صص 32- 9.

ربابعة، موسی. 1995م، «الانحراف مصطلحاً نقدیاً»، مجلة مؤتة للبحوث و الدراسات العلوم الإنسانیة والاجتماعیة، المجلد 10، العدد 4.

فرضی، حمیدرضا. 1389ش، «هنجارگریزی واژه‌های نحوی در شعر نیما»، مجموعه مقالات دومین همایش نیماشناسی، صص 1275- 1255.

مدرسی، فاطمه و امید یاسینی. 1387ش، «نقد صورتگرایانه غزلیات حافظ»، مجله سبک­شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، شماره اول، صص 141- 118.

نجفی ایوکی، علی، تازه­مرد، طاهره. 1392ش، «هنجارگریزی در شعر صلاح عبدالصبور»، فصلنامه لسان مبین دانشگاه قزوین، سال چهارم، شماره یازده، صص220-241.

نظری، علی و یونس ولیئی. 1433ق، «ظاهرة الانزیاح فی شعر أدونیس»، فصلیة دراسات الأدب المعاصر، المجلد 5، العدد 17، صص 85- 106.