رازداری در داستان های عاشقانة شاهنامه (شاخصة مهم ادب تعلیمی)

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 1، دوره 9، شماره 33، خرداد 1396، صفحه 1-28   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین آقاحسینی¹؛ ناهید نصرآزادانی²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

رعایت مرزهای اخلاق انسانی، یکی از برجسته­ترین خصوصیات شاعران بزرگ ادب فارسی است. خلق آثار ارزشمندی همچون شاهنامه در کنار ارزش­های ادبی آن که در اوج زیبایی است به دلیل رعایت اصول اخلاقی بیشترین تأثیر را در برانگیختن خصایل انسانی در مخاطبان خویش داشته است. یکی از مهم‌ترین این خصایل، رازداری و کتمان سرّ است که در بسیاری از داستان‌های شاهنامه از جمله داستان­های عاشقانه در دو گونة رازداری ممدوح و مذموم دیده می­شود. فردوسی با حفظ تعهد به تعلیم اخلاق رازداری، به بیان ماجرای عشق، در گیرودارهای قومی، نژادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی در جامعة نیمه تاریخی و نیمه افسانه­ای داستان­ها پرداخته است. این آموزه گاه به شکل پند و نصیحت و گاه در عمل و عکس­العمل شخصیت­ها همراه با بسیاری از ظرایف و نکات، اوج و فرود می­یابد. بررسی رازداری در داستان­های عاشقانة­ شاهنامه با توجه به ویژگی­ها و عناصر برجسته­ای مانند حماسه، عشق، پهلوانی، آیین سوگند و امثال آن اهمیت دارد. بررسی این داستان‌ها برای اثبات عوامل تأثیرگذار در گسترش تعلیم رازداری و شناخت نقش عناصر اصلی داستان عاشقانه در رازداری‌های ممدوح یا مذموم و همچنین بررسی تأثیر بن­مایه­های حماسی و عشق، در پایداری و یا ضعف رازداری اهمیت دارد.

کلیدواژه‌ها

رازداری؛ شاهنامه؛ داستان عاشقانه؛ ادب تعلیمی

مراجع

1- قرآن کریم.

2- نهج‌البلاغه.(1376). فیض الاسلام. سید علینقی. تهران: انتشارات فیض الاسلام.

3- ابوالحسنی، علی.(1390). بوسه بر خاک پی حیدر(ع). تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

4- البرز، پرویز.(1369). شکوه شاهنامه در آیینه تربیت و اخلاق پهلوانان. تهران: دانشگاه الزهرا.

5-­ تقوی، محمد.(1376). حکایت‌های حیوانات در ادب فارسی. تهران: روزنه.

6- حمیدیان، سعید.(1392)، شرح شوق. تهران، نشر قطره.

7- دانشور وزیری، عبدالرضا؛ حسینی کازرونی، سید احمد و سید صادقی، سید محمد. (1394). واکاوی گزاره­های نیک و بد در شاهنامه، ادیان ایران باستان و اسلام. مطالعات ادبیات تطبیقی، سال نهم، شماره 34، ص.ص. 108-91.

8- دهخدا، علی اکبر.(1377). لغت نامه دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران- روزنه.

9- ستاری، جلال.(1375). عشق صوفیانه. تهران: نشر مرکز.

10- سرّامی، قدمعلی.(1373). از رنگ گل تا رنج خار. تهران: علمی و فرهنگی.

11- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1372). انواع ادبی و شعر فارسی. رشد آموزش ادب فارسی. سال هشتم، شماره 33، ص.ص. 9-4.

12- علوی مقدم، سید­محمد.(1371). اخلاق در شاهنامه. کیهان اندیشه. شماره 41، ص.ص. 173-153.

13- فردوسی، ابوالقاسم. (1381). شاهنامه فردوسی. تهران: نشر قطره.

14- محجوب، محمدجعفر. (1387). ادبیات عامیانة ایران. به کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: نشر چشمه.

15-­ مدی، ارژنگ.(1371). عشق در ادب فارسی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

16-­ معین، محمد. (1357). حواشی برهان قاطع. تهران: امیرکبیر.

17-­ نراقی، ملا احمد. (1382). معراج السعاده. تهران: انتشارات فراروی.

18- نظامی عروضی، احمد بن عمر.(1369). چهار مقاله. تصحیح محمد قزوینی و محمد معین. تهران: امیر کبیر.