کاربست گفتمان عاطفی در متون تعلیمی با تکیه بر باب پنجم گلستان سعدی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 4، دوره 9، شماره 33، خرداد 1396، صفحه 91-120   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم محمودی¹؛ اعظم خادم²

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان

²مدرس آموزشکده فنی و حرفه ای خوارزمی شهرضا

چکیده

در متون تعلیمی برقراری ارتباط مؤثر با مخاطب اهمیت بسیار دارد. باب پنجم گلستان سعدی نمونه­ای کارآمد در این ارتباط است و شامل مجموعه مهارت‌هایی است که برای مدیریّت عواطف بشری و به‌منظور تبدیل وضعیتی تنش‌زا به وضعیتی مطلوب به کار می‌رود. موضوع این باب نیز توصیف هیجانات دوران جوانی است. چرخش رویکرد مخاطب از اثر زودگذر به اثر ماندگار در رویارویی با یک متن تعلیمی مسلماً مشروط بر تأمّل و ممارست در تعالیم آن است. بر اساس همین ضرورت، در این نوشتار باب پنجم گلستان از منظر گفتمان عاطفی بررسی شده است. در این تحقیق، مبانی نظری، تقسیم‌بندی هیجانات اساسی از شیوِر و نظریّة هوش هیجانی از گلمن و همچنین مبانی نظری مربوط به توانش‌های چهارگانه و گفتمان عاطفی در نشانه‌معناشناسی و زبانشناسی جدید بوده‌است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که لذت مهم‌ترین کنش عاطفی در این متن است که تفاهم و هماهنگی میان هم‌نشینان از عوامل اصلی ایجاد آن است. همچنین از منظر گفتمانی ادّعای حضور گفته­پرداز به‌عنوان دانای محدود، واقع­گرایی و باورپذیری متن را افرایش داده است.

کلیدواژه‌ها

متون تعلیمی؛ باب پنجم گلستان سعدی؛ هیجانات اساسی؛ هوش هیجانی؛ گفتمان عاطفی

مراجع

1- پورافکاری، نصرت الله. (1373). فرهنگ جامع روان‌شناسی – روان‌پزشکی. تهران: فرهنگ معاصر.

2- ترکاشوند، فرشید. (1394). تحلیل کارکرد بافت و گفتمان عاطفی در درک متون ادبی. فصلنامة لسان مبین، سال هفتم (دورة جدید)، شمارة بیست‌و‌یکم، ص.ص. 43 – 23.

3- رحیمی، سیّد مهدی، محمدی، ابراهیم و شهرویی، سعید.(1390) نگاهی به چند صدایی سعدی در گلستان. بهار ادب. سال چهارم، شماره‌ سوم، ص.ص. 21 – 35.

4- سلطانی، منظر و صادقی، طاهره. (1391). تصویر پردازی عاطفی (خشم و ترس) در بوستان سعدی با تکیه بر مباحث روانشناسی. بهار ادب، سال پنجم، شماره‌ نخست، ص.ص. 350 – 329.

5- سلطانی‌فر، عاطفه. (1386). هوش هیجانی. فصلنامه‌ اصول بهداشت روانی. شماره‌های 35 و 36، ص.ص. 84 – 83.

6- سعدی شیرازی، شیخ مصلح‌الدین عبدالله. (1371). گلستان سعدی. تصحیح  غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.

7- شریفیان، مهدی. (1391). بررسی عملیّات زبانی گفتمان در منظومه‌ «صدای پای آب» سهراب سپهری بر اساس الگوی نشانه‌معناشناسی گفتمان. پژوهش‌نامه‌ ادبیّات و زبان‌شناسی. سال اوّل، شماره‌دوم، ص.ص. 51 – 25.

8- شعیری، حمید رضا. (1391). مبانی معناشناسی نوین. تهران: سمت.

9- شعیری، حمید رضا. (1392). تجزیه و تحلیل نشانه‌معناشناسی گفتمان. تهران: سمت.

10- فاطمی، سید محسن. (1385). هوش هیجانی. تهران: سارگل.

11- فقیه ملک مرزبان، نسرین و فردوسی، مرجان (1393). تحلیل انتقادی گفتمان صوفیان در گلستان سعدی. کهن‌نامه‌ ادب پارسی. سال پنجم، شماره‌ سوم، ص.ص. 120 – 87.

12- فورگاس، جوزف، مایر، جان، سیاروجی، جوزف. (1386). هوش عاطفی در زندگی روزمره، ترجمة حبیب الله نصیری و اصغر نوری امامزاده­ای. اصفهان: نوشته.

13- گلمن، دانیل. (1383). هوش هیجانی. ترجمة نسرین پارسا. تهران: رشد.

14- گیتونی، منصف، ایوبری، وست. (1385). هویت و هوش هیجانی. ترجمة پریچهر به‌کیش. تهران: نشر انجمن اولیا و مربیان.

15- محمّدرضایی، علی‌رضا، متقی زاده، عیسی و محمدی، دانش. (1390). ابعاد هوش عاطفی در گفتمان قهرمان مقامات همدانی. پژوهش‌نامه‌ نقد ادب عربی، سال ششم، شماره‌ دوم، ص.ص. 137 – 119. 

16- میردریکوندی، رحیم. (1390). هوش هیجانی، پیشینه و رویکردها از نگاه دین و روان شناسی. نشریة روانشناسی و دین، سال چهارم، شمارة 3، ص.ص. 127-97.

17- هین، استیو. (1384). هوش هیجانی برای همه. ترجمة رویا کوچک انتظار و مژگان موسوی شوشتری. تهران: تجسم خلاق.

18- Mayer JD and Salovey P. (1993).the intelligence of emotional intelligence. intelligence, 17(4), p. 432.

19- Shaver, P. Schwartz, J. Kirson, D. & O'Connor, C. (2001). Emotional Knowledge: Further Exploration of a Prototype Approach. In G.