تحلیل اندیشه ها و اندرزهای اخلاقی گرشاسب‌نامة اسدی در موضوع سیاست مُدُن

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 6، دوره 9، شماره 33، خرداد 1396، صفحه 145-172   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی رضا شعبانلو¹؛ خدیجه مرادی²؛ عبدالحسین فرزاد حلبی³؛ غفار برجساز⁴

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه

³دانشیار زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران

⁴استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شاهد تهران

چکیده

گرشاسب­نامه را همگان کتابی افسانه­ای و حماسی دانسته­اند و بیشتر تحقیقات دربارة این زمینه­هاست اما ظرفیت­های این کتاب در بخش تعلیم آداب و رسوم شاهی و اخلاق­ نیک و به­خصوص اندرزهای بخش راه ­و روش کشورداری خطاب به شاه و آیین خدمتگزاری خطاب به مردم در آن پربسامد است. اینکه چرا اسدی در این داستان اسطوره­ای و افسانه­ای­ حماسی این­ همه اندرز و مباحث اخلاقی را گنجانده است، سؤال­برانگیز است. هدف این پژوهش شناسایی و دسته­بندی اندرزهای اسدی دربارة آیین کشورداری برای یک حاکم و مردم و کارگزاران حکومت است. اسدی بنا بر رسم اندرزگویی و تبیین راه و روش سلوک شاهان، پندهای بسیاری را خطاب به شاهان گفته است. این اندرزها دربارة چهار رکن اصلی کشورداری؛ پادشاه، عدالت، رعیت و تدبیر است. همچنین روش انتخاب درباریان و صاحبان مشاغل مهم، چگونگی رفتار متقابل شاه و رعیت، بسط اندیشه­های اخلاقی و تدبیر در کار سپاه هنگام صلح و جنگ از دیگر اندیشه­های اوست. اندرزهای اسدی همگی اخلاق­محور هستند و در بخش خطاب به شاه و امیر به رعایت اخلاق دادگری و رادمردی شاه و رسیدگی به امور لشکر سخت توجه کرده است. بر اساس استخراج و تحلیل چنین اندیشه­ها و اندرزهایی در گرشاسب‌نامه، می­توان منظومة اخلاقی اسدی در سیاست مدن را به ­دست داد.

کلیدواژه‌ها

اسدی طوسی؛ گرشاسب نامه؛ سیاست مُدن؛ عدل و داد؛ اخلاق شاه و ملازمان

مراجع

1- قرآن کریم

2- امام علی (ع).(1385). نهج­البلاغه. گردآوری شریف رضی. ترجمة محمد علی انصاری. قم: انتشارات امام عصر (عج).

3- ابن ابی الربیع، علامه شهاب‌الدین.(1329). سلوک المالک فی تدبیرالممالک. مصر: دار الکتب کردستان.

4- ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1360). مجموعة رسایل. ترجمة ضیاء الدین درّی. تهران: مرکزی.

5- اسدی طوسی، ابومنصور علی ابن احمد.(1354). گرشاسب نامه. تصحیح حبیب یغمایی. تهران: طهوری.

6- افلاطون. (1386). جمهور. ترجمة فؤاد روحانی. تهران: علمی و فرهنگی.

7- براتی، محمود، محمودی، علی محمد. (1390). نگاه تعلیمی اسدی طوسی در کتاب حماسی گرشاسب­نامه و برخی از اندیشه­ها و اندرزهای وی. پژوهشنامة ادبیات تعلیمی. دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان. سال سوم، شمارة 12، 58- 41.

8- ثروت، منصور. (1378). گنجینه حکمت در آثار نظامی. تهران: امیرکبیر.

9- خطیبی، ابوالفضل.(1374). اسدی طوسی. دایره المعارف بزرگ اسلامی. (ج 8. ص.ص 283- 272). تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.

10- رشید یاسمی، غلام‌رضا. (1304). اندرزنامه اسدی (از گرشاسب نامه). تهران: کتابخانه شرق.

11- سعدی، مصلح بن عبدالله. (1386). بوستان سعدی. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.

12ـ غزالی طوسی، ابوحامد امام محمد.(1361). کیمیای سعادت. تصحیح حسین خدیو جم. تهران: علمی و فرهنگی.

13- فارابی، ابونصر محمد فارابی. (1362). آرای اهل مدینة فاضله. ترجمة جعفر سجادی. تهران: طهوری.

14- فردوسی، ابوالقاسم.(1385). نامة باستان (شاهنامه). تصحیح و توضیح جلال الدین کزازی، تهران: سمت.

15ـ فروزانفر، بدیع­الزمان. (1350). سخن و سخنوران. تهران: خوارزمی.

16- کاظمی­پور، زهرا. (1394). آیین کشورداری در گرشاسب­نامه اسدی طوسی. فصلنامه نقد و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج. دورة 7، شمارة 24، ص.ص. 161-137.

17- ----------. (1395). تدبیر منزل در گرشاسب­نامه اسدی طوسی. فصلنامه نقد و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج. دورة 8، شمارة 29. پاییز 1395، 192-175.

18- مجلسی، محمد باقر. (1377). بحارالانوار. تهران: اسلامیه.

19- نصیرالدین طوسی، محمدبن محمّد.(1360). اخلاق ناصری. تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. تهران: خوارزمی.

20- نظامی، الیاس بن یوسف. (1379). اقبال نامه. تصحیح برات زنجانی. تهران: دانشگاه تهران.

21- ---------------- (1386). لیلی و مجنون. تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.