مطالعه و بررسی جامعه‌شناختی نقش شبکه‌های اجتماعی نوین در بُعد حقوقی هویت شهروندی جوانان ایران مطالعه‌ی موردی: دانش‌آموزان دوره‌ی دوم متوسطه‌ی شهر تبریز / 1394

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 7، دوره 7، شماره 23، شهریور 1396، صفحه 159-178   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علیمراد موسی پور¹؛ سیف الله سیف اللهی²

¹استادیار علوم اجتماعی دانشگاه علامه امینی تبریز

²استاد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

زمینه و هدف: هدف اصلی این تحقیق مطالعه‌ی جامعه‌شناختی نقش شبکه‌های اجتماعی نوین در بُعد حقوقی هویت شهروندی جوانانِ کاربر شبکه‌های اجتماعی است. برای این منظور وضعیت بُعد حقوقی هویت شهروندی که دارای چند مؤلفه‌ی مدنی، سیاسی و فرهنگی بود در بین کاربران این شبکه‌ها مورد بررسی قرار گرفت.
 روش: در این تحقیق بنا بر ماهیت موضوع از روش پیمایشی بهره گرفته شد، بنابراین با استفاده از تکنیکهای مصاحبه و پرسشنامه، داده‌های لازم گردآوری شده‌اند، روایی پرسشنامه توسط آلفای کرونباخ 912/. برآورد گردید؛ نمونه‌ی آماری 372 نفری مورد مطالعه، با روش نمونه‌گیری طبقه‌ای نسبتی از بین جوانان 16 تا 18 ساله شهر تبریز انتخاب شده‌اند.
یافته‌ها: جوانان کاربر از شبکه‌های اجتماعی نوین بین کمتر از 1 تا بیش از 6 ساعت در شبانه‌روز استفاده می‌کردند، بین مردان و زنان کاربر شبکه‌های اجتماعی در میزان و نوع استفاده از شبکه‌ها تفاوت وجود داشت، به علاوه بین کاربران با سطوح تحصیلی متفاوت هم از نظر نوع استفاده از شبکه‌های اجتماعی نوین و هم از نظر هویت شهروندی، تفاوت معناداری وجود داشت. همچنین، وضعیت هویت شهروندی جوانان مورد مطالعه در بُعد حقوقی در حد متوسط ارزیابی شد و بین متغیر میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی با مؤلفه‌های مدنی و سیاسی بُعد حقوقی هویت شهروندی همبستگی خطی منفی متوسط و با مؤلفه‌ی فرهنگی بُعد حقوقی هویت شهروندی همبستگی مثبت خطی متوسط مشاهده گردید، به علاوه نوع و میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی نوین بر بُعد حقوقی هویت شهروندی کاربران مؤثر بوده است.

کلیدواژه‌ها

بُعد مدنی شهروندی؛ بُعد سیاسی شهروندی؛ بُعد فرهنگی شهروندی؛ شبکه‌های اجتماعی نوین

مراجع

-      بیات، بهرام و علی اکبر آزادواری. (1389). تأثیر جهانی‌سازی بر هویت ملی و هویت جهانی  با تأکید بر رسانه‌های ارتباطی نوین، مجله:مطالعات امنیت اجتماعی «تابستان» شماره‌ی 22.

-      تامپسون، جان،ب. (1379). رسانه‌ها و نوگرای، ترجمه‌ی علی ایثاری کسمائی، تهران: انتشارات مؤسسه‌ی ایران.

-      رحیمی، محبوبه. (۱۳۸۶). بررسی میزان درک از شهروندی در بین دانشجویان دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه فردوسی، دانشکده‌ی ادبیات علوم انسانی، مشهد.

-  ساروخانی، باقر وبابایی فرد، اسدالله. (1391). اینترنت، جهانی شدن و هویت فرهنگی جوان در ایران، تهران: نشر دیدار.

-  شهرام نیا، سید امیر مسعود؛ راضیه مهرابی کوشکی و مهدیه پور، رنجبر. (1393). بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر میزان هویت ملی دانشجویان دانشگاه اصفهان، فصلنامه‌ی پژوهش‌های راهبردی سیاست، دوره‌ی 3، شماره‌ی 9.

-  فالکس، کیث. (1390). شهروندی، ترجمه‌ی محمدتقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر.

-  عادل پور، صمد؛ قاسمی، وحید و سیداحمد میرمحمدتبار. (1393). تأثیر شبکه‌ی اجتماعی فیس‌بوک بر هویت فرهنگی جوانان شهر اصفهان، فصلنامه‌ی تحقیقات فرهنگی ایران، دوره­ی هفتم، شماره‌ی1.

-  عاملی، سعیدرضا. (1391). دو جهانی شدنها و دو فضایی شدنها، تهران: انتشارات سمت.

-  کاستلز، مانوئل. (1380). «عصر اطلاعات، اقتصاد، جامعه و فرهنگ»، ترجمه‌ی احد علیخان؛ افشین خاکباز و حسن چاوشیان، تهران: طرح نو (مجلد سه).

-  کاستلز، استفان و الیستر دیویدسون. (1382). شهروندی و مهاجرت: جهانی‌شدن و سیاست تعلق. ترجمه‌ی فرامرز تقی‌لو، تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات راهبردی.

-  گیدنز، آنتونی. (1374). جامعه‌شناسی، ترجمه‌ی منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.

-  لال، جیمز. (1379). رسانه‌ها، ارتباطات، فرهنگ؛ رهیافتی جهانی، ترجمه‌ی مجید نکودست، تهران: نشر ایران.

-  مزینانی، کاظم. (1393). بررسی رابطه‌ی استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و هویت دینی کاربران در بین دانشجویان شهر تهران، فصلنامه‌ی ره آورد نو، شماره‌ی 64.

- محمدی، محمدعلی؛ ملیحه شیانی و پیام روشن فکر. (1389). عوامل مرتبط با هویت شهروندی در شهر تهران، فصلنامه‌ی رفاه اجتماعی، دوره‌ی 10، شماره‌ی 38.

-  محمدی، محمدعلی و شیانی، ملیحه. (1392). هویت شهروندی در ایران، تهران: انتشارات نورعلم.

-  مهرمحمدی، محمود. (1377). آموزش و پرورش و جامعه‌ی مدنی، مجله‌ی پژوهش تربیتی، جلد ششم.

- نوابخش، مهرداد؛ فاطمه هاشم نژاد و وحیدزادشم پور. (1390). بررسی آثار شبکه‌های اجتماعی نوین و موبایل در تغییر هویت جوانان 15-29 ساله استان مازندران، نشریه­ی جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، دوره‌ی1، شماره‌ی 1 .

-        Bennett, Andym (2006) Culture and Everyday Life.London, Thousand Oaks, New Delhi, SAGE publications.

-        Castells, Manuel (2008), The New Public Sphere: Global Civil Society, Communication Networks, and Global Governance, The Annals of the American Academy of Political Science, No. 616, pp. 78-93.

-        Chou, A & Lim, B. (2010) A framework for measuring happiness in online social network. Illinois state university.

-        Cheung, C. M. K., and Lee, M. K. O (2010) A theoretical model of intentional social action in online. Decision Support Systems, 49, 24-30

-        Lee, J & Lee, H, (2010), The computer-mediated communication network: exploring the linkage between the online community and social capital. New Media & Society.12 (5).711- 727.

-        Long, J. & et al. (2007), Impact of internet on adolescent self-identity. http://digitalcommons.uri.edu/com_facpubs

-        Isin EF & Turner BS. (2002). Handbook Citizenship studies: an introduction.(eds)Sage:London.

-        Ren, Y. Kraut & R. Kiesler, S (2012), Applying Common Identity and Bond Theory to Design of Online Communities, Organization Studies: http://nms.sagepub.com

-        Tyler, T. (2012). Social networking and Globalization, Mediterranean Journal of Social Sciences, Vol. 4, No. 6, July 2013

-        Truch, Anna / Hulme, Michael (2004), Exploring the implications for social identity of the new Sociology of the mobile phone. Zurich, http://socio.ch/mobile/index_mobile.htm

-        Turner BS. (2001). The erosion of citizenship. British Journal of Sociology, 52, 2, 189-209