تحلیل مفهوم اسطوره در شعر بدر شاکر السیاب و احمد شاملو

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 2، دوره 11، شماره 43، آبان 1396، صفحه 31-51   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

محمدرضا شیرخانی¹؛ کریم صیدی²؛ علی‌محمد سهراب‌نژاد²

¹عضو هیأت علمی گروه عربی، دانشگاه ایلام(استادیار)

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ایلام

چکیده

زبان نمادین و اسطوره‌ای در شعر معاصر جایگاهی در خور یافته است. اسطوره‌ها بخشی از هویّت، تمدن و فرهنگ هر سرزمین به شمار می­روند. بدر شاکر السیاب و احمد شاملو در شعر خود به اساطیر و افسانه­ها توجّهی ویژه داشته­اند. در این مقاله با بررسی اسطوره در شعر این دو شاعر، به این نتیجه می­رسیم که افزون بر گرایش این دو به بهره­گیری از اسطوره، شیوه کاربرد اسطوره در شعر سیاب در دو سطح امید قطعی به تحوّل وضع موجود و ناامیدی شدید از آن متغیر است؛ در حالی که شاملو با استفاده از اساطیر و باز آفرینی آن­ها با کلی نگری و مطلق گویی، با صدور حکم و استفاده از زبان فخیم و آرکائیک حماسی به شعرهایش رنگی از قدرت و استحکام می­بخشد.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ مسیح؛ هابیل و قابیل؛ انشودة المطر؛ پرومته؛ المسیح بعد الصلب؛ شعر معاصر

مراجع

کتابنامه

کتب فارسی

قرآن کریم.

باستید، رژه. 1370، دانش اساطیر، ترجمه جلال ستاری، تهران: توس.

پاشایی، علی. 1387، نام همه شعرهای تو: زندگی و شعر احمد شاملو، تهران: ثالث.

پورنامداریان، تقی. 1381، سفر در مه: تأملی در شعر احمد شاملو، تهران: نگاه.

سلاجقه، پروین. 1387، نقد شعر معاصر: امیرزاده کاشی­ها(شاملو)، تهران: مروارید.

شاملو، احمد. 1380، مجموعه آثار، دفتر یکم: شعرها، تهران: نگاه.

شاملو، احمد. 1379، ابراهیم در آتش، چاپ هشتم، تهران: نگاه.

شاملو، احمد. 1380، باغ آینه، چاپ دهم، تهران: مروارید.

شاملو، احمد. 1372، ققنوس در باران، چاپ پنجم، تهران: نگاه.

شاملو، احمد. 1372، مرثیه­های خاک، چاپ ششم، تهران: نگاه.

شریعت کاشانی، علی. 1388، سرود بی­قراری: درنگی در هستی­شناسی شعر و اندیشه احمد شاملو، تهران: گلشن راز.

شفیعی­کدکنی، محمدرضا. 1380، شعر معاصر عرب، چاپ اول، تهران: سخن.

شمیسا، سیروس. 1388، راهنمای ادبیات معاصر(شرح و تحلیل گزیده شعر نو)، تهران: میترا.

فرای، نورتروپ. 1374، ادبیات در اسطوره، مجموعه مقالات اسطوره و رمز، ترجمه جلال ستاری، تهران: سروش

کتب عربی

السیاب، بدر شاکر. 2000م، الدیوان، بیروت: دار العوده.

الضاوی، احمد عرفات. 1384، کارکرد سنت در شعر معاصر عرب، ترجمه سیدحسین سیدی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

عباس، احسان. 1969م، بدر الشاکر سیاب، دراسة فی حیاته وشعره، بیروت: دار العوده.

عباس، احسان. 1992م، اتجاهات الشعر العربی المعاصر، عمان: دار الشروق.

 

مقالات

امامی، صابر. 1384، «اسطوره­های شاملو»، مجله شعر، زمستان، شماره 45، صص 15-19.

حلاوی، یوسف. 1993، «الأسطورة فی شعر بدر شاکر السیاب»، مجله الفکر العربی، العدد 73، صص 66- 84.

رزوق، اسعد. 1959، «الأسطورة فی الشعر المعاصر»، منشورات مجله آفاق، بیروت، العدد 52، صص42-64.

فرزاد، عبدالحسین. 1386، «نگاهی تطبیقی به شعر معاصر ایران و عرب»، مجله مطالعات ادبیات تطبیقی، بهار، شماره 1، صص63-76.

محمدرضایی، علی­رضا و آرمات، سمیه. 1387، «بررسیتطبیقیاشعاربدر شاکرونیمایوشیج»، مجله مطالعات ادبیات تطبیقی، تابستان، شماره 6، صص 161-174.

میرقادری، سیدفضل­الله، و غلامی، منصوره. 1389، «بررسی تطبیقی اساطیر در شعر شاملو و ادونیس»، مجله لسان مبین، زمستان، شماره 1، صص 221-251.