بررسی تطبیقی «ابومسلم‌نامه» ابوطاهر طرسوسی و «ابومسلم الخراسانی» جرجی زیدان

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 6، دوره 11، شماره 43، آبان 1396، صفحه 113-133   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

عسگر بابازاده اقدم¹؛ حسین تک تبار فیروزجایی²

¹عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم(دانشکده علوم قرآنی خوی)

²عضو هیأت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه قم

چکیده

داستان‌پردازی و روایت درباره ابومسلم خراسانی و قیام وی همواره محل بحث ادیبان و مورخان و دیگر صاحبنظران بوده و هر کس به فراخور گرایش فکری و مسلک خویش درباره آن سخن‌سرایی کرده‌اند. در این میان دو تن از صاحبنظران ادب عربی و فارسی؛ جرجی‌زیدان و ابوطاهر طرسوسی با نگرشی خاص به مسأله ابومسلم و قیام وی پرداخته‌ و مفاهیم متفاوت و گاه متناقضی از وی ارائه کرده‌اند. با توجه به جایگاه ابومسلم خراسانی، مقالـه پیش‌ رو بر آن است تا با روش تطبیقی، به مقایسـه ساختاری و محتوایی داستان‌های «ابومسلم الخراسانی» و «ابومسلم نامه» بپردازد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد نشانه‌ای از تأثیر و تأثر میان این دو داستان وجود ندارد؛ شخصیت واقعی ابومسلم در هر دو اثر تا حدودی تحریف شده و زیدان هم در رعایت معیارهای شکلی و هم در زمینه محتوایی داستانش، موفق‌تر از طرسوسی عمل کرده است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تطبیقی؛ ابومسلم الخراسانی؛ مقایسه ساختاری؛ جرجی زیدان؛ ابوطاهر طرسوسی؛ عناصر داستانی

مراجع

کتابنامه

براهنی، رضا. 1368ش، قصه‌نویسی، چاپ اول، تهران: انتشارات البرز.

پارسا نسب، محمد. ۱۳۸۹ش، نظریه و نقد رمان تاریخی فارسی، تهران: نشر چشمه.

زیدان، جرجی. ۱۹۹۸م، ابومسلم الخراسانی، بیروت: دار صادر.

الصاوی، محمود. ۲۰۰۰م، کتابات جرجی زیدان، بیروت: دار الهدایه للنشر.

طرسوسی، ابوطاهر. بی ‌تا، حماسـﺔ ابومسلم خراسانی، به کوشش اقبال یغمایی، تهران: انتشارات گوتنبرگ.

الفاخوری، حنا. ۱۴۲۴ق، الجامع فی تاریخ الأدب العربی، ج ۲، قم: منشورات ذوی القربی.

فرزاد، عبدالحسین. ۱۳۷۶ش، درباره نقد ادبی، تهران: نشر قطره.

القاعود، حلمی‌ محمد. ۲۰۰۹م، الروایة التاریخیة فی أدبنا الحدیث، دسوق: دار العلم والایمان للنشر.

محجوب، محمدجعفر. ۱۳۸۲ش، ادبیات عامیانـه ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: نشر چشمه.

المحص، محمدجواد. ۲۰۰۴م، روایات جرجی زیدان، اسکندریه: مکتبة النهضة المصریة.

مورگان فورستر، ادوارد. ۱۳۵۲ش، جنبه‌های رمان، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.

میرصادقی، جمال. ۱۳۸۵ش، عناصر داستان، تهران: انتشارات سخن.

نجم، محمد یوسف. ۱۹۷۹م، القصة فی الأدب العربی الحدیث، بیروت: دار صادر.

نجم، محمد یوسف. 1982م، فن القصة، الطبعة الخامسة، بیروت: دار الثقافة.

واحد دوست، مهوش. ۱۳۸۹ش، رویکردهای علمی ‌به اسطوره شناسی، تهران: انتشارات سروش.

 

مقالات

احمد سلطانی، منیره و ارشد، معصومه. ۱۳۹۲ش، «بررسی و نقد عناصر عامیانه در ابومسلم نامه»، مجلـه نقد ادبی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، شماره ۱۲، صص ۱-۱۷.

بابازاده اقدم، عسگر و شکیب، محمود. ۱۳۹۰ش، «بررسی تطبیقی ابومسلم خراسانی جرجی زیدان و سیاه‌پوشان صنعتی‌زاده»، مجلـه علمی ‌پژوهشی انجمن زبان و ادب عربی، شماره ۲۰، صص ۸۵- ۱۰۶.

پروینی، خلیل. ۱۳۸۱ش، «نگاهی به داستان و اجزای تشکیل دهنده آن»، مجلـه علمی ‌پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، صص۴۹۷- ۵۱۶.

جعفری قنواتی، محمد. ۱۳۸۵ش، «اجتماعیات در ابومسلم نامه»، کتاب ماه علوم اجتماعی، اردیبهشت و خرداد، شماره ۱۰۳، صص ۴۴- ۴۷.

سعادت، اسماعیل. ۱۳۸۴ش، «ابومسلم نامه»، دانشنامـه زبان و ادب فارسی، ج1، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص 175- 176.

کرمی‌پور، حمید و خالقیان، مجید. ۱۳۹۳ش، «بررسی محتوایی روایت ابومسلم خراسانی»، فصلنامـه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی، شماره چهارم، صص ۴۳۷- ۴۵۵.