تعارض اختلاف قرائات و عدم تحریف قرآن

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 4، دوره 8، شماره 31، آذر 1396، صفحه 89-115   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سید مرتضی پور ایوانی

دانشجوی دکتری کلام امامیه، دانشگاه قرآن و حدیث قم

چکیده

قرآن معجزه جاودان و جهانی پیامبر اسلام(ص) است که خود تأکید دارد هرگز گرد تحریف دامن پاک آن را نخواهد آلود. با مشاهده قرائت‌های مختلفی که از آیات آن وجود دارد، این پرسش رخ می‌نماید که آیا وجود قرائت‌های گوناگون به معنای ورود تحریف در قرآن نیست. مبحث قرائات و نیز عدم تحریف قرآن از مباحث مهم و کلیدی علوم قرآنی است، تا جائی که دانش‌پژوهان در طول اعصار مختلف درباره هر یک مستقلاً کتاب‌هایی نگاشته‌اند و تفصیلاً در مورد پیشینه انواع قرائات و حجیت آن‌ها صحبت‌هایی شده است. همچنین در دفع شبهه تحریف دلائل متعددی بیان گشته و قرآن کریم را از هرگونه دستکاری مصون دانسته‌اند. اگرچه همواره این سؤال در تعارض این دو مطلب مطرح بوده که چگونه می‌شود از طرفی معتقد به عدم تحریف قرآن بود و از طرف دیگر قرائت‌های مختلف و اختلاف‌های فراوان را در زمینه قرائت قرآن شاهد بود؟ اما محققین یا سعی کرده‌اند هرگز این دو را در تعارض هم ندانند و یا اگر هم تعارض قائل شده‌اند با تمسک به عباراتی مبهم خواسته‌اند مشکل را حل کنند. ما اساسأ این دو مقوله را در تعارض هم دانسته و تلاش علما را در حل این مشکل ناکافی می‌دانیم و معتقدیم هنوز مسأله لا ینحل باقی مانده و اقدام مؤثری در این زمینه صورت نگرفته است، در نتیجه در این راستا در مقام بیان وجوه محتمل در صدد حل مسأله برآمده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

اختلاف قرائات؛ عدم تحریف قرآن؛ تعارض؛ حقیقت قرآن

مراجع

ابن منظور، محمد بن مکرم. بی تا، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

احمد بن زکریا، ابن فارس. 1999ق، معجم مقاییس اللغة، ترجمه عبدالسلام محمد هارون، قم: دار الفکر.

بخاری، محمد بن اسماعیل. 1401ق، صحیح بخاری، بیروت: دار الفکر.

ﺣﺠﺘﯽ، سید محمدباقر. 1372ش، ﭘﮋوﻫﺸﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

ﺣﺴﻦزاده، ﺣﺴﻦ. 1381ش، ﻓﺼﻞ اﻟﺨﻄﺎب ﻓﯽ ﻋﺪم ﺗﺤﺮﯾﻒ ﮐﺘﺎب رب الأرﺑﺎب، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﺪی شاهرودی، قم: انتشارات قیام.

خویی، ﺳﯿﺪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ. 1387ش، اﻟﺒﯿﺎن ﻓﯽ تفسیر اﻟﻘﺮآن، قم: دار الثقلین.

راغب اصفهانی، 1991ق، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار السلامیه.

زرﮐﺸﯽ، ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺑﻬﺎدر. 1408ق، اﻟﺒﺮﻫﺎن ﻓﯽ ﻋﻠﻮم اﻟﻘﺮآن، بیروت: بی نا.

زمخشری، جار الله محمود بن عمر. بی تا، أساس البلاغة، چاپ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

ﺳﯿﻮطی، ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽﺑﮑﺮ.1360ق، الإﺗﻘﺎن فی ﻋﻠﻮم اﻟﻘﺮآن، قاهره: بی نا.

طباطبایی، سید محمدحسین. 1371ش، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین.

طبرسی، فضل بن حسن. 1408ق، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة. چاپ دوم،

فراهیدی، خلیل بن احمد. 1409ق، العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، قم: دار الحجره.

فیومی، احمد بن محمد. 1414ق، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، چاپ دوم، قم: مؤسسة دار الهجرة.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1389ق، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، چاپ پنجم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مجلسی، محمدباقر. 1403ق، بحار الأنوار، بیروت: مؤسّسة الوفاء.

محمدی، فتح اللّه. ۱۳۷۸ش، سلامة القرآن من التحریف، تهران: بی نا.

ﻣﻌﺮﻓﺖ، ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺎدی. ﺑﯽﺗﺎ، اﻟﺘﻤﻬﯿﺪ ﻓﯽ ﻋﻠﻮم اﻟﻘﺮآن، ﻗﻢ: ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﯿﻪ ﻗﻢ.