تجلّی قرآنی- شاعرانه حضرت علی(ع) در شعر کهن فارسی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 5، دوره 8، شماره 31، آذر 1396، صفحه 117-138   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمدرضا یلمه ها¹؛ مسلم رجبی²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی و عضو باشگاه پژوهشگران جوان و استعدادهای درخشان، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

دین مبین اسلام از دو منبع نورانی و استوار سرچشمه می‌گیرد؛ یکی آموزه‌های قرآن کریم و دیگر تعالیم اهل بیت علیهم السلام. در قرآن کریم به استناد تفاسیر و روایات خاندان وحی علیهم السلام آیاتی هست که در شأن امیر مؤمنان علی ابن ابی طالب(ع) نازل شده است. حال شعرای شیعی و نیز مسلمان که بنا به تیمّن و تبرّک آیات نورانی وحی را در اشعار خویش منعکس می‌ساخته‌اند، گاهی اوقات به هنگام مدح مقام عظمای علوی و نیز تمجید از مقام شامخ ولایت، این آیات را در اشعار خود تعمّداً می‌گنجانده‌اند تا از طرفی سخن خویش را رنگ و رویی قرآنی بزنند و نیز از طرفی دیگر بتوانند در پرتو روایات اهل بیت علیهم السلام، اشعار ولایی خود را مستحکم بیان نموده و به آن رنگ جاودانگی ببخشند. در این پژوهش سعی شده است تا آیاتی را که به حدّ تواتر در احادیث، مرتبط با امیر مؤمنان حضرت علی علیه السلام دانسته شده و شعرای فارسی زبان این آیات را در اشعارشان متبلور ساخته، مورد نقد و بررسی قرار دهیم تا بیش‌تر با این اشعارقرآنی- ولایی آشنا شده و از میزان ارادت این شعرا به ساحت امیرالمؤمنین علی ابن ابی طالب علیه السلام بیش‌تر آگاه شویم.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ حضرت علی علیه السلام؛ شعر فارسی؛ مدایح

مراجع

قرآن کریم.

اسلامی نژاد آرانی، عباس. 1379ش، اثرپذیری حافظ از قرآن و حدیث، چاپ دوم، کاشان: مرسل.

بروجردی، سید محمد ابراهیم‏. 1366ش، تفسیر جامع‏، چاپ ششم، تهران: صدر‏.

حافظ، شمس الدین محمد. 1378ش، دیوان اشعار، چاپ اول، تهران: زراره.

حسینی همدانی، سیدمحمدحسین‏. 1404ق‏، انوار درخشان‏، تهران: کتابفروشی لطفی.‏

روسو، ژان ژاک. 1379ش، قرارداداجتماعیمتنوزمینهمتن، ترجمه مرتضی کلانتریان، چاپ اول، تهران: آگه.

سعدی، مصلح الدین عبدالله. 1374ش، کلیات سعدی، تهران: اقبال. 

طباطبایی، سیدمحمد حسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.

طیب، سید عبدالحسین‏. 1378ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، چاپ دوم، تهران:‏ انتشارات اسلام‏.

عطار نیشابوری، فریدالدین. 1376ش، مظهر العجائب، تهران: علمی.

فردوسی، ابوالقاسم. 1374ش، شاهنامه، به مقدّمه دکتر عبّاس عسکری فر، چاپ اول، تهران: پیمان.

قمی، علی بن ابراهیم‏. 1404ق، تفسیر القمی‏، چاپ سوم‏، قم: دار الکتاب‏.

کاشی، مولانا محمّد حسن افضل المتکلمین. 1371ش، کلیات کاشی، چاپ اول، به اهتمام دکتر محمد امین جمال، تهران: علمی.

کسایی مروزی. 1373ش، زندگی، اندیشه و شعر کسایی مروزی، به اهتمام محمد امین ریاحی، چاپ چهارم، تهران: دانشگاه تهران.

گروه مترجمان‏. 1377ش‏، تفسیر هدایت‏، مشهد: بنیادپژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی‏.

گنابادی، سلطان محمد. 1408ق‏، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.

مولوی، جلال الدین محمد. 1371ش، کلیات شمس، تصحیح شده استاد بدیع الزمان فروزانفر، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.

مولوی، جلال الدین محمد. 1375ش، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسون، چاپ هفتم، تهران: علمی.

ناصرخسرو. 1348ش، دیوان اشعار، به اهتمام سید نصرالله تقوی، تهران: معین.

 

مقالات

کرمی، محمد حسین. 1380ش، «بازتاب هنری اندیشه دینی در هفت چکامه نخست دیوان خاقانی»، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، شماره سوم، صص 120-95.

مروتی، سهراب و مینا یعقوبی. 1394ش، «بررسی تأثیر پیش‌فرض‌های مذهبی بر ترجمه قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال ششم، شماره 21، صص 106-95.

نصرآبادی، نیک بخت و اشرف السادات صانعی. 1385ش، «جایگاهرفیعقرآندر پژوهش‌هایطباسلامی»، مجلّه بینات، سال سوم، شماره 11، صص 39-34.

یوسفی، محمّدرضا. 1387ش، «چگونگیورودقرآنوحدیثبهشعرفارسی»، پژوهشنامه قرآن و حدیث، شماره پنجم، صص 116-97.