نگاهی نو به عصمت حضرت آدم(ع) از منظر فریقین با رویکردی به آیه 121 سوره طه

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 6، دوره 8، شماره 31، آذر 1396، صفحه 139-165   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

صفی الله کرد¹؛ هاشم اندیشه²؛ ولی الله نقی‌پورفر³

¹دانشجوی دکترای ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت

²دانشجوی دکترای باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد،

³عضو هیأت علمی و استادیار دانشگاه قم

چکیده

وجوب عصمت پیامبران و پاکی آن‌ها از هرگونه آلودگی و گناه یکی از مهم‌ترین مسائل قرآن و روایات، و تقریباً مورد اتفاق علما و دانشمندان مسلمان است. ما در این کوتاه، نخست به بررسی عصیان و عدم عصیان حضرت آدم(ع) از منظر مفسران شیعه و سپس مفسران اهل سنت پیرامون آیه 121 سوره مبارکه طه می‌پردازیم، سپس در ادامه به روایات فریقین، پیرامون این مطلب می‌پردازیم تا به عصمت یا عدم عصمت حضرت آدم(ع) و اختلافات موجود در تفاسیر و روایات فریقین پی برده و به شبهات پیرامون آن پاسخ دهیم و نقدهایی را بر برخی نظرات مفسران و تعدادی از روایات وارد می‌کنیم و به پاره‌ای از شبهات اشاره کرده و پاسخ می‌دهیم. در انتها نظرات جامع آیت الله سبحانی بر آیات مشکله عصمت یا عصیان آدم را بیان می‌کنیم و وجود عصمت و عدم عصیان حضرت آدم(ع) را اثبات می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها

عصمت حضرت آدم(ع)؛ روایات و تفاسیر فریقین؛ آیه 121 سوره طه؛ آیات و روایات

مراجع

قرآن کریم.

آلوسی بغدادی، أبی الفضل شهاب الدین. بی تا، روح المعانی فی تفسیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

إبن أبی حاتم الرازی، عبد الرحمن بن محمد بن إدریس. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، صیدا: المکتبة العصریة.

ابن عاشور، محمد طاهر. 1997م، تفسیر التحریر و التنویر، تونس: دار سحنون لنشر وتوزیع.

ابن کثیر، إسماعیل بن عمر بن کثیر أبو الفداء. 1408ق، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الفکر.

ابو‌الفتوح رازی، حسین. 1371ش، روض الجنان، مشهد: آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

الأندلسی، أبو حیان محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.

انس، جمیس. 1890م، نظام التعلیم فی علم اللاهوت القویم، بیروت: مطبعة الامیرکان.

بحرانی، هاشم بن سلیمان. 1417ق، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: دار التفسیر.

البخاری الجعفی، ابو عبدالله محمد بن إسماعیل. 1403ق، صحیح البخاری، بیروت: دار ابن کثیر.

بغدادی، علاء الدین علی بن محمد. 1415ق، لباب التاویل فی معانی التأویل، بیروت: دار الکتب العلمیه.

بغوی، حسین بن احمد. 1420ق، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

بیضاوی، عبدالله عمر. 1418ق، انوار التنزیل واسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

جعفری، یعقوب. بی تا، تفسیر کوثر، قم: هجرت.

الجلالین، جلال الدین المحلی و جلال الدین السیوطی. بی تا، تفسیر الجلالین، القاهرة: دار الحدیث.

جوادی آملی، عبدالله. 1390ش، تفسیر تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء.

حسینی شیرازی، سید محمد. 1423ق، تبیین القرآن، بیروت: دار العلوم.

حسینی شیرازی، سید محمد. 1424ق، تقریب القرآن الی الاذهان، بیروت: دار العلوم.

حسینی همدانی، محمد. 1380ق، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: بی نا.

حقی، ابن مصطفی الإستانبولی الحنفی الخلوتی. بی تا، روح البیان، بیروت: دار الفکر.

خطیب، عبدالکریم. بی‌تا، التفسیر القرآنی للقرآن، قاهره: دار الفکر العربی.

دعاس و دیگران، أحمد. 1425ق، إعراب القرآن الکریم، دمشق: دار منیر ودار فارابی.

زحیلی، وهبة بن مصطفی. 1418ق، التفسیر المنیر فی العقیدةوالشریعة والمنهج، بیروت: دار الفکر المعاصر.

سبحانی، جعفر. ۱۳71ش، تفسیر صحیح آیات مشکله قرآن، قم: مؤسسه امام صادق(ع).

سبزواری، محمد. ١۴١٩ق، إرشاد الأذهان إلى تفسیر القرآن، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.

سبزواری، محمّد. 1406ق، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.

السلمی، أبو عبد الرحمن محمد. 1421ق، تفسیر حقائق التفسیر، بیروت: دار الکتب العلمیة.

سمرقندی، نصر بن محمد بن أحمد ابواللیث. بی تا، تفسیر بحر العلوم، بیروت: دار الفکر.

السیوطی، جلال الدین عبد الرحمن بن أبی بکر. 1404ق، تفسیر الدر المنثور، بیروت: دار الفکر.

شریف لاهیجی، محمد. 1390ش، تفسیر، تهران: بی نا.

الشوکانی، محمد. 1414ق، فتح القدیر، بیروت: دار الفکر.

شیبانی، محمد. 1377ش، نهج البیان، قم: الهادی.

صادقی تهرانی، محمد. 1365ش، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: بی‌نا.

صادقی تهرانی، محمد. 1419ق، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن والسنه، قم: فرهنگ اسلامی.

صافی، محمود. 1418ق، الجدول فی إعراب القرآن وصرفه وبیانه،بیروت: مؤسسة الایمان.

صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی. 1385ق، علل الشرایع، نجف: حیدریه.

صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی. 1404ق، عیون اخبار الرضا˜، بیروت: مؤسسه اعلمی.

طباطبایی، محمد حسین‏. 1417ق، المیزان‏، قم: منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة فی قم المقدسة.

طبرسی، فضل بن حسن. 2005م، مجمع البیان، بی جا: دار العلوم للتحقیق والطباعة والنشر والتوزیع.

طنطاوی، محمد سید. بی‌تا، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهرة: دار نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزیع.

طوسی، الشیخ ابوجعفر محمد. 1409ق، التبیان فی تفسیر القرآن، بی جا: مکتب الإعلام الإسلامی.

طیب، عبدالحسین. ۱۳۸۶ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه سبطین.

عروسی الحویزی، عبد علی بن جمعة. ١۴١۵ق، تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعیلیان.

فخر الرازی الشافعی، محمد بن عمر. 1420ق، التفسیر الکبیر، بیروت: دار الکتب العلمیة.

فیض کاشانی، ملا محسن. 1418ق، الأصفى فی تفسیر القرآن، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

فیض کاشانی، ملا محسن. 1415ق، تفسیر الصافی، تهران: انتشارات الصدر.

قرائتی، محسن. 1383ش، تفسیر نور، تهران: ایرانسال.

قرطبی، محمد بن احمد. بی تا، الجامع لأحکام القرآن، قاهره: دار الکتب المصریه.

القشیری النیسابوری، أبوالقاسم. 1420ق، تفسیر لطائف الإشارات، بیروت: دار الکتب العلمیة.

قمی نیسابوری، نظام الدین حسن. 1416ق، غرائب القرآن ورغائب الفرقان، بیروت: دار الکتب العلمیه.

کاشانی، مولی نورالدین. بی تا، تفسیر المعین، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره).

گنابادی، حاج ملا سلطان. ١۴٠٨ق، تفسیر بیان السعادة، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.

مجلسی، محمدباقر. 1403ق، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.

مسلم،ابن الحجاج ابوالحسین القشیری. 1419ق، صحیح مسلم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

مشهدی، میرزا محمد. 1368ش، تفسیر کنز الدقائق وبحر الغرائب، قم: دار الغدیر.

مصباح یزدی، محمد تقی. 1377ش، آموزش عقائد، تهران: نشر بین الملل.

مظهری، محمد ثناء الله. 1412ق، التفسیر المظهری، پاکستان: مکتبة رشدیة.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، ‌تفسیر نمونه‌، تهران‌: دار الکتب الاسلامیه‌.

ملاحویش آل غازی، عبدالقادر. 1382ق، بیان‌المعانی، دمشق: مطبعة الترقی.

نجفی خمینی، محمد جواد. 1398ش، تفسیر آسان، تهران: انتشارات اسلامیه.

نیشابوری، نظام‌الدین. 1415ق،تفسیر غرائب القرآن ورغائب الفرقان، بیروت: دار الکتب العلمیة.