تحلیل و بررسی پیامدهای اومانیسم از دیدگاه علامه طباطبایی با تکیه بر تفسیر المیزان

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 3، دوره 8، شماره 32، اسفند 1396، صفحه 59-94   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پروین نیک سرشت¹؛ سیده فاطمه طباطبایی²

¹مربی گروه معارف اسلامی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز

²استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

اومانیسم هر نظام فلسفی، سیاسی، اقتصادی، اخلاقی یا اجتماعی است که هسته مرکزی آن انسان باشد. این مکتب بشر را به رویگردانی از خالق خویش و اهمیت دادن به خود وجودی فرا می‌خواند و در شکل افراطی­اش هرگونه اندیشه متافیزیکی را انکار می­کند. این نگرش تا آنجا پیش رفته که با نفی ارزش­های دینی و اخلاقی پیوند خورده است، بنابراین بررسی این مکتب از اهمیت بسزایی برخوردار است. هدف اصلی این مقاله، تحلیل پیامدهای اومانیسم از دیدگاه علامه طباطبایی با تکیه بر «تفسیر المیزان» می­باشد. روش تحقیق، به صورت توصیفی- تحلیلی است. علامه بر این عقیده است که میان اصالت انسان و ایمان به خدا تضادی وجود ندارد، بلکه تنها در رابطه با خداست که انسان می­تواند اصالت پیدا کند و اگر اعتقاد به معاد نباشد هیچ اصل دیگری نیست که بشر را از پیروی هوای نفس باز بدارد و نیز در مورد تساهل با کفار بیان می­کند که از اصول الهی نباید دست برداشت و در این راستا دفع بدی­ها به بهترین وجه باید صورت پذیرد.

کلیدواژه‌ها

اومانیسم؛ المیزان؛ رنسانس؛ مدرنیته؛ انسان‌محوری

مراجع

قرآن کریم.

ابن­منظور، محمد بن مکرم. 1410ق، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع.

احمدی، بابک. 1390ش، معمای مدرنیته، چاپ هفتم، تهران: مرکز.

باربور، ایان. 1379ش، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، چاپ سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

براون، کالین. 1375ش، ایمان و فلسفه مسیحی، ترجمه میکائلیان، تهران: علمی و فرهنگی.

بیات، عبدالرسول. 1381ش، فرهنگ واژه‏ها، چاپ دوم، قم: مؤسسه اندیشه و فرهنگ دینش.

توقیفی، حسین.1380ش، آشنایی با ادیان بزرگ، تهران: سمت.

جمعی از نویسندگان، بی­تا، اندیشه دینی، ج١، قم: مرکز تحقیقات اسلامی.

دورانت، ویل. 1381ش، تاریخ تمدن، ترجمه صفدر تقی­زاده و ابوطالب صارمی، ج5، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

راسل، برتراند. 1340ش، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دریابندری، بی­جا: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

ربانی گلپایگانی، علی. بی­تا، نقد مبانی سکولاریسم، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.

زیبایی­نژاد، محمدرضا. 1384ش، مسیحیت­شناسی مقایسه­ای، تهران: سروش.

سبحانی، جعفر و محمدرضایی، محمد. 1389ش، اندیشه اسلامی2، تهران: دفتر نشر معارف.

شیرودی، مرتضی.1386ش، جهانی سازی در عرصه فرهنگ و سیاست، قم: زمزم هدایت.

صانع­پور، مریم.1384ش، نقدی بر مبانی معرفت شناسی اومانیستی، تهران: کانون اندیشه جوان.

طباطبایی، محمدحسین. 1374ش، ترجمه تفسیر المیزان، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

گلشنی، مهدی. 1377ش، از علم سکولار تا علم دینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

مظاهری سیف، حمید رضا. 1387ش، جریان شناسی انتقادی عرفان های نوظهور، ج1، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

 

کتب لاتین

The American Heritage Dictionary of the English Language, (Pub. DELL Publishing co., Inc., New York), 1997, P.345

 

مقالات

ایمانوئل، کانت. زمستان1370، «روشنگری چیست؟»، کلک، ترجمه همایون فولادپور، ش22، صص 57-48.

حسنی، علی. 1392ش، «نقد و بررسی اومانیسم جدید»، معرفت فلسفی، ش39، صص 144-115.

ﺩﺭﺧﺸﻪ، ﺟﻼﻝ و ﻧﺼﺮﺕﭘﻨﺎﻩ، ﻣﺤﻤﺪﺻﺎﺩﻕ و ﻓﺨﺎﺭﯼ، ﻣﺮتضی. 1391ش، «ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﻬﺎن‌ﺷﻤﻮﻟﻲ اﻋﻼمیه ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺣﻘﻮق بشر از ﻣﻨﻈﺮ ﻧﻘﺪ ﻣﺒﺎﻧﻲ اوﻣﺎﻧﻴﺴﺘﻲ آن»، جستارهای سیاسی معاصر، ش2، صص90-61.

کرد فیروزجایی، اسدالله. 1391ش، «تحلیل و بررسی مؤلفه­های اومانیسم در جریان تهاجم فرهنگی»، آیین حکمت، ش12، صص 154-131.

مشگی، مهدی. 1395ش، «انسان محوری»، معرفت، ش220، صص 92-77.