مؤلفه‌های تعلیم‌وتربیت مطلوب در گلستان سعدی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 5، دوره 9، شماره 35، آذر 1396، صفحه 119-142   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

بهمن نزهت¹؛ عبدالناصر نظریانی²؛ یحیی حسینایی³

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

²استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

³دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه

چکیده

شناخت و بهره‌گیری از مؤلفه‌های تعلیم‌وتربیت، از جنبه‌های فراوانی اهمیت دارد. بی‌تردید، بخش قابل ملاحظه‌ای از آموزه‌های اخلاقی و تربیتی در آثار ارزشمند ادبی نگاشته شده است. یکی از شاهکارهای بی‌مانند ادبی در این خصوص، گلستان سعدی است. سعدی در گلستان، مهم‌ترین مفاهیم تربیتی و اساسی‌ترین شیوه‌های رفتار نیک و پسندیدۀ آدمی را بیان کرده است. او با نگاهی موشکافانه به انسان‌، حقایقی مربوط به تمامی طبقات جامعه را به تصویر می‌کشد و در قالبِ پند و حکمت به مخاطب منتقل می‌کند. هدف غایی این پژوهش، شناسایی مؤلفه‌هایی تعلیم‌وتربیت مطلوب در گلستان سعدی است. این مقاله از جمله پژوهش‌های میان‌رشته‌ای در حوزۀ مطالعات علوم انسانی است که به روش کیفی و با «راهبرد داده‌بنیاد» انجام شده است. در این روش، پس از گردآوری داده‎‌های کیفی، مفاهیم مرتبط شناسایی شد. با دسته‌بندی، مقایسۀ مفاهیم و حذف موارد تکراری، مؤلفه‌های مورد نظر ترسیم شد. در پایان این فرایند، پایه‌های اصلی نظریۀ «تعلیم‌وتربیت مطلوب در گلستان سعدی» شامل 68 مفهوم در قالب 14 مؤلفه تشکیل گردید. 

کلیدواژه‌ها

ادبیات؛ انسان؛ تعلیم‌وتربیت؛ گلستان سعدی

مراجع

1. آزادی، محمدکریم (1373)، تعلیم‌وتربیت از دیدگاه سعدی، تهران: راهگشا.

2. اسلامی ندوشن، محمدعلی (1383)، چهار سخنگوی وجدان ایران، چ۳، تهران: قطره.

3. اعرافی، علیرضا، و سید تقی موسوی (1390)، «دانش تربیت؛ وضعیت مطلوب علوم تربیتی»، فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال سوم، شمارۀ 2، 57ـ۷۶.

4. بختیار نصرآبادی، حسن‌علی، رضاعلی نوروزی، و محمد رحمان‌پور (1386)، «درآمدی بر تعلیم‌وتربیت و مبانی آن از دیدگاه غزالی»، فصلنامه تربیت اسلامی، سال دوم، شمارۀ 4، 193ـ۲۱۸.

5. بصیری، محمدصادق، و گلناز امجدی (1391)، «روش‌های تعلیم‌وتربیت در متون ادب فارسی»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، شمارۀ 15، 67ـ۹۶.

6. پاشایی، کامران، و پروانه عادل‌زاده (1391)، بررسی جایگاه مدیریت در متون ادب فارسی، چ۱، تبریز: مولی‌علی.

7.توسلی، طیبه (1386)، «مفهوم تربیت از دیدگاه شاعران، ادیبان و اندیشمندان زبان فارسی»، مجله اندیشه‌های نوین مدیریتی، دورۀ ۳، شمارۀ ۳، 137ـ۱۵۵.

8. دانایی‌فرد، حسن، سیدمهدی الوانی و عادل آذر (1383)، روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت، چ۱، تهران: صفار شرقی.

9. دشتی، علی (1381)، در قلمرو سعدی، تهران: امیرکبیر.

10. زرین‌کوب، عبدالحسین (1379)، حدیث خوش سعدی، تهران: سخن.

11. سروری، محمدحسین (1347)، «نظریات تربیتی سعدی در سیستم جدید آموزش ‌و پرورش»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شمارۀ ۴، 496ـ۵۰۴.

12. سعدی، مصلح‌الدین (۱۳۷۸)، گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چ۸، تهران: خوارزمی.

13. شکوهی، غلام‌حسین (1361)، مبانی و اصول آموزش‌وپرورش، مشهد: آستان قدس رضوی.

14. شولتز، داون (1377)، نظریه‌های شخصیت، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، چ۶، تهران: هما.

15. غزالی، ابوحامد (1368)، کیمیای سعادت، به‌کوشش حسین خدیوجم، چ۲، تهران: علمی و فرهنگی.

16.کاردان، علی‌محمد (1378)، «علوم تربیتی و مطالعات میان‌رشته‌ای (رابطۀ علوم تربیتی با فلسفه)»، مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شمارۀ ۵، ۳.۱ـ۳۶

17. نصیری نکو، آرش (1378)، «ادبیات در راستای تربیت سعدی و تعلیم‌وتربیت»، مجله اصلاح و تربیت، شمارۀ 52، 34ـ۴۰.