معناشناسی «تبشیر» در قرآن کریم

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 5، دوره 9، شماره 33، خرداد 1397، صفحه 73-92   

نویسندگان

ابراهیم فلاح¹؛ نصرت الله نصیری²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری، ساری، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری، ساری، ایران

چکیده

پژوهش درباره واژه‌های قرآن از آن جهت اهمیت دارد که قرآن، منبع معارف و دستورهای زندگی انسان و در حقیقت کتاب انسان است. یکی از راه‌های دستیابی به فهم بهتر قرآن برای رسیدن به سعادت و کمال، معناشناسی واژه‌های قرآنی است. این پژوهش با عنوان «معناشناسی تبشیر در قرآن کریم» با شیوه کتابخانه‌ای و با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی در صدد است که حوزه‌های معنایی واژه تبشیر را با توجه به مجاورت کلمات و تقابل آن‌ها و ساختار آن در قرآن را مورد بررسی قرار دهد. برای دستیابی به این مهم از دانش معناشناسی که ابزاری برای ژرف اندیشی و ایجاد نگاهی عمیق و فراگیر است، واژه تبشیر و واژه‌های مرتبط با آن با بکارگیری قاعده سیاق هسته معنایی تبشیر و ارتباط نظام‌مند مؤلفه‌های مرتبط با آن تبیین گردیده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می‌دهد که واژه‌های «ایمان»، «احسان»، «صبر»، «اسلام» و «تواضع» مفاهیم همنشین «تبشیر» و واژه «انذار» در تقابل با تبشیر قرار دارد. لذا انسان مؤمن اگر بتواند صفات مذکور را در خود تقویت کند می‌تواند به عنوان مبشر الهی مطرح باشد. همچنین خداوند قرآن کریم، ملائکه و برخی از انبیای الهی از مصادیق مبشرین در قرآن کریم می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

اسلام؛ ایمان؛ تواضع؛ صبر؛ مژده؛ ملائکه؛ انسان

مراجع

قرآن کریم. ترجمه ناصر مکارم شیرازی.

کتب عربی

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1408ق، لسان العرب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

بحرانی، هاشم بن سلیمان. 1415ق، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه بعثت.

جوهری، اسماعیل بن حمّاد. 1376ق، تاج اللغة وصحاح العربیة، بیروت: دار العلم.

راغب اصفهانی، حسین بن محمّد. بی­تا، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار الشامیة.

زبیدی، محمّد مرتضی. 1306ق، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار ومکتبة الحیاة.

طباطبایی، سیّد محمّد حسین. 1374ش، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبرسی، فضل بن حسن. 1360ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات فراهانی.

طبری، محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.

طریحی، فخرالدین بن محمّد. 1403ق، مجمع البحرین، تهران: انتشارات مرتضوی.

طوسی، محمّد بن الحسن. بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

طیّب، عبدالحسین. 1369ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام.

عسکری، حسن بن عبدالله. 1390ش، الفروق اللغویة، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

عیاشی، محمّد بن مسعود. 1407ق، تفسیر عیاشی، تهران: مطبعة العلمیة.

فراهیدی، خلیل بن احمد. 2003م، العین، بیروت: دار الکتب العلمیة.

کلینی، محمّد بن یعقوب. 1407ق، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

مجلسی، محمّد باقر. 1362ش، بحار الأنوار، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

کتب فارسی

امین، نصرت بیگم. بی تا، تفسیر مخزن العرفان فی علوم القرآن، بی جا: بی نا.

جعفری، یعقوب. 1376ش، تفسیر کوثر، قم: مؤسسه انتشارات هجرت.

خسروانی، علیرضا. 1390ق، تفسیر خسروی، تهران: کتابفروشی اسلامیة.

دهخدا، علی اکبر. 1377ش، لغتنامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

سلیمی، عبدالحکیم. 1379ش، نقش بشارت و انذار در سازندگی، سراج، سال سوم، شماره 9و10.

سوری، زهره. 1388ش، بشارت و انذارهای پیامبر اعظم(ص)، گرگان: رشد و فرهنگ.

صفوی، کوروش. 1379ش، درآمدی بر معناشناسی، تهران: انتشارات سوره مهر.

عاملی، ابراهیم. 1360ش، تفسیر عاملی، تهران: کتابفروشی صدوق.

کامرانیان، عباس علی. 1386ش، بشارت و انذارهای قرآن کریم، تهران: پویا نقش.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

یول، جورج. 1380ش، بررسی زبان، مترجم: علی بهرامی، بی­جا: انتشارات رهنما.

 

مقالات

موسوی کاشمری، مهدی. 1388ش، پیام زن، شماره 82، صص 75-72.