تأثیر قرآن و احادیث بر شرح ابن میثم بحرانی بر نهج البلاغه

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 7، دوره 9، شماره 33، خرداد 1397، صفحه 117-129   

نویسندگان

زهرا مهدوی مهر¹؛ غلامعباس رضایی هفتادر²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی. واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی. تهران، ایران

²عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران، تهران، ایران(دانشیار)

چکیده

علمای ادب از دیرباز برای اثبات صحت استعمال الفاظ یا توضیح و اثبات برخی قواعد صرفی و نحوی به آیات قرآن استناد می­کرده­اند. زیرا همه آن‌ها اتفاق نظر دارند که قرآن کریم قله فصاحت و بلاغت در زبان عربی است. اما در خصوص استشهاد به احادیث میان علما اختلاف نظر وجود دارد. برخی استشهاد به احادیث را جایز دانسته و برخی دیگر از آن منع کرده­اند. هرچند که همگی به افصح بودن پیامبر(ص) معترف‌اند. ابن میثم بحرانی که از بزرگان شیعی فقه، فلسفه، کلام و ادب قرن هفتم است، در شرح مشهور و ارزشمندی که بر نهج البلاغه نوشته است، در موارد بسیاری همچون شرح واژگان و عبارات یا توضیح قاعده­های صرفی و نحوی به آیات قرآن و احادیث استناد کرده است. مقاله حاضر استشهادات ابن میثم به قرآن و احادیث را در شرح وی مورد بررسی قرار داده و نقدهایی را در خصوص استشهاد به برخی روایات، بر وی وارد دانسته است.

کلیدواژه‌ها

شرح نهج البلاغه؛ شرح واژگان؛ قواعد صرفی و نحوی؛ استشهاد به قرآن و احادیث

مراجع

قرآن کریم.

نهج البلاغه. ترجمه دکتر سیدجعفر شهیدی.

ابن أثیر، مجدالدین ابو السعادات مبارک بن محمد جزری. 1399ق/1979م، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، تحقیق طاهر أحمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، بیروت: المکتبة العلمیة.

ابن میثم، کمال الدین میثم بن علی. 1420ق، شرح نهج البلاغة، ط1، بیروت: دار الثقلین.

بغدادی، عبدالقادر بن عمر. 1418ق/1997م، خزانة الأدب ولب لباب لسان العرب، تحقیق عبد السلام محمد هارون، الطبعة الرابعة، القاهرة: مکتبة الخانجی.

ترمذی، ابوعیسی. بی تا، سنن الترمذی، بی.جا: بی نا.

حسین، محمد خضر. 1936م، الإستشهاد بالحدیث فی اللغة، مجلة مجمع اللغة العربیة الملکی، القاهره: بی نا.

سیوطی. 1427ق/2006م، الاقتراح فی أصول النحو، تعلیق عبد الحکیم عطیة، الطبعة الثانیة، دمشق: دار البیروتی.

سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر. 1998م، المزهر فی علوم اللغة وأنواعها، تحقیق فؤاد علی منصور، الطبعة الاولی، بیروت: دار الکتب العلمیة.

طریحی، فجرالدین. بی تا، مجمع البحرین، بی جا: بی نا.

مجلسی، محمد باقر. بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.

هاشمی خویی، حبیب الله بن محمد. 1400ق، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، الطبعة الرابعة، تهران: المکتبة الاسلامیة.

http://saanei.xyz/?view=01,02,10,383,0-

 

مقالات

شریف عسکری، محمد صالح. 1431ق، «الاستشهاد بالحدیث النبوی الشریف عند اللغویین»، مجلة آفاق الحضارة الاسلامیة، آکادیمیة العلوم الانسانیة والدراسات الثقافیة، السنة الثالثة عشرة، العدد 2.

فرازی، علیرضا. 1391ش، «استشهاد به حدیث در نحو عربی»، مجله ادب عربی، دوره 4، شماره3.