بررسی دیدگاه‌های مفسران فریقین ذیل آیه 61 سوره مبارکه توبه

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 6، دوره 9، شماره 34، شهریور 1397، صفحه 107-124   

نویسندگان

علیرضا زکی زاده رنانی¹؛ آزاده ابراهیمی فخاری²

¹استادیار دانشگاه علامه مجلسی

²طلبه سطح4 تفسیر تطبیقی

چکیده

منافقان برای ترور شخصیتی رسول خدا(ص)و در نتیجه سست و بی پایه نشان دادن وحی، پیامبر(ص) را «أُذُنٌ» می‌نامیدند تا ایشان را ساده لوح و دهان‌بین معرفی کنند. خداوند متعال در دفاع از شخصیت وی «أُذُنٌ» بودن ایشان را تأیید می‌نماید اما وی را «أُذُنُ خَیْرٍ» معرفی می‌نماید. بررسی موارد اتفاق و اختلاف نظر مفسران اهل سنت و شیعه می‌تواند ما را در دسترسی به معنای کامل‌تر آیات شریفه قرآن یاری کند. در تفسیر آیه61 سوره توبه به جز در دو مورد بین این دو دسته از مفسران اتفاق نظر وجود دارد یکی در معنای عبارت «أُذُنُ خَیْرٍ» که بیش‌تر مفسران شیعه آن را شنونده‌ای خوب و خیر معنا کرده‌اند ولی اهل تسنن یا معنای آن را شنونده خیرها گفته‌اند یا فقط به ذکر هر دو معنا پرداخته‌اند. اختلاف دیگر در بیان شأن نزول آیه شریفه است که دو روایت در تفاسیر شیعه عنوان شده است: یکی از لحاظ سند و دلالت قابل تأمل بوده ولی دیگری مورد تأیید است.

کلیدواژه‌ها

أُذُنٌ؛ أُذُنُ خَیْرٍ؛ شأن نزول؛ شیعه؛ اهل تسنن

مراجع

قرآن کریم، ترجمه آیتی.

اندلسی، ابن عطیه. 1422ق، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیه.

بحرانی اصفهانی، عبدالله. بی‌تا، عوالم العلوم والمعارف، قم: مؤسسه امام مهدی(ع).

بحرانی، سید هاشم. 1416ق، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.

جوادی آملی، عبدالله 1393ش، تفسیر تسنیم، قم: اسراء.

حسینی شیرازی، سید محمد. 1424ق، تقریب القرآن إلی الأذهان، بیروت: دار العلوم.

خطیب، عبد الکریم. بی‌تا، التفسیر القرآنی للقرآن، بی‌جا: بی‌نا.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار العلم.

زمخشری، محمود. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، چ 3، بیروت: دار الکتاب العربی.

سمرقندی، نصر بن محمد بن احمد. بی‌تا، بحر العلوم، بی‌جا: بی‌نا.

سیوطی، جلال الدین. 1404ق، الدر المنثور فی تفسیر المنثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.

شیبانی، محمد بن حسن. 1413ق، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.

طباطبایی، محمد حسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، چ 5، قم: دفتر انتشارات اسلامی‌.

طبرسی، احمد بن علی. 1403ق، الاحتجاج، مشهد: نشر مرتضی.

طوسی، محمد بن حسن. بی‌تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

عروسی حویزی، عبد العلی بن جمعه. 1415ق، تفسیر نور الثقلین، چ 4، قم: انتشارات اسماعیلیان.

عیاشی، محمد بن مسعود. 1320ش، تفسیر عیاشی، تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه.

فخر الدین رازی، ابو عبدالله محمدعمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، چ 3، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

قمی ‌مشهدی، محمد بن محمدرضا. 1358ش، تفسیر کنز الدقائق وبحر الغرائب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.

قمی، علی بن ابراهیم. 1367ش، تفسیر قمی، چ 4، قم: دار الکتاب.

کاشانی، ملا فتح الله. 1366ش، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: بی‌نا.

مجلسی، محمد باقر. 1404ق، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول(ص)، چ 2، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

محلی، جلال الدین و سیوطی، جلال الدین. 1416ق، تفسیر جلالین، بیروت: مؤسسة النور للمطبوعات.

مصطفوی، حسن. 1360ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

ملاحویش آل غازی، عبد القاهر. 1382ق، بیان المعانی، دمشق: مطبعة الترقی.

 

مقالات

نصیری، محمد. 1385ش، «پیامبر اکرم پیام آور بشارت و رحمت»، مجله هفت آسمان، شماره 31، صص60 تا 88.