زبان فرهنگ عامیانه(امثال و کنایات) و نقش آن در رسانه‌ها(مورد مطالعه: کشورهای ایران و عراق)

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 15، دوره 12، شماره 46، مرداد 1397، صفحه 347-367   

نویسنده

رحیم عتابی

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده زبان‌های خارجی، دانشگاه بغداد، عراق

چکیده

در واقع چون فرهنگ عامیانه و ادبیات شفاهی جزئی از سرمایه اجتماعی هر جامعه است و کاربرد آن در برنامه‌های مختلف علاوه بر گسترش همبستگی باعث تقویت سرمایه اجتماعی نیز می‌شود، در این تحقیق به صورت مختصر به بررسی زبان فرهنگ عامیانه در برخی از آثار ادب شفاهی(ضرب المثل‌ها، کنایه‌ها) در ایران و عراق پرداخته شده است، و این ادبیات می‌تواند بستر مناسبی برای ارتباط با مخاطبان باشد و می‌تواند مخاطب امروز خود را که نسل رایانه و ماهواره هستند به خود جذب کند. پس مطالعه و بررسی ادبیات عامیانه از منظر جامعه شناسی ادبیات ضروری است. این تحقیق بر اساس پرسشنامه‌ای میدانی کمی(384 نفر) و کیفی(محافل دانشگاهی) در ایران و عراق، و روش جمع آوری اطلاعات در نظر گرفته شده بود. نتایح نشان داد که زبان فرهنگ عامیانه بر رسانه‌ها تأثیرگذار می‌باشد، و نمونه انتخابی که در این تحقیق استفاده کرده کاملاً نمودار جامعه ایرانی و عراقی نیست بلکه نیازمند تتبعات و تحقیقات عینی‌تر و بیش‌تری می‌باشد. رابطه رسانه و فرهنگ عامیانه برای جامعه ایران و عراق مثل تمام جوامع دیگر امروز جهان از مهم‌ترین بحث‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است.

کلیدواژه‌ها

فرهنگ عامیانه؛ رسانه؛ ضرب المثل؛ کنایه

مراجع

کتب فارسی

انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم. 1371ش، گذری و نظری در فرهنگ مردم ایران، تهران: نشر اسپرک.

ایگلتون، ت. 1380ش، پیش‌درآمدی بر نظریه ادبی، ویراست دوم، تهران: نشر مرکز.

برنتس، هـ . 1382ش، مبانی نظریه ادبی، ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی.

بهمینار، احمد. 1381ش، داستان‌نامه بهمیناری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

ترادگیل، پیتر. 1376ش، زبان‌شناسی اجتماعی، ترجمه محمد طباطبایی، تهران: آگاه.

حکمت، علی اصغر. 1361ش، امثال قرآن، ج2، تهران: بنیاد قرآن.

دهخدا، علی اکبر. 1345ش، لغتنامه فارسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

دهخدا، علی اکبر. 1361ش، امثال و حکم، تهران: امیرکبیر.

ذوالفقاری، حسن. 1388ش، فرهنگ بزرگ ضرب المثل‌های ایرانی، تهران: معین.

ذوالفقاری، حسن. 1394ش، زبان و ادبیات عامه ایران، تهران: سمت. 

رهنما، هوشنگ. 1384ش، زبان: گفتار و نوشتار، جستاری در رسانه­های گروهی و جامعه(مجموعه مقالات)، تهران: مرکز تحقیق و توسعه رادیو.

ریپکا، یان. 1354ش، تاریخ ادبیات ایران، ترجمه عیسی شهابی، تهران: بی‌ نا.

زرین‌کوب، عبد الحسین. 1369ش، بحر در کوزه، تهران: علمی.

شکورزاده، ابراهیم. 1372ش، ده هزار مثل فارسی، مشهد: آستان قدس.

صاحبی، هادی. 1381ش، مثل‌های رایج در زبان عربی با معادل‌های فارسی، تهران: انتشارات مدرسه برهان.

عثمان، محمد طیب. 1371ش، راهنمای گردآوری سنت‌های شفاهی، ترجمه عطاء الله رهبر، تهران: نشر آناهیتا.

فاضلی، محمد. 1379ش، دراسة و نقد فی مسائل بلاغیة هامة، مشهد: دانشگاه فردوسی.

فاضلی، نعمت الله. 1394ش، در حوالی همین کوچه‌ها، تهران: نشر علم.

کریمر، ساموئل. 1340ش، الواح سومری، ترجمه داوود رسایی، تهران: علمی و فرهنگی.

مارتینه، آندره. 1387ش، مبانی زبان شناسی عمومی، ترجمه هرمز میلانیان، ج2، تهران: هرمس.

معین، محمد. 1371ش، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.

میرزانیا، منصور. 1382ش، فرهنگ نامه کنایه، تهران: انتشارات امیرکبیر.

میرصادقی، جمال. 1376ش، ادبیات داستانی، تهران: سخن.

همایی، جلال الدین. 1374ش، معانی و بیان،به کوشش ماهدخت بانو همایی، تهران: نشر هما.

ولک، ر، و وان، آ. 1373ش، نظریه ادبیات، ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

کتب عربی

التکریتی، عبد الرحمان. 1967م، الأمثال البغدادیة المقارنة، بغداد: مکتبۀ المثنی.

الجرجانی، عبدالقاهر. 1986م، دلائل الاعجاز، علق علیه ابوفهد محمود محمد شاکر، القاهرة: مکتبة الخانجی.

الحنفی، جلال. 1962م، الأمثال البغدادیة، بغداد: مطبعة اسعد.

زلزله، محمد صادق. 1976م، مجمع الأمثال العامیة البغدادیة وقصصها، الکویت: مؤسسة دار الکتب الثقافیة.

العلوچی، عبد الحمید و الراوی، نوری. 1962م، المدخل الی الفلکلور العراقی، بغداد: وزارت ارشاد.

موسوعة التراث الشعبی العراقی، د. خیر الله سعید(وب سایت: http://www.alnaked-aliraqi.net/article/43324.php)

المیدانی، ابوالفضل. 2003م، مجمع الأمثال، تحقیق محی الدین عبدالحمید، بیروت: ابناء الشریف الانصاری.

کتب لاتین

Araberry . A.L., the legacy of Persia , Oxford, 1953.

Gunnell , T. 2005 “ Narratives ,space and drama: Essential Spatial Aspects in the Performance and Reception of Oral Narrative ( Folklore) , electronic journal vol. 33 , pp.7-25.

 

مقالات

حسینی کازرونی، سید احمد. 1373ش، «ارتباط فرهنگ عامه با فرهنگ عمومی»، نشریه فرهنگ عمومی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شماره 5.

حشمتی، بهزاد. 1396ش، «ترجمه و تحقیق کتاب مجمع الأمثال العامیة البغدادیة و قصصها»، دانشگاه تهران، رساله دکتری.

ذوالفقاری، حسن. 1386ش، «بازتاب مسائل اجتماعی در ضرب المثل‌های فارسی»، فصلنامه نجوای فرهنگ، س2، ش3، تهران.

ذوالفقاری، حسن. 1387ش، «الگوهای غیرمعیار در زبان مطبوعات»، مطالعات ملی، س 9، ش 33.

سجادی، سید محمود. 1378ش، «نگاهی به پژوهش‌های فرهنگ عامه در ایران»، کیهان فرهنگی، ش 154.

شالچیان، طاهره. 1373ش، «مسائل فرهنگ عمومی»، نشریه فرهنگ عمومی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شماره 5.

فرقانی، محمد مهدی. 1377ش، «مطالعه‌ای پیرامون زبان مطبوعات»، فصلنامه رسانه، شماره 33، بهار.

محجوب، محمدجعفر. 1374ش، «قصه خوانی و طومارهای نقالی»، سینما و تئاتر، سال دوم، شماره 6.

وکیلیان، سید احمد. 1377ش، «طنز در تمثیل و مثل‌ها»، فصلنامه سنجش و پژوهش، ش4.