تحلیل نابرابری اجتماعی و اقتصادی در دسترسی و استفاده از فضاهای عمومی شهری(نمونه موردی شهر تهران)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 2، دوره 8، شماره 26، خرداد 1397، صفحه 31-62   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید یعقوب موسوی¹؛ علی صمدی²

¹دانشیار جامعه شناسی دانشگاه الزهرا

²دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

دسترسی و استفاده از فضاهای عمومی شهری متأثر از عوامل کالبدی و اجتماعی است. هدف پژوهش بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر در استفاده از فضاهای عمومی است. رویکرد نظری پژوهش حاضر، در تحلیل جامعه­شاختی نابرابری‌های فضایی، اجتماعی و اقتصادی، استفاده از نظریه‌های کلاسیک مکتب شیکاگو، مکتب اقتصاد سیاسی فضا و رویکرد پست مدرن‌ها در مورد فضاهای مصرفی و نوع سوم است. در تحقیق حاضر از روش پیمایشی و جهت جمع­آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر جمعیت تهران در سال 1395و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر می‌باشد. نمونه‌گیری مورد استناد، خوشه‌ای چند مرحله‌ای در سطح مناطق 22گانه تهران است. روایی و پایایی شاخص‌ها و گویه‌های پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ با 68 گویه به میزان 924 بوده است. تحلیل داده‌ها با نرم افزارSPSS، برای آزمون فرضیه‌ها از همبستگی پیرسون، به منظور پیش­بینی متغیرهای ملاک با توجه به تغییر در متغیرهای پیش بین از رگرسیون، جهت تعیین نقش هریک از متغیرهای پیش­بین در متغیرهای ملاک از تحلیل مسیر استفاده شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که متغیرهای پیش­بین این پژوهش- پایگاه اجتماعی و اقتصادی، دارایی و توان اقتصادی، مشارکت، اعتماد و شبکه روابط اجتماعی- در مجموع نزدیک به 4/68 درصد از تغییرات و واریانس متغیر ملاک – استفاده از فضاهای عمومی شهری -را تحت تأثیر قرار می‌دهند و 6/31 درصد از عوامل مؤثر در استفاده از فضاهای عمومی شهری به متغیرهای خارج از این پژوهش ارتباط پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

نابرابری فضایی؛ فضاهای عمومی شهری؛ جدایی‌گزینی مکانی؛ فضاهای عمومی خصوصی شده؛ فضاهای عمومی نوع سوم

مراجع

-         ازکیا، مصطفی و دربان آستانه علیرضا. (1393). روش‌های کاربردی تحقیق، تهران، انتشارات کیهان، چاپ سوم.

-         ازکیا مصطفی و احمدرش، رشید. (1394). توسعه و مناقشات پارادایمی جدید، تهران، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، جلد دوم.

-         افروغ عماد. (1377). فضا و نابرابری اجتماعی، ارائه الگویی برای جدایی گزینی فضایی و پیامدهای آن، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

-         دواس، دی. ای. (1383). پیمایش در تحقیقات اجتماعی ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: انتشارات نی، چاپ پنجم.

-         ربانی رسول، کلانتری صمد و هاشمیان فر، علی. (1389). بررسی ارتباط بین عوامل اجتماعی با نابرابری‌های اجتماعی، فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 41، صص 305-264.

-         رفیعیان مجتبی و خدائی زهرا. (1388). بررسی شاخص‌ها و معیارهای مؤثر بر رضایتمندی شهروندان از فضاهای عمومی شهری، فصلنامه راهبرد، سال هجدهم، شماره 53،صص 248-227.

-         رنه شورت جات. (1390). نظریه شهری ارزیابی انتقادی، ترجمه کرامت الله زیاری، حافظ مهد نژاد و فریاد پرهیز، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

-         شارع پور، محمود. (1391). جامعه­شناسی شهری، تهران: انتشارات سمت.

-         کاستلز، مانوئل. (1384). عصر اطلاعات قدرت هویت، ترجمه حسن چاووشیان، تهران: انتشارات طرح نو جلد دوم.

-         کریر، راب. (1383). فضای شهری، ترجمه خسرو هاشمی نژاد، اصفهان: نشر خاک.

-         مدنی پور، علی. (1381). تهران ظهور یک کلان شهر، انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری وابسته به شهرداری تهران.

-         مدنی پور، علی. (1387). طراحی فضای شهری (نگرشی بر فرایندی اجتماعی- مکانی) ترجمه فرهاد مرتضایی، تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهر تهران.

-         مشهدیزاده دهاقانی، ناصر. (1373). تحلیلی از ویژگی‌های برنامه ریزی شهر در ایران، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت، چاپ اول.

-         موسوی، یعقوب. (1387). بازسازی محله‌های شهری در چارچوب برنامه­ریزی توسعه اجتماعی محله‌ای تهران، نشریه انجمن جامعه­شناسی ایران، مجله مطالعات اجتماعی ایران، زمستان.

-         میرزائی، خلیل. (1394). پژوهش، پژوهشگری و پژوهشنامه نویسی، تهران: انتشارات جامعه­شناسان، چاپ پنجم.

-         هاروی، دیوید. (1379). عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان، محمد رضا حائری و بهروز منادی زاده، تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، چاپ دوم.

-         هاروی، دیوید. (1392)، شهری شدن سرمایه، ترجمه عارف اقوامی مقدم، تهران: انتشارات دات.

-        Carmona, M. Heath, T. Oc,T. and Tiesdell, S. (2008) Public Spaces, urban spaces. Oxford: Architectural Press.

-        Castels Manuel. (1984): Space and society: Managing the new Historical Relationship”. society and space, 1, pp.134-218,299-300.

-        Jalaladdin Siavash, Oktay Derya (2012). Urban Public Spaces and Vitality: A Socio-Spatial Analysis in the Streets of Cypriot Towns. Procedia-Social and Behavioral Sciences 35(2012)664-674.

-        Lefebver, Henri (1997). Writing on Cites. Tran. By Korman, E. and Lebase. E. Oxford. Blackwell Publisher.

-        Massey, D. (1984), Spatial Division of Labour: Social Structure and The Geography of Production, Macmillan.

-        Ramlee Maimunah, Omar Dasimah, Mohd Yunus Rozyah, Samadi zalina (2015), Revitalization of Urban Public Spaces: An overview, Procedia-Social and Behavioral Sciences 201(2015)360-367.

-        Rex, J., and Moore, R. (1967), Race, Community and Conflict, Oxford Unevercity Prees.

-        Sennet, Rechard (1977): The fall of public man. England. Cambridge University Press.

-        Watson Tara (2009). Inequality and The Measurement Of  Residenital Segregation By Income In American Neighborhoods. Review of Income and Wealth. Series55, Number3, September.

-        Urry. J. (1984). ”Locations, regions and social class”, International Journal of Urban & Regional Research, 5, pp 455-474.

-        Zieleniec, Andrzej Jan leon (2007), Space and Social Theory. London, Sage.