بررسی رابطه معنایی با ویژگی‌های آوایی و میزان بسامد همخوان‌ها در القای مفاهیم آیات قرآنی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 8، دوره 9، شماره 35، آذر 1397، صفحه 165-183   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

جلال رحیمیان¹؛ فرشته محمدپور²

¹استاد گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات و زبان های خارجه دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

²دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، بخش ادبیات و زبانهای خارجه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز، ایران

چکیده

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های اعجاز زبانی قرآن، موسیقی دلنشین آن است که یکی از مؤلفه‌های آن، القای معانی دینی می‌باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی رابطه معنا و آوا در مفاهیم مربوط به موضوعات اخلاقی و معاد بپردازد و تأثیر آن را در پذیرش و اندازه انگیختگی توسط خواننده یا شنونده بررسی کند. روش بکاررفته در این پژوهش، کتابخانه‌ای، توصیفی- تحلیلی و آماری می‌باشد. نتایج حاصل از بررسی داده‌های مورد نظر نشان داد که همخوان‌های انسدادی در بیان مفهوم معاد بیش‌ترین میزان بسامد و همخوان‌های سایشی بیش‌ترین میزان بسامد در بیان مفاهیم اخلاقی را دارا می‌باشند. این موضوع نشان می‌دهد که ارتباط مستقیمی بین مشخصه‌های آوایی و مفاهیم مورد نظر وجود دارد. بدین معنی که هر واکه و همخوان بیانگر یک احساس است. این مسأله، امری فطری است و تقریباً در تمام زبان‌های دنیا وجود دارد و نشان‌دهنده این است که قرآن کریم از همه ظرفیت‌ها و امکانات برای تبلیغ پیام سعادت بهره‌مند است.

کلیدواژه‌ها

اعجاز قرآن؛ معاد؛ فضائل و رذائل اخلاقی؛ آواشناسی؛ معناشناسی

مراجع

قرآن کریم.

برهانی، مصطفی. 1395ش، اعجاز علمی قرآن از منظر تجمع و تکثر احتمالات و قرائن لفظی و بیانی، مجموعه خلاصه مقالات سومین همایش ملی اعجاز قرآن کریم، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

ثمره، یدالله. 1388ش، آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

خسروی، کبری؛ نظری، علی؛موسوی، لیلا. 1395ش، اعجاز آوایی در معنارسانی سوره مزمل، مجموعه خلاصه مقالات سومین همایش ملی اعجاز قرآن کریم، تهران: دانشگاه شهیدبهشتی.

ساجدی، ابوالفضل. 1385ش، زبان دین و قرآن، قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قدس سره).

سامرایی، فاضل صالح. 1392ش، درآمدی بر تفسیر بیانی قرآن کریم، ترجمه حمیدرضا میرحاجی، تهران: انتشارات سخن.

سلطان‌پناه، حسن. 1382ش، مبانی موسیقایی الحان و نغمات قرآن کریم، قم: شرکت چاپ و انتشارات اسوه.

عباسی‌مقدم، مصطفی؛ مسعودی‌نیا، سمیه. 1395ش، نظم آهنگ، پلی میان الفاظ و معانی قرآن کریم، مجموعه خلاصه مقالات سومین همایش ملی اعجاز قرآن کریم، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

عبدالرحمن بنت الشاطی، عایشه. 1382ش، اعجاز بیانی قرآن کریم، ترجمه حسین صابری، چاپ دوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

عبدالرؤوف، حسین. 1390ش، سبک‌شناسی قرآن کریم(تحلیل زبانی)، ترجمه پرویز آزادی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).

گرجامی، جواد؛ آزاددل، عادل، پرشور، سولماز. 1395ش، کارکرد موسیقایی واژگان ناهمگن در ایجاد معانی متفاوت(نگاه موردی: جزء 29 قرآن کریم)، مجموعه خلاصه مقالات سومین همایش ملی اعجاز قرآن کریم، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین. 1392ش، حفظ موضوعی قرآن کریم: 300 موضوع از آیات اعتقادی، فروع دین و اخلاقی، تهران: معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه.

نظیری سنجانی، فاطمه؛ شیخ حسنی، زهرا؛ شیخ حسنی، ابوالفضل. 1395ش، بیان نمونه‌هایی از فراهنجاری در قرآن کریم، مجموعه خلاصه مقالات سومین همایش ملی اعجاز قرآن کریم، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

مقالات

جهانگیری، ولی؛ آزادی، محمدجواد؛ احمدی، محمدنبی. 1395ش، «رابطه میان فراوانی واژگان تک کلمه‌ای قرآن و طول آن‌ها بر حسب حرف(بررسی قانون اول زیف در قرآن کریم)»، پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، سال 12، ش 6، صص 143-154.

خوش‌منش، ابوالفضل. 1394ش، «بررسی نظم آهنگ هجده سوره از قرآن کریم»، مطالعات فرهنگ- ارتباطات، ش16، صص 185-215.

رمضان‌زاده، محمود؛ توحیدی شکیب، علی. 1392ش، «بررسی ارتباط میان لفظ و معنا بر پایه شاخص‌های آواشناختی، با نگاهی موردی به برخی شواهد قرآنی»، نشریه علوم انسانی دانشگاه پیام نور مشهد، ش4، صص 105-114.

ساجدی، حامد؛ ساجدی، ابوالفضل. 1395ش، «تحلیلی تازه از تعامل معناشناسی و تفسیر قرآن به قرآن با الهام از دیدگاه ایزوتسو»، قرآن‌شناخت، سال 2،‌ش 9: صص 5- 26.

سلیمی، سیده فاطمه؛ شفیع‌پور بروجنی، سجاد. 1395ش، «حذف و فزونی واج‌ها در قرآن کریم با رویکرد معناشناسی آوایی»، مجموعه خلاصه مقالات سومین همایش ملی اعجاز قرآن کریم، تهران: دانشگاه شهیدبهشتی.

شریعتی، غلام‌محمد؛ سعیدی روشن، محمدباقر. 1393ش، «رابطه معناشناسی زبانی و تفسیر قرآن به قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی»، قرآن‌شناخت، ش7، صص 5-24.

صبورزاده‌فرد، محمد. 1388ش، «آهنگ درونی و بیرونی قرآن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، دانشکده مطالعات تطبیقی قرآن.

قامتی، مهرناز. 1392ش، «بررسی ساختار واجی و تحلیل معنایی بیست سوره پایانی قرآن کریم در قالب نظریه سیستمی- نقشی هلیدی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

قراگوزلو، مهدیا. 1384ش، «بررسی الگوهای آوایی قرآن مجید(تجوید) در ارتباط با معناشناسی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.