بررسی مفهوم صلح و راهکارهای تحقق آن بر مبنای آموزه‌های تربیتی قرآن کریم

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 13، دوره 9، شماره 35، آذر 1397، صفحه 277-306   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فریبا حسینی¹؛ سعید بهشتی²؛ قدسی احقر³

¹دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

²استاد دانشگاه علامه طباطبایی

³استاد پژوهشگاه تعلیم و تربیت آموزش و پرورش

چکیده

امروزه صلح و همزیستی چنان مورد توجه است که حقوقدانان و سیاستمداران را در حیطه بین المللی یا منطقه‌ای برانگیخته تا به لوازم قانونی و اجرایی آن بیندیشند و راهکارهایی را جهت تحقّق آن ارائه کنند. اما باید دانست که آنچه در این تلاش‌ها مغفول مانده، توجّه به تعالیم وحیانی است. بر خلاف برخی از شرق شناسان و اسلام‌شناسان، که اسلام را دین جنگ طلب معرفی کرده‌اند، بسیاری از محقّقان معاصر اسلام معتقدند اسلام، دین صلح و همزیستی است و می‌توان حکومت‌های غیر اسلامی را به رسمیّت شناخت و روابط بین المللی دوستانه‌ای با آن‌ها برقرار کرد. قرآن کریم در مقام منبع مهم معرفتی و تربیتی، در آیات خود در تبیین چگونگی تعامل افراد انسانی با محور قراردادن اصل صلح و ثبات در جوامع، پیروان خویش را به رعایت آرامش و سلامت فرا خوانده است جستار حاضر بر آن است تا با بررسی آیات قرآن در ارتباط با صلح و همزیستی، ضمن بررسی مفهوم صلح، روش‌های تربیتی استنباط شده را نیز بررسی کند. روش انجام پژوهش در این تحقیق، روش توصیفی- تحلیلی با بهره گیری از تحلیل محتوای کیفی بوده است که بعد از تحقیق، این نتیجه حاصل گردیده است که چندین واژه مرتبط با مفهوم صلح در قرآن وجود دارد که عبارت‌اند از صلح، سلم، هدنه و امنیت.

کلیدواژه‌ها

صلح؛ سلم؛ هدنه؛ امنیت؛ تربیت ایمانی

مراجع

ارجـینی حسـینی. ۱۳۸۷ش، صلـح و مـنازعه، انتشـارات مؤسسـه آموزشـی و پژوهشی امام خمـینی.

بهشتی، سعید. ۱۳۸۹ش، تأملات فلسفی در تعلیم و تربـیت، تهران: شـرکت چاپ و نشر بین الملل.

جعفری لنگرودی، محمد جعفر. ۱۳۹۵ش، ترمینولوژی حقوق فقه اسلامی، تهران: انتشارت گنج دانش.

جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۸۹ش، تفسیر تسنیم، قم: اسراء.

دهـخدا، علـی اکــبر. ۱۳۸۲ش، لغتـنامه، چاپ اول از دوره جـدید، تهران: انـتشارات دانـشگاه تهـران.

ذو العین، پرویز. ۱۳۸۳ش، مبانی حقوق بین الملل عمومی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. ۱۳۹۰ش، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه حسین خداپرست، قم: دفتر نشر نوید اسلام.

سلیمی، عبدالحکیم. ۱۳۹۰ش، حقوق بین الملل اسلامی، قم: مرکز نشر و ترجمه المصطفی.

طباطبایی، سید محمد حسین. ۱۳۹۲ش، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: انتشارات دار الفکر.

طباطبایی، سید محمدحسین. ۱۳۷۴ش، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

طبرسی، فضل بن حسن. ۱۳۷۷ش، تفسیر جوامع الجامع، مشهد: آستان قدس رضوی.

طریحی، فخر الدین. ۱۳۷۵ش، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.

عمید زنجانی، عباسعلی. ۱۳۶۲ش، حقوق اقلیت‌ها بر اساس قانون قرارداد ذمه، تهران: دفتر نشر فرهنگ.

عمید زنجانی، عباسعلی. ۱۳۸۸ش، فقه سیاسی حقوق و معاهدات بین المللی و دیپلماسی در اسلام، تهران: سمت.

قمی، عباس. ۱۳۶۳ش، سفینة البحار ومدینة الحکم والآثار، تهران: فراهانی.

کاشانی، فتح الله. ۱۳۳۶ش، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی علمی.

کیا، علی. ۱۳۶۲ش، اسلام دین جنگ و دین صلح، تهران: انتشارات مفید.

مصباح یزدی، محمدتقی. ۱۳۷۷ش، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، قم: سازمان تبلیغات اسلامی.

مکارم شیرازی، ناصر. ۱۳۷۴ش، پیام قرآن، قم: مدرسه امام علی بن ابیطالب.

مکارم شیرازی، ناصر. ۱۳۷۴ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب اسلامی.

میبدی، رشید الدین. ۱۳۷۱ش، کشف الاسرار وعدّة الأبرار، تهران: امیرکبیر.

کتب لاتین

Little, D. & S. Appleby, “A Moment of Opportunity? The Promise of Religious.

Peacebuilding in an Era of Religious and Ethnic Conflict”, Religion and Peacebulding, ed. by Harold Coward and Gordon S. Smith Albany, State University of New YorkPress, 2004.

Gay, W., “The Language of War and Peace”, in Lester R. Kurtz, et al. (eds.), Encyclopedia of Violence, Peace and Conflict, Academic Press, vol. 1, 1999.

Hertog, K., The Complex Reality of Religious Peacebuilding: Conceptual Contributions and Critical Analysis, Lexington Books, 2010.

James, W., Varieties of Religious Experience: A Study in Human Nature, London and New York, Routledge, 2002.

 

مقالات

ابراهیمی، محمد. ۱۳۸۹ش، «رویکرد اسلامی بر روابط بین الملل در مقایسه با رویکردهای رئالیستی و لیبرالیستی»، مجله دانش سیاسی، سال ششم، شماره دوم.

ابوالحسینی، علی اکبر. ۱۳۸۹ش، «دلایل مشروعیت هدنه، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی»، شماره ۲۱.

اخوان کاظمی، بهرام. ۱۳۸۵ش، «امنیت و ابعاد آن در قرآن»، مطالعات اسلامی، شماره ۷۵.

بهشتی، سعید و افخمی اردکانی، محمد علی. ۱۳۸۶ش، «تببین مبانی و اصول تربیت اجتماعی در نهج البلاغه»، تربیت اسلامی، شماره ۴.

پروین، امین. ۱۳۸۹ش، «جنگ و زندگی روزمره، خاورمیانه و آمریکا؛ یک بررسی رسانه محور»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره سوم، شماره ۴.

جمشیدی، محمدحسین. ۱۳۹۴ش، «تأملی بر سیره نبوی در صلح و جنگ به مناسبت سالروز رحلت رسول اکرم(ص)»، سیاست صلح، روزنامه ایران، شماره ۶۸.

حسینی خامنه‌ای، سید علی. ۱۳۸۵ش، «مهادنه: قرارداد ترک مخاصمه و آتش بس»، علوم سیاسی، دانشگاه باقر العلوم، شماره ۳۳.

روستایی، علیرضا. ۱۳۹۴ش، «نقش اخلاق و تعلیم و تربیت از منظر فقه و حقوق اسلامی»، مجله فقه اسلامی، دوره دوم، شماره ۱۹.

فقیهی مقدس، نفیسه. ۱۳۸۹ش، «مبانی فلسفی صلح‌گرایی در اسلام»، فصلنامه حکومت اسلامی، دوره پانزدهم، شماره سوم.

میرمحمدی، معصومه سادات. ۱۳۹۰ش، «مقایسه صلح پایدار در اندیشه انسان محور کانت و صلح عادلانه شیعه»، فصلنامه معرفت ادیان، سال دوم، شماره چهارم.