برنامه‌ریزی و سازماندهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران در راستای ارائه‌ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران؛ مطالعه‌ی موردی چابهار

آمایش محیط

مقاله 8، دوره 11، شماره 43، اسفند 1397، صفحه 183-214   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

ازیر بلوچ¹؛ حیدر لطفی^{* 2}

¹(دانش‌آموخته دکترای جغرافیای سیاسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران)

²(دانشیار گروه جغرافیا، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران)

چکیده

منطقه چابهار به دلایل جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی دارای ماهیتی استراتژیک برای تحرک و توسعه نیمه شرقی کشور و در نتیجه کل ایران، برای کشورهای هم‌جوار در منطقه و حتی برای ارتباطات اقتصادی جهانی است. هدف اصلی این مقاله عبارت است از برنامه‌ریزی و سازماندهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران در راستای ارائه­ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران؛ مطالعه­ی موردی چابهار. سؤال اصلی این مقاله این است که برنامه‌ریزی و سازماندهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران بایستی دارای چه ویژگی‌ها و مختصاتی باشد که بتوان از آن به عنوان مدلی برای همه مناطق این منطقه و از جمله چابهار بهره گرفت؟ علاوه بر این سؤال اصلی سایر سؤالات فرعی این مقاله عبارت‌اند از: سازماندهی فضا دارای چه تاریخچه­ای است؟ چه نظریاتی در خصوص سازماندهی فضا ارائه گردیده است؟ این مقاله با استفاده از مدل سوآت به منظور دسته‌بندی عوامل سیاسی، امنیتی و اقتصادی درونی و بیرونی مهم و اثرگذار در برنامه‌ریزی و سازماندهی فضا در منطقه مکران و شناسایی توانایی‌ها، کاستی‌ها، فرصت‌ها و تهدیدات چابهار در راستای ارائه­ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران انجام شده است و برای سنجش وزن سنجه­ها از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) ­استفاده شده است. نتایج این مقاله نشان می­دهد که اولین و بهترین استراتژی مطلوب برای مدیریت و برنامه­ریزی فضای سیاسی، امنیتی و اقتصادی در منطقه مکران و چابهار استراتژی­های تدافعی است. هدف از این استراتژی، کم کردن نقاط ضعف داخلی و پرهیز از تهدیدات ناشی از محیط خارجی است. این راهبرد مربوط به وضعیت خارجی منطقه مکران و چابهار است و نقاط مثبت (فرصت­های) آن را در ارتباط با بیرون ارزیابی می‌کند. این راهبرد براساس توانمندی­های منطقه مکران و چابهار در مقابل تهدیدات بنا شده‌ است و هدف آن افزایش توانمندی‌های موجود و کاهش تهدیدات است.
 

کلیدواژه‌ها

سازماندهی فضا؛ منطقه مکران؛ ایران؛ چابهار

مراجع

 

1-     ابراهیم زاده، ع، و کریمی، صادق، 1388، مدیریت ساحلی و توسعه زیست محیطی ناحیه چابهار، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 36 ‏.57 – 72.

2-     امیری، ع، و احمدی پور، ز، و مستجابی سرهنگی، حمید،1393، تحلیل فضایی- امنیتی خطوط انتقال انرژی در ایران (خطوط لوله نفت و گاز)، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 34 . 133 تا 157.

3-     باقری، ا، 1386، افغانستان و خیزش دوباره طالبان، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، فصلنامه بهار، شماره 29 . 102 تا 115.

4-     پرانیتلا، ا. بی.،1366، واقعیت‌ها در برنامه‌ریزی محلی نکات مهم فرآیند برنامه‌ریزی محلی (مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی در سطوح محلی) قسمت پنجم، فصلنامه جهاد، شماره 99 ‏. 36 تا 42.

5-     پرتوی، م،1385، موانع و محدودیت‌های توسعه بندر چابهار به عنوان یک منطقه آزاد، فصلنامه مجله اقتصادی، شماره 63 و 64 . 17 تا 22.

6-      پورسعید، ف،1385، فراگیری و پایداری؛ اصول راهنمای تحقق عدالت اجتماعی در ایران 1404 ه شمسی، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 32 . 319 تا 353.

7-     تراب احمدی، م،­1389، معرفی و نقد کتاب لاتین: گردشگری بین‌المللی و برنامه‌ریزی (نوشته دالن جی تیموتی)، فصلنامه کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 28 . 56 تا 59.

8-     ترکان، ا و شهبازی، م،1394، شناسایی سبد طرح‌های توسعه سواحل مکران با استفاده از تحلیل SWOT دو سطحی، فصلنامه راهبرد اقتصادی، شماره 13..7 تا 41.

9-     تقدیسی زنجانی، س، و دانشور عنبران، ف،1386، توریسم روستایی، تصویری مجازی یا الگویی حقیقی در برنامه‌ریزی روستایی، فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 8 . 179 تا 192.

10- تقوایی، م، و غفاری، س. ر.، 1389، برنامه‌ریزی فضایی در توسعه صنعت گردشگری مطالعه موردی استان چهارمحال و بختیاری محور بازفت، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 96 . 79 تا 100.

11- حافظ نیا، م. ر. و جلالی فراهانی، ­غ،1389، عدالت فضایی و آمایش سرزمینی توسعه، فصلنامه راهبرد بومی، شماره 104 .33 تا 60.

12- حسین خان قندهاری، ع،1388، آمایش سرزمین؛ گذشته، حال و آینده، فصلنامه برنامه، شماره 345 . 6 تا 14.

13- خلیلی، م، و منشادی، م، و آزموده، ف،1390، بایستگی‌های ژئواکونومیک توسعه منطقه جنوب شرق ایران، فصلنامه روابط خارجی، شماره 12 . 81 تا 124.

14- رضوانی، م،1381، برنامه‌ریزی توسعه روستایی (مفاهیم راهبردها و فرآیندها)، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 164 . 221 تا 240.

15- ره پیک، ح،1383، هدف و هدف‌گذاری در برنامه‌ریزی ملی و راهبردی، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 24 . 217 تا 232.

16-  شاطریان، م، و افراخته، ح،1388، عوامل و پیامدهای اجتماعی - فرهنگی و سیاسی - اقتصادی کم ثبتی و دیر ثبتی وقایع حیاتی در استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه توسعه اجتماعی، شماره 4 . 29 تا 56.

17- شعبانی اصل، م،1388، بررسی ساختارهای سیاسی اثرگذار بر امنیت سیستان و بلوچستان، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، شماره 61 .101 تا 128.

18- شفیعی عربی، م،1387، اهمیت منطقه خاورمیانه و بررسی اجمالی طرح خاورمیانه بزرگ، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 23 . 83 تا 114.

19- شیرودی، م،1384، طرح خاورمیانه بزرگ، غرب و کشورهای مسلمان زمینه‌ها، چیستی و پیامدها، فصلنامه اندیشه تقریب، شماره 3 . 83 تا 106.

20- فراحی، م.ر،1366، انواع برنامه‌ریزی، فصلنامه مجله اقتصادی، دوره اول، شماره 24 ‏. 38 تا 42.

21- فروزنده دهکردی، ل، و شیره پز آرانی، ع. ا، و جندقیان بیدگلی، س. ر،1390، برنامه‌ریزی ناحیه‌ای با استفاده از برنامه‌ریزی بر مبنای سناریوها (تبیین الگوی چشم انداز ناحیه کاشان)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره 3 . 39 تا 56.

22- فرید، ی، 1380، آمایش سرزمین، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 2 .109 تا 126.

23- کافی، س، و عبداللهی، م،1388، نقش سپاه پاسداران در برقراری و حفظ امنیت در استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، شماره 61 . 57 تا 80.

24- کرد، ب،1395، واکاوی وضعیت اقتصادی و کالبدی نواحی روستایی در ارتباط با کیفیت زندگی روستانشینان شهرستان چابهار، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 16 . 43 تا 54.

25- کهن، گ،1378، انواع برنامه‌ریزی و برنامه‌ریزان، فصلنامه توسعه مدیریت، شماره 5 . 36 تا 37.

26-  مجتهدزاده، غ،1382، برنامه‌ریزی شهری - برنامه‌ریزی محلی و سیاست‌های عمومی در انگلیس و ایران، فصلنامه محیط شناسی، دوره بیست و نهم - شماره 32 . 93 تا 104.

27- محمدی، ح، و غنجی، م،1385، چالش‌های ژئوپلیتیکی مواد مخدر در جنوب غرب آسیا (با تأکید بر ایران پاکستان و افغانستان)، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره 3. 90 تا 121.

28- محمودی، س، 1388، تحلیلی بر سیر تحولات کلان آمایش سرزمین فرانسه در نیم قرن گذشته و ارائه پیشنهاداتی جهت بهبود وضعیت آمایش سرزمین ایران، فصلنامه آمایش سرزمین، شماره 1 . 141 تا 182.

29- محمودی، و، و ماجد، و،1391، برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهری با رویکرد برنامه‌ریزی هسته‌ای - پیشنهادی برای برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهری تهران، فصلنامه راهبرد، شماره 64 . 43 تا 72.

30- معتمد، ا، و غریب رضا، م، 1387­، تکامل مکران ساحلی، طی کواترنر پسین، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 64 . 77 تا 88.

31- ملک رئیسی، ح، 1385، سیستان و بلوچستان، مدیریت و توان‌های محیطی، فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، شماره 77 . 21 - 25.

32- منوچهری، و، 1395، ارزﯾﺎﺑﯽ دﻻﯾﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ و روش‌های برنامه‌ریزی آن در دهه‌های اﺧﯿﺮ، فصلنامه مطالعات آینده‌پژوهی و سیاست‌گذاری، دوره دوم - شماره 3 ‏. 43 - 56.

33- مهدوی، م، و عزمی، ­آ، 1388، فضا، آمایش سرزمین و توسعه روستایی، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال ششم - شماره 22 ‏. 25 – 42.