تحلیل ارتباط میان ساختار فضایی و رفتار حرکتی کاربران به روش چیدمان فضا (مطالعه موردی: پردیس مرکزی دانشگاه تهران)

آمایش محیط

مقاله 9، دوره 11، شماره 43، اسفند 1397، صفحه 215-234   

نوع مقاله: کاربردی

نویسندگان

سعیده کلانتری¹؛ احمد اخلاصی^{* 2}؛ علی اندجی گرمارودی³؛ آرمان خلیل بیگی خامنه⁴

¹دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه معماری، گرایش فناوری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران)

²استادیار، گروه معماری، گرایش فناوری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران)

³(دکتری، گروه فناوری معماری، دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران)

⁴(کارشناسی ارشد، گروه فناوری معماری، دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران)

چکیده

طراحی فضای معماری، به‌طور خاص در این پژوهش فضای دانشگاهی، بی‌توجه به ساختار فضاییِ منسجم، باعث ایجاد تراکم بالا و یا متروکه شدن بخش‌های مختلف فضا می‌شود. این مقاله ارتباط میان ساختارِ فضایی و حرکت کاربران در مسیرها در پردیس مرکزی دانشگاه تهران را بررسی می‌کند. به این منظور فضای دانشگاه با هفت دانشکده و سایر ساختمان‌های مربوطه مورد آزمون قرار گرفت که برای تحلیل ساختار فضایی آن از روش «چیدمان فضا» استفاده شده است. روش انجام این پژوهش شبیه‌سازی از طریق نرم افزار دپت مپ می‌باشد، و نیز برای انجام آن از نمونه موردی استفاده شده است. در این تحلیل تعداد چهار شاخص در زیرگروه‌های اجتماعی، کالبدی و رفتارشناسی مورد بررسی قرار گرفته است که در نهایت با شاخص حرکت طبیعی مورد مقایسه قرار می‌گیرد. نتایج مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته، همچنین جداول مربوط به این شبیه‌سازی استخراج و مورد بحث قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد ارتباط معنادار قوی و مستقیم میان ارزش هم‌پیوندی فضاهای حاصل از تحلیل چیدمان فضا و رفتارهای حرکتی کاربران برقرار است که بصورت گرافیکی نشان داده می‌شود. بنابراین یکی از دلایل مهم تراکم و ازدحام کاربران در بعضی نقاطِ فضا و همچنین متروکه بودن و خلوتی بعضی نقاط دیگر، وجود ساختار کالبدی معماری در سایت مورد نظر می‌باشد. بر اساس نتایج به‌دست آمده، می‌توان تغییراتی را در تحرکات کاربران، باتوجه به طرح‌های پیشنهادی مربوط به کالبد معماری در فضای دانشگاه، پیش‌بینی کرد. این پژوهش همچنین بر روی روش تحلیل و ارزیابی به روش چیدمان فضا بر روی یک نمونه موردی تمرکز دارد.

کلیدواژه‌ها

ساختار فضایی؛ رفتارهای حرکتی کاربران؛ چیدمان فضا؛ اتصال؛ هم‌پیوندی؛ عمق؛ دسترسی

مراجع

 

1-     حیدری، علی­اکبر؛ قاسمیان اصل، عیسی؛ کیایی، مریم، (1396)، "تحلیل ساختار فضایی خانه­های سنّتی ایران با استفاده از روش نحو فضا، مطالعه­ی موردی: مقایسه­ی خانه­های یزد، کاشان و اصفهان"، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، سال هفتم، شماره بیست و هشتم، تابستان 1396، 33-21.

2-     زنگی آبادی، علی؛ سعیدپور، شراره، (1395)، "تحلیل فضایی پراکنش «بانک» و مکان‌یابی بهینه آنها (مطالعه­ی موردی: شهر سقز)"، فصلنامه آمایش محیط، 40، 41-21.

3-     بل، سایمون؛ ریسمانچیان، امید، (1389)، "شناخت کاربردی چیدمان فضا در درک پیکره­بندی فضایی شهرها"، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، 43، 49-56.

4-     بل، سایمون؛ ریسمانچیان، امید، (1390)، "بررسی جدا افتادگی فضایی بافت­های فرسوده در ساختار شهر تهران به روش چیدمان فضا"، باغ نظر، 17، 69 – 80.

5-     عباس­زادگان، مصطفی، (1381)، "روش چیدمان فضا در فرآیند طراحی شهری با نگاهی به شهر یزد"، فصلنامه­ی مدیریت شهری، 9، 64 – 75.

6-       صفاری راد، علی؛ شمس، مجید؛ (1396)، "بررسی تطبیقی معیارهای قابلیت پیاده‌مداری در سطح محلات شهری (مطالعه موردی: محلات جدید و قدیمی شهر رشت)"، فصلنامه­ی آمایش محیط، 39، 183-204.

7-     یزدانفر، عباس؛ موسوی، مهناز؛ دقیق،‌هانیه زرگر، (1387)، "تحلیل ساختار فضایی شهر تبریز در محدوده بارو با استفاده از تکنیک اسپیس سینتکس"، ماهنامه بین‌المللی راه و ساختمان، 67، 58 – 69.

8-     معماریان، غلامحسین، (1381)، "نحو فضای معماری"، مجله صفه، 35، 74 – 84.

9-     جمشیدی، محمود، (1382)، "ملاحظاتی در مورد نظریه تحلیل چیدمان فضا"، جستارهای شهرسازی، 6، 25-20.

10- همدانی گلشن، حامد، (1394)، "بازاندیشی نظریه نحو فضا، رهیافتی در معماری و طراحی شهری، مطالعه موردی: خانه بروجردی­ها، کاشان"، نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، دوره 20، شماره 2، 92 – 85.

11- صدری افشار، غلامحسین، (1355)، "سرگذشت سازمان‌ها و نهادهای علمی و آموزشی در ایران"، تهران: وزارت علوم و آموزش عالی.

12- بانی­مسعود، امیر، (1388)، "معماری معاصر ایران: در تکاپوی بین سنّت و مدرنیته"، تهران: نشر هنر معماری قرن.

13- افتاده، جواد، (1395)، "تحلیل شبکه­های اجتماعی (همراه با آموزش نرم­افزارهای تحلیل شبکۀ نودایکس­ال و گفی)"، تهران: انتشارات ثانیه.

14- حاتمی، یاسر؛ ذاکر حقیقی، کیانوش؛ رضایی‌راد، ‌هادی؛ "تأثیر محورهای ساختار شهری (محورهای عملکردی) بر الگوهای سفر شهروندان با توجه به اهداف و انگیزه‌های سفر (مطالعه موردی: منطقه یک شهر همدان)"، فصلنامه آمایش محیط، 40، 115-142.

15-  Duan, Jin; Lu, Han; (2013), “APPLICATION OF SPACE SYNTAX IN URBAN MASTER PLANNING: A case study of Fuyang in China”, Proceedings of the Ninth International Space Syntax Symposium Edited by Y O Kim, H T Park and K W Seo, Seoul: Sejong University, PP 1-12.

16-  Bafna, Sonia (2003), “Space Syntax A Brief Introduction to Its Logic and Analytical Techniques”, Environment and Behaviour, Vol. 35 No. 1, January 2003 17-29.

17-  Vaughan, L (2007), “The spatial syntax of urban segregation”, Progress in Planning, No 67, pp 205–294.

18-  Turner, A (2007), “from axial to road-centre lines: A new representation for space syntax and a new model of route choice for transport network analysis”, Environment and Planning B: Planning and Design, 34(3), pp 539-555.

19-  Hillier, B. & Hanson, J. (1984), “The social logic of space”, Cambridge, Cambridge University press.

20-  Hillier, B., Penn, A., Hanson, J., Grajewski, T., & Xu, J., (1993), “Natural movement: Or, configuration and attraction in urban pedestrian movement”, Environment and Planning B: Planning and Design, 20 (1), 29 – 66.

21-  Brown. F., & Bellal. T. (2001), “Comparatve analysis of Mzabite and other Berber domestc spaces”, Pro ceedings of the 3th Internatonal Symposium on Space Syntax, Atlanta, GA.

22-  Young, k.; Chung, J.; Kong, E.; Shin, H. & Heo, J. (2015), “A study on the design methodologies for activating”.

23-  Bendikt, M. (1979), “To take hold of space: Isovist and Isovist felds”, Environment and Planning B, Vol. 6.

24-  Dursun, Pelin, “Space Syntax In Architectural Design”. 6^th International Space Syntax Symposium, Istanbul. 2007.

25-  Groat, Linda N. & Wang, D., “Architectural research methods”, New York, J. Wiley, 2002.

26-  Rapaport, Amos, “The meaning of the built environment: a nonverbal communication approach”, Beverly Hills, Sage Publications, 1982.

27-  Rappaport, Amos, “House form and culture”, United State Of America, University of Wisconsin Milwaukee, 1969.

28-  Hillier, B., Greene, M., Desyllas, J., (2000), “Self-Generated Neighbourhoods: The Role of Urban Form in the Consolidation of Informal Settlements”, Urban Design International 5 (2), pp. 61-96.

29-  Vaughan, L, (2005), “The spatial form of poverty in Charles Booth’s Lndon”, PROGRESS IN PLANNNG,Vol.67, Issue 4.

30-  Hillier, B., & Vaughan, L, ( 2007), “The city as one thing”, Progress in Planning, 67 (3), pp. 205-230.

31-  Steadman, J.P, “Achitectural Morphology", London, Poin Limited, 1989.

32-  Brandes U., Erlebach T., (2005), “Network analysis: Methodological Foundations”, Springer-Verlag Berlin Heidelberg.

33-  Legeby, A, (2013), “Patterns of co-presence: Spatial configuration and social segregation”, (Doctoral dissertation), KTH Royal Institute of Technology, Stockholm, Sweden, Retrieved from http://www.divaportal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A662753&dswid=1607

34-  www.tehran.ir

35-  www.ut.ac.ir