بررسی تطبیقی مشاغل و طبقات اجتماعی در آثار سعدی و متنبی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 3، دوره 12، شماره 48، اسفند 1397، صفحه 55-80   

نویسندگان

محمد رعیت¹؛ محمد شاه بدیع زاده²؛ محمود مهدوی دامغانی³

¹دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

²استادیار دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

³دانشیار بازنشسته دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

آشنایی با فرهنگ عامیانه در فهم متون ادبی و ظرایف آن‌ها مدخلیت دارد. همین نکته لزوم پرداختن به این مهم را مسلّم می‌کند. بنابراین ضروری است که روند تأثیرپذیری شاعران از فرهنگ عامیانه قبل از خود و تأثیرگذاری آثار ایشان بر فرهنگ و ادب عامّه بعد از خود بررسی و بیان شود. این امر موجب درک بهتر و فهم درست­تر آثار ادبی می‌شود. در این مقاله به بررسی تطبیقی ضرب المثل‌های فرهنگ عامیانه مشاغل و طبقات اجتماعی در آثار سعدی و متنبی پرداخته است. هدف از این مقاله استخراج و طبقه­بندی و بررسی تطبیقی مشاغل اجتماعی و فرهنگ عامّه در آثار سعدی و متنبی می‌باشد. این مقاله با روش کتابخانه­ای اطلاعات را فراهم کرده و پس از تحلیل محتوایی اطلاعات، آن‌ها را به شکل توصیفی- تحلیلی ارائه کرده است. بر اساس نتایج پژوهش درمی­یابیم که فرهنگ عامیانه در بسیاری از مشاغل و طبقات اجتماعی متجلی شده است که برخی از آن‌ها ریشه در دین و مذهب جوامع دارند و برخی ریشه در اساطیر و افسانه­ها، و برخی نیز باورهایی خرافی، بی­پایه و برساخته ذهن عامّه مردم است. هر دو شاعر ضرب­المثل­های فراوانی را در آثار خود برای طبقات اجتماعی و مشاغل مختلف به کار برده‌اند که این امر از لحاظ مردم­شناسی، جامعه­شناسی و روان‌شناسی اجتماعی حائز اهمیت است.

کلیدواژه‌ها

فرهنگ عامیانه؛ بازرگان؛ حکیم؛ زاهد؛ قاضی

مراجع

ابن خلدون، عبدالرحمن. ۱۳۶۹ش، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات معین.

رادمنش، عطا محمد. ۱۳۸۶ش، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی گلشن راز بر اساس مفاتیح الاعجاز، نجف آباد: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.

سجادی، سید جعفر. ۱۳۶۱ش، فرهنگ علوم عقلی، تهران: انتشارت انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.

صرفی، محمدرضا. ۱۳۸۷ش، افسانه‌های مردم کرمان، چاپ اول، کرمان: مرکز کرمان شناسی.

صفا، ذبیح الله. ۱۳۸۲ش، تاریخ ادبیات در ایران(زبان و ادبیات فارسی در دو قرن هفتم و هشتم هجری)، ج 2/3، چاپ دوازدهم، تهران: چاپخانه رامین.

فاخوری، حنا. ۱۹۹۵م، الجامع فی الأدب العربی، الطبعة الثانیة، بیروت: دار الجیل.

فروزانفر، بدیع الزمان. ۱۳۷۷ش، شرح مثنوی شریف، 3 ج، چاپ هشتم، تهران: انتشارات زوار.

فروغی، محمدعلی. ۱۳۶۵ش، کلیات سعدی، چاپ پنجم، تهران: چاپخانه سپهر.

قرشی، محمد بن احمد. ۱۳۶۰ش، معالم القریة فی احکام الحسبة(آیین شهرداری در قرن هفتم)، ترجمه جعفر شعار، چاپ دوم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

منوچهریان، علیرضا. ۱۳۹۰ش، ترجمه و تحلیل دیوان متنبی از شرح برقوقی، دو جلد، چاپ سوم، تهران: زوار.