«صلحِ کل» برآیند گفت‌وگوی منطقی ادبیات جهان، در منطق گفت‌وگوی حافظ و گوته

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 7، دوره 12، شماره 48، اسفند 1397، صفحه 133-153   

نویسنده

طاهره کوچکیان

عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور کرمانشاه

چکیده

اوج آشتی دو فرهنگ و زبان را در دلبستگی گوته آلمانی به حافظ ایرانی می‌توان یافت. گوته در دوران پختگی روح، چنان سرسپرده اندیشه قوام‌یافته حافظ شد که توانست رویکردی تعامل گرایانه را در پیش بگیرد و بارها با افتخار از این سرسپردگی دم زند؛ مناسبات ادبی ایران و آلمان به حافظ و گوته ختم نمی‌شود؛ اما شکوه این گفت‌وگوی منطقی را در ارتباط این دو اندیشمند بزرگ، فرای زمان‌ها و مکان‌ها می‌توان جست‌وجو کرد. گوته برای نخستین بار مبحث «ادبیات جهان» را مطرح کرد و نظریه «منطق گفت‌وگو» را نیز باختین مطرح کرد؛ ایجاد ارتباط یک گفتار با گفتارهای دیگر برای حذف تک آوایی؛ و ژولیا کریستوا این مفهوم را به ارتباط بین متون و گفتمان‌های ادبی گسترش داد. این پژوهش بر آن است تا ضمن بررسی گفت‌وگوی حافظ و گوته به عنوان سمبل شرق و غرب و تحلیل نظریه «ادبیاتِ جهان» در این زمینه، به تبیین تأثیر این گفت‌وگو در شکل گیری گفتمان‌های مثبت جهانی بپردازد؛ بدین وسیله نقش گفت‌وگوی منطقی بین متون و همچنین گفتمان‌های ادبی در ایجاد تفاهم و صلح ملل با توجه به ارج نهادن به شباهت‌ها و مدارای با تفاوت‌ها به صورت قابل تأملی برجسته خواهد شد. این مقاله با رویکردی تحلیلی، تطبیقی و انتقادی به این موضوع پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

نظریه ادبیات جهان؛ منطق گفت‌وگو؛ بینامتنیّت؛ صلح کل

مراجع

احمدی، بابک. 1389ش، ساختار و تأویل متن، چاپ نهم، تهران: نشر مرکز.

آلن، گراهام. 1380ش، بینامتنیت، پیام یزدانجو، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.

باختین، میخاییل. 1387ش، تخیل مکالمه‌ای، ترجمه رؤیا پورآذر، چاپ اول، تهران: نشر نی.

حافظ شیرازی، خواجه شمس الدین محمد. 1377ش، دیوان حافظ، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ بیست و دوم، تهران: انتشارات صفی علیشاه.

کاظمی، ایرج. 1381ش، حافظ در اندیشه حافظ شناسان، چاپ اول، تهران: انتشارات افلاک.

گوته، یوهان ولفگانگ فون. 1392ش، دیوان شرقی- غربی، ترجمه محمود حدادی، چاپ دوم، تهران: کتاب پارسه.

لورکه، اسکار. 1958م، مجموعه آثار، چاپ انتشارات زوکامپ هامبورگ.

کتب لاتین

Darosh, Divid(2003), what is word literature? Princeton and oxford: princetonuniversity press.

Romdenh-Romlue(2011), Routledge philosophy Guide book to Merleau –ponty, London: Routledge.

Linell, Per(2008), Essential of dialogism, Sweden. Department of communication studes Linkoping university.

 

مقالات

انوشیروانی، علی رضا. 1390ش، «ادبیات جهان، از اندیشه تا نظریه»، مجله ادبیات تطبیقی، بهار، پیاپی .3

تائبی نقندری، زهره. 1392ش، «حافظ از دو نگاه: رمانتیسم گوته و تعالی گرایی امرسن»، ادبیات تطبیقی(فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، پیاپی 8(پاییز و زمستان 1392).

حدادی، سید محمد. 1393ش، «رنجنامه گوته، پژواک کلام حافظ، تحلیل بر رنج نامه، دیوان غربی- شرقی یوهان ولفگانگ فن گوته»، مجله تاریخ ادبیات شماره 3/74.

سلیمانی، فرانک. 1388ش، «جلوه‌های صلح و بشر دوستی در اشعار مولانا، حافظ و سعدی»، نشریه امداد و نجات، دوره 1، شماره 3.

عظیمی، حسین و علیا، مسعود. 1393ش، «نسبت متن و صدای دیگری در اندیشه باختین»، کیمیای هنر، سال سوم، شماره 13.

نکوروح، حسن. 1389ش، «تأثیر غزل حافظ در دیوان شرقی- غربی»، ویژه نامه فرهنگستان، بهار، شماره 1.