مقایسه سبکی هجویات انوری و متنبی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 8، دوره 12، شماره 48، اسفند 1397، صفحه 155-177   

نویسندگان

ناصر بهرامی¹؛ محمدامیر عبیدی نیا²

¹مربی دانشگاه فرهنگیان، دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

²استادیار دانشگاه ارومیه

چکیده

هجو یکی از انواع ادبی است و قسمتی از شعر شاعران فارسی‌سرا و تازی‌گو را به خود اختصاص داده‌ است. اما به دلیل محدودیت‌های اخلاقی- که در جوامع وجود دارد- کم‌تر کسی وارد این حوزه از ادبیات شده‌‌است؛ در نتیجه بسیاری از مسائل ادبی و اجتماعی مربوط به این نوع ادبی ناشناخته و در هاله‌ای از ابهام پنهان مانده ‌است. در حالی که پژوهش و تحقیق در این باره می‌تواند گوشه‌های پنهان جوامع را مشخص نماید. علاوه بر آن با بررسی ویژگی‌های سبکی این نوع ادبی می‌توان ارزش‌های ادبی و ساختار آن را آشکار نمود. پژوهش حاضر در حوزه ادبیات تطبیقی و با هدف بررسی مشترکات و تفاوت‌های سبکی هجویات انوری و متنبی صورت گرفته است. داده‌ها با استفاده از شیوه‌ تحلیل محتوا بررسی شده‌اند. جامعه‌ آماری این پژوهش، دیوان انوری و متنبی، و حجم نمونه هجویات ‌آنان می‌باشد. انتظار داریم نتیجه تحقیق بتواند به فهم بهتر هجو و سبک شناسی آن کمک کند و زمینه‌‌های مطالعه در حوزه ادبیات تطبیقی به ویژه هجو را فراهم کند.

کلیدواژه‌ها

انواع ادبی؛ مشترکات سبکی؛ تفاوت‌های سبکی؛ شاعران عرب و ایرانی

مراجع

کتب فارسی

انوری، حسن. ۱۳۹۰ش، فرهنگ کنایات سخن، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.

انوری. ۱۳۷۲ش، دیوان انوری، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

بهرامی، ناصر. ۱۳۹۴ش، آشنایی با عروض و قافیه، چاپ دوم، سنندج: ناشر مؤلف.

رستگار فسائی، منصور. ۱۳۸۰ش، انواع شعر فارسی، چاپ دوم، شیراز: انتشارات نوید.

شفیعی کدکنی، محمد رضا. ۱۳۶۸ش، موسیقی شعر فارسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات آگاه.

شفیعی کدکنی، محمد رضا. ۱۳۷۲ش، مفلس کیمیافروش،چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.

شمیسا، سیروس. ۱۳۷۴ش، کلیات سبک شناسی، چاپ سوم، تهران: انتشارات فردوس.

کاسب، عزیز‌الله. ۱۳۶۶ش، چشم انداز تاریخی هجو، چاپ اول، تهران: ناشر مؤلف.

مسگر نژاد، جلیل. ۱۳۷۰ش، علم عروض و قافیه، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.

معین، محمد. ۱۳۷۱ش، فرهنگ معین، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.

منوچهریان، علیرضا. 13۸۸ش، ترجمه و تحلیل دیوان متنبی از شرح برقوقی، چاپ اول، تهران: انتشارات زوار.

مؤتمن، زین‌ العابدین. ۱۳۶۴ش، شعر و ادب فارسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات زرین.

نیکوبخت، ناصر. ۱۳۸۰ش، هجو در شعر فارسی، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.

کتب عربی

المتنبی، ابوالطیب. 2005م، دیوان المتنبی، شرح عبد الرحمن المصطاوی، الطبعة الثانیة، بیروت: دار المعرفة.

 

مقالات

پارسا، سید احمد و مرادی، فرشاد. ۱۳۸۷ش، «مقایسه سبکی هجویات در دو دیوان خاقانی و متنبی»، پژوهشنامه‌ علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، شماره‌ ۵۸، تابستان ۱۳۸۷، صص ۱-۲۲.

پارسا، سید احمد. ۱۳۸۵ش، «سبک‌شناسی هجویات خاقانی»،مجله علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، دوره بیست و پنجم، شماره سوم، پیاپی ۴۸، پاییز ۱۳۸۵، صص ۵۷-۶۷.

پارسا، سید احمد. ۱۳۹۴ش، «اصلی‌ترین ویژگی‌های سبکی هجویات سوزنی سمرقندی»، آیینه میراث، دوره 14، شماره 58، شهریور ۱۳۹۴، صص ۱۷۳-۱۹۱.

پارسا، سید احمد. و مرادی، فرشاد. ۱۳۸۶ش، «سبک شناسی هجویات متنبی»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، دوره‌ ۳، شماره ۷، بهار و تابستان ۱۳۸۶، صص ۱۵۹- ۱۷۵.

صرفی، محمدرضا. ۱۳۸۸ش، «ابن رومی و انوری در عرصه‌ هجویه سرایی»، نشریه‌ ادبیات تطبیقی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان، سال اول، شماره اول، پاییز ۱۳۸۸، صص ۶۳-۸۵.

مرادی، فرشاد. ۱۳۸۵ش، «مقایسه‌ سبکی هجویات در دو دیوان خاقانی و متنبی»، پایان نامه کارشناسی ارشد.

همّتی، شهریار و کلاهچیان، فاطمه و باقری، زهره. ۱۳۹۱ش، «کاوشنامه ادبیات تطبیقی مطالعات تطبیقی میان عربی- فارسی»،دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه رازی کرمانشاه، سال دوّم، شماره ۸، زمستان ۱۳۹۱، صص ۱۳۹-۱۵۴.