تحلیل گفتمان انتقادی شخصیت زنان در داستان «مالیخولیای محبوب من»

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 10، دوره 12، شماره 48، اسفند 1397، صفحه 205-224   

نویسندگان

جلال رحیمیان¹؛ فرشته محمدپور²

¹استاد بخش زبان‌های خارجی و زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز

²دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز

چکیده

تحلیل گفتمان انتقادی یکی از روش‌های تحلیل گفتمان و شیوه‌ای نو در بررسی مسائل اجتماعی است که از طریق مطالعات تحلیل متون ادبی و نقد ادبی با ادبیات مرتبط است. تحلیل‌گران گفتمان انتقادی بر این باورند که متون ادبی، داستان‌ها و رمان‌ها نیز مانند سایر متون در راستای برقراری ارتباط‌ هستند. از این رو می‌توان با نگرش و روش انتقادی آن‌ها را تحلیل نمود. پژوهش حاضر با استفاده از راهکارهای ارائه شده در زمینه تحلیل گفتمان انتقادی و با توجه به الگوی ون لیوون (2008) که الگویی جامعه‌شناختی- معنایی است، به‌ بررسی بازنمایی شخصیت زنان در داستان «مالیخولیای محبوب من» می‌پردازد. در این پژوهش، از روش کیفی استفاده شده است و همچنین جهت بررسی دقیق‌تر ‌داده‌ها، از روش کمی نیز استفاده شده است. هدف از انجام این پژوهش، تحلیل و تبیین چگونگی نگرش نویسنده داستان نسبت به بازنمایی شخصیت‌ زنان جامعه امروزی به عنوان کنش‌گران اجتماعی است. نویسنده کتاب در پی این است که دختران امروزی در نسل بعدی، زنان قدرتمندتری به لحاظ عاطفی و اجتماعی باشند تا بتوانند پا به پای مردان از چالش‌های عاطفی عبور کنند.

کلیدواژه‌ها

فمینیسم؛ جامعه‌شناسی زبان؛ جنسیت؛ تربیت عاطفی؛ تبعیض‌های اجتماعی

مراجع

بارکر، کریس، 1387ش، مطالعات فرهنگی(نظریه و عملکرد)،ترجمه مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

حقیقت، سید صادق. ۱۳۸۷ش، روش شناسی علوم سیاسی، قم: انتشارات دانشگاه مفید.

رهنما، بهاره. 1394ش، مالیخولیای محبوب من، چاپ هشتم، تهران: انتشارات آگاه.

مهدی‌زاده، سید محمد. 1389ش، جامعه‌شناسی جوک و خنده، تهران: اندیشه‌سرا- کانون خورشید.

 

مقالات و پایان‌نامه‌ها

اسدی، مسعود؛ گلفام، ارسلان؛ آقاگل‌زاده، فردوس؛ و افراشی، آزیتا. 1394ش، «مؤلفه‌های زبان‌شناختی و جامعه‌شناختی- معنایی و بازنمایی کنش‌گران اجتماعی در متون مطبوعاتی»، دوماهنامه جستارهای زبانی، شماره 2(پیاپی 23)، صص 1-24.

بخارایی، احمد؛ علیخواه، فردین؛ و نباتی شاغل، امین. 1394ش، «واکاوی سوژه زن در فضای گفتمانی سینمای ایران(تحلیل گفتمان موردی فیلم‌های لیلا، دو زن و جدایی نادر از سیمین)»، زن در فرهنگ و هنر، دوره 7، شماره 1، صص 17-36.

پیرزادنیا، مینا و مرتضایی زهرا. 1394ش، «سیمای زن در «دیگر کنیزهای‌تان نیستیم» و «عادت می‌کنیم»»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال نهم، شماره 36، صص 9-26.

جوادی‌یگانه، محمدرضا و صحفی، سید محمدعلی. 1392ش، «روایت زنانه جنگ، تحلیل انتقادی کتاب خاطرات دا»، فصلنامه علمی- پژوهشی نقد ادبی، سال 6، شماره 21، صص 85-110.

حصیری، فاطمه. 1390ش، «بازنمایی کنش اجتماعی در گفتمان فارسی و انگلیسی: تحلیل گفتمان انتقادی در مورد انرژی هسته‌ای در روزنامه‌های ایران و آمریکا»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز: دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

حلاج‌زاده بناب، حسین؛ خلیفه‌لو، سید فرید؛ و آقاگل‌زاده، فردوس. 1396ش، «شیوه بازنمایی کنش‌گران اجتماعی در گفتمان زنان خواستار طلاق بر اساس الگوی 2008 ون ‌لیوون؛ رویکرد زبان‌شناسی حقوقی»، جستارهای زبانی، انتشار آنلاین، صص 1-21.

حیدرپورفرد، فاطمه. 1393ش، «بازنمایی شخصیت‌های زنان به عنوان کنش‌گران اجتماعی در رمان‌های سیمین دانشور بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز: دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

خراسانی، عطیه و فخراسلام، بتول. 1395ش، «بررسی تطبیقی زبان زنانه در دو اثر «سگ و زمستان بلند» و «علف‌ها آواز می‌خوانند»»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی،سال دهم، شماره 40، صص 9-27.

غلامعلی‌زاده، خسرو؛ تفکری رضایی، شجاع؛ و اکبری، حمیدرضا. 1395ش، «نام‌دهی و طبقه‌بندی کنش‌گران اجتماعی در داستان آل براساس الگوی ون لیون»، جستارهای زبانی، انتشار آنلاین.

فرقانی، محمد مهدی و عبدی، سید عیسی. 1395ش، «بازنمایی زن در جوک‌های جنسیتی؛ تحلیل گفتمان انتقادی جوک‌های جنسیتی در مورد زنان در شبکه‌های موبایلی»، مطالعات فرهنگ- ارتباطات، سال هفدهم، شماره سی و سوم، صص 31-52.

قندهاریون، عذرا و رستمی، محبوبه. 1396ش، «بازنمایی کلیشه و ضد کلیشه زن، کاوشی در دنیای تبلیغات تلویزیون ایران با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف»، راهبرد فرهنگ، شماره سی و هشتم، صص 185-206.       

کرمی قهی، محمد تقی. 1391ش، «تحلیل گفتمان سه برنامه توسعه با رویکردی به مسائل زنان و خانواده»، فصلنامه برنامه‌ریزی و رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 13، صص 41-74.

میرزایی، ارسلان و فلاحی، محمدهادی. 1395ش، «جایگاه زنان در ادبیات شفاهی قشقایی: تحلیلی از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی»، دوفصلنامه زبان شناسی گویش‌های ایرانی، دانشگاه شیراز، سال اول، شماره دوم، صص 122-160.