مدلسازی ارتقای دانش زیست‌محیطی جوامع محلی در روستاهای گردشگرپذیر مطالعه موردی: محور توریستی قلعه چایی شهرستان عجب شیر

فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری

مقاله 5، دوره 8، شماره 29، اسفند 1397، صفحه 78-94   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

وکیل حیدری ساربان^{* 1}؛ علی مجنونی^{* 2}

¹جغرافیا- ادبیات و علوم انسانی- محقق اردبیلی- اردبیل- ایران

²دانشجوی دکتری گروه جغرافیا- دانشکده ادبیات و علوم انسانی- دانشگاه محقق اردبیلی- اردبیل- ایران

چکیده

با توجه به اهمیت حفظ و نگهداری از محیط‌زیست روستاهای توریستی، پژوهش حاضر با هدف اصلی بررسی نقش توسعه گردشگری در ارتقای دانش­ زیست‌محیطی در روستاهای توریستی محور قلعه چایی شهرستان عجب­شیر صورت گرفته است. تحقیق از لحاظ هدف، توسعه‌ای، از لحاظ ماهیت، توصیفی و نیز از نوع علی و تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق را روستاییان ساکن نه روستای این محور تشکیل داده است. با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و بر اساس فرمول کوکران، تعداد نمونه 370 نفر به دست آمد. روایی صوری پرسش‌نامه توسط متخصصان مورد تأیید قرار گرفت. با استفاده از فرمول ویژه کرونباخ آلفا، پایایی پرسش‌نامه تحقیق 887/0 به دست آمد. برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها از آزمون آماری همبستگی اسپیرمن و آزمون رگرسیون چندمتغیر و تحلیل مسیر با استفاده از نرم‌افزار PLS استفاده شد. اولویت­بندی روستاهای با استفاده از مدل­های تاپسیس، ویکور، ANP و کپلند استفاده شده است. نتایج ِیافته‌های پژوهش در ارتباط با آگاهی‌های زیست‌محیطی نشان می‌دهد که تمامی متغیرهای حفاظت از تعادل اکولوژیکی روستا، حفاظت از پوشش گیاهی و جانوری، مقابله با خشک‌سالی، عدم آلودگی صوتی، حفاظت از منابع آبی و خاکی، استفاده از کشاورزی ارگانیک، کاهش استفاده از سوخت­های فسیلی، دفن اصولی زباله­ها، عدم استفاده از زباله­های تجدیدناپذیر، مدیریت بحران زیستی و احیا و بازسازی محیط آسیب‌دیده رابطه معنی‌داری وجود دارد. همچنین بر اساس نتایج مدل­های چند شاخصه روستای تپیک دره دارای بالاترین اولویت و روستای قوزلجه دارای کمترین اولویت از نظر دانش زیست‌محیطی روستاییان بوده است. درنهایت، با توجه به نتیجه پژوهش پیشنهاد‌های کاربردی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

گردشگری روستایی؛ دانش زیست‌محیطی؛ قلعه چایی

مراجع

1. اکبریان رونیزی، سعیدرضا. (1392). بررسی رابطه توسعه گردشگری و سرمایه اجتماعی در نواحی روستایی، مطالعه موردی: دهستان سولقان، شهرستان تهران، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 2(6)، 92-75.
2. بدری، سید علی؛ رحمانی، خلیل، سجاسی قیداری، مجید؛ حسن‌پور، امید (1390). راهبردهای توسعه اکو توریسم در شهرستان مریوان، فصلنامه پژوهش‌های روستایی 2(2)، 54-31.
3. حسنوند، احسان؛ حسنوند اسماعیل. (1390). امکان‌سنجی گردشگری روستایی و آثار آن بر توسعه روستایی، بررسی موردی: منطقه کهمان در شهرستان سلسله، فصلنامه توسعه روستایی، 3(2)،200-188.
4. شریفی‌نیا زهرا؛ مهدوی حاجیلویی، مسعود. (1390). نقش فقر اجتماعی و اقتصاد روستایی بر تخریب محیط‌زیست، مطالعه موردی: مرتع ممیزی شده شوررود، بخش شیب آب شهرستان زابل، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 76(17)، 84- 67.
5. مطیعی لنگرودی، حسن؛ حیدری، زهرا. (1391). تبیین قابلیت‌های گردشگری کشاورزی بر اساس دیدگان گردشگران (مطالعه موردی: دهستان بلده شهرستان تنکابن)، فصلنامه برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 1(3)، 203-117.
6. حیدری ساربان، وکیل؛ نیرومند شیشوان، صغری؛ مجنونی توتاخانه، علی؛ نقابی، محبوبه. (1396). بررسی و ارزیابی نقش اجرای طرح ‌هادی در توسعه‌ی گردشگری روستاهای توریستی مطالعه‌ی موردی: روستای توریستی صور در شهرستان بناب، فصلنامه جغرافیا و توسعه، 15(46)، 100-79.
7. حیدری ساران، وکیل، مجنونی توتاخانه، علی؛ نیرومند شیشوان، صغری. (1394). سنجش و ارزیابی فرآیند پایداری در روستاهای گردشگرپذیر مطالعه موردی: شهرستان عجب‌شیر- محور توریستی قلعه چایی، فصلنامه جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، 23(1)، 112-93.
8. موسوی، میرنجف، نیرومند شیشوان، صغری، مجنونی توتاخانه، علی؛ آفتاب، احمد. (1396). ارائه راهبرد توسعۀ گردشگری در مناطق روستایی با استفاده از مدل تلفیقی SWOT- ANP (مطالعۀ موردی: روستای صور شهرستان بناب) فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، 6(2)، 56-39.
9. یاری حصار، ارسطو؛ مجنونی توتاخانه، علی؛ نیرومند شیشوان، صغری؛ محمدی، زهرا. (1396). کاربرد مدل bsc در برنامه‌ریزی گردشگری، فصلنامه جغرافیا و مخاطرات محیطی، 4(14)، 40-27.

 

10. Amir, A. F., Ghapar, A. A., Jamal, S. A., & Ahmad, K. N. (2015). Sustainable tourism development: A study on community resilience for rural tourism in Malaysia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 168, 116-122.
11. Aref, F. (2011). farmes participation in agriculture development: the case of Fars Province, Iran, Indian Journal of Sceince and technology, 4(2), pp: 155-160.
12. Ashly. (2000). the impacts of tourism on rural livelihoods: Namimbas Experience, Working Paper 128, London Overseas Development Institute.
13. Baland, J.-M., Bardhan, P., Das, S., Mookherjee, D., & Sarkar, R. (2010). The environmental impact of poverty: evidence from firewood collection in rural Nepal. Economic Development and Cultural Change, 59(1), 23-61.
14. Busby, G .(2000). the transition from tourism on farms to farm tourism. Tourism management, Vol 21,pp635-642.
15. Calabrò, F., & Della Spina, L. (2014). The Cultural and Environmental Resources for Sustainable of Rural Areas in Economically Disadvantaged Contexts-Economic-Appraisals Issues of a Model of Management for the Valorisation of Public Assets. Paper presented at the Advanced Materials Research.
16. Castree, N. (2014). The Anthropocene and the environmental humanities: extending the conversation. Environmental Humanities, 5(1), 233-260.
17. Choi& H.SSiakaya, E. (2009). sustainable indicator for manging community tourism, tourism Management, 8(5) , pp: 45-62.
18. Cohen,E. 2008. Towards a sociology of international tourism, Social Research,39,
19. De Grosbois, D. (2012). Corporate social responsibility reporting by the global hotel industry: Commitment, initiatives and performance. International Journal of Hospitality Management, 31(3), 896-905.
20. Duim, V,R. Avn Der. (2013). tourismscape: an actor network perspective on sustianble tourism development, wageningen, 2(5), pp: 23-35.
21. Dunlap, R. E., & Jorgenson, A. K. (2012). Environmental problems. The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Globalization.
22. Fraj, E., Matute, J., & Melero, I. (2015). Environmental strategies and organizational competitiveness in the hotel industry: The role of learning as determinants of environmental success. Tourism Management, 46, 30-42.
23. Hamilton, L. C., Hartter, J., Safford, T. G., & Stevens, F. R. (2014). Rural environmental concern: Effects of position, partisanship, and place. Rural Sociology, 79(2), 257-281.
24. Hassan, S. S. (2000). Determinants of market in an environmentally sustainable tourism industry. Journal of Travel Research, 38(3), 239-245.
25. Heddle, J. A., Hite, M., Kirkhart, B., Mavournin, K., MacGregor, J. T., Newell, G. W., & Salamone, M. F. (1983). The induction of micronuclei as a measure of genotoxicity: A report of the US Environmental Protection Agency Gene-Tox Program. Mutation Research/Reviews in Genetic Toxicology, 123(1), 61-118.
26. Hosseini, S., Barker, K., & Ramirez-Marquez, J. E. (2016). A review of definitions and measures of system resilience. Reliability Engineering & System Safety, 145, 47-61.
27. Komppula, R. (2014). The role of individual entrepreneurs in the development of competitiveness for a rural tourism destination–A case study. Tourism Management, 40, 361-371.
28. Liu, H.-C., You, J.-X., Fan, X.-J., & Chen, Y.-Z. (2014). Site selection in waste management by the VIKOR method using linguistic assessment. Applied Soft Computing, 21, 453-461.
29. Liu, J. C., Sheldon, P. J., & Var, T. (1987). Resident perception of the environmental impacts of tourism. Annals of Tourism Research, 14(1), 17-37.
30. McKinley, D. C., Miller-Rushing, A. J., Ballard, H. L., Bonney, R., Brown, H., Cook-Patton, S. C., . . . Phillips, T. B. (2017). Citizen science can improve conservation science, natural resource management, and environmental protection. Biological Conservation, 208, 15-28.
31. Morales, M. C., & Harris, L. M. (2014). Using emotion to reconsider participatory natural resource management. World Development, 64, 703-712.
32. Ongley, E. D., Xiaolan, Z., & Tao, Y. (2010). Current status of agricultural and rural non-point source pollution assessment in China. Environmental pollution, 158(5), 1159-1168.
33. Panwar, N., Kaushik, S., & Kothari, S. (2011). Role of renewable energy sources in environmental protection: a review. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 15(3), 1513-1524.
34. Portney, P. R. (2016). Public policies for environmental protection: Routledge.
35. Rezaeiniya, N., Zolfani, S. H., & Zavadskas, E. K. (2012). Greenhouse locating based on ANP-COPRAS-G methods–an empirical study based on Iran. International Journal of Strategic Property Management, 16(2), 188-200.
36. Rogerson, C. M. (2013). Tourism, small firm development and empowerment in post-apartheid South Africa, Small Firms in Tourism: 13.
37. Scott, D., et al .(2010). Can tourism deliver its “aspirational” greenhouse gas emission reduction targets?, Journal of Sustainable Tourism 18(3): 393-408.
38. Sharpley, R. (2002). Rural tourism and the challenge of tourism diversification: the case of Cyprus. Tourism Management, 23(3), 233-244.
39. Song, Q., et al. (2013). Sustainability evaluation of e-waste treatment based on emergy analysis and the LCA method: A case study of a trial project in Macau, Ecological Indicators 30: 138-147.
40. Wenheng, W., & Shuwen, N .(2008). impact study on humen activity to the resource-environment based on the consumption level difernve of China province of autonomous regional. China Population, Resources, and Enviroments, 18 (4), pp: 121-127.
41. Yang, H. (2004). land conservation campaign in china: integrated management, local participation and food supply option, Geoforum, 5(35), pp: 510-515.
42. Yu, X. (2014). Is environment ‘a city thing’in China? Rural–urban differences in environmental attitudes. Journal of Environmental Psychology, 38, 39-48.
43. Zha, Y., Gao, J., & Ni, S. (2003). Use of normalized difference built-up index in automatically mapping urban areas from TM imagery. International Journal of Remote Sensing, 24(3), 583-594.