ماهیت و کارکرد تصویر نمادین در شعر نیما

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 2، دوره 8، شماره 29، بهمن 1397، صفحه 29-44   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیدفائض درخوش^* ؛ شمس الحاجیه اردلانی؛ سیداحمد حسینی کازرونی

گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

چکیده

تصویر از اساسی‌ترین اصطلاحات نقد ادبی و از مباحث بنیادی بلاغت امروز است. این مقاله بر آن است که ویژگی و کارکرد تصویر نمادین شعر نیما را بررسی نماید. بنابراین نماد و همچنین شاخصه‌های ایماژ نمادین در شعر نیما با بحث از: گنگی ذاتی، تأویل‌پذیری و چند معنایی، وحدت ایده و تصویر و ساختار ارگانیک تبیین شده، و به نظم افکار و احساسات و القای احساس و عاطفه، دو نقش و کارکرد مهم ساختار تصویر در شعر نیما پرداخته شده است. این پژوهش توصیفی- تحلیلی از نوع کیفی و کتابخانه‌ای است. هدف از مقالۀ حاضر ارزیابی تصاویر شعر نیما از منظر منطق تخیلی خاص و بررسی کیفیت نظام ایماژی در شعر او با تکیه بر نظریه‌های زیبایی‌شناسی ادبی مدرن و مطابقة آن با مکتب‌های ادبی است. یافته‌ها گویای آن است که ماهیت، کارکرد و فرآیند تصویر نمادین با توجه به نگرش او به مکتب‌های ادبی، متفاوت است. با توجه به طرح مسایل اجتماعی و سیاسی و گرایش نیما به وقایع اجتماعی، قلمرو معنایی این ساختار از تصویر در شعر او، نمادگرایی انسانی -اجتماعی است و ساختار اندامیک نماد، یکی از شاخصه‌های بارز تصویرگری نمادین در شعر نیما است.

کلیدواژه‌ها

نماد؛ تصویرنمادین؛ کارکرد تصویر؛ نیما

مراجع

1. براهنی، رضا، (1344)، طلا در مس، بی جا: چاپخانۀ چهر چاپ، چاپ اول.
2. پورنامداریان، تقی، (1377)، خانه‌ام ابری است: شعر نیما از سنت تا تجدد، تهران: سروش، چاپ اوّل.
3. ..........................، (1367)، رمز وداستان‌های رمزی در ادبیات فارسی، تهران: علمی وفرهنگی.
4. ثروت، منصور، (1390)، آشنایی با مکتب‌های ادبی، تهران: علم، چاپ سوم.
5. چدویک، چارلز، (1375)، سمبولیسم، ترجمة مهدی سحابی، تهران: مرکز.
6. حسین‌پور چافی، علی، (1383)، جریان‌های شعری معاصر، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
7. حقوقی، محمد، (1391)، شعر زمان ما (نیما یوشیج)، تهران: نگاه.
8. حمیدیان، سعید، (1381)، داستان دگردیسی، تهران: نیلوفر، چاپ اول.
9. داد، سیما، (1375)، ­فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید، چاپ دوم.
10. دولتشاهی، نیما، (1389)، سمبولیسم اجتماعی در شعر معاصر با تکیه بر آثار نیما، مهدی اخوان واحمد شاملو، پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان، دانشکدة علوم انسانی.
11. زرقانی، سید مهدی، (1387)، چشم انداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث، چاپ سوم.
12. سید حسینی، رضا، (1376)، مکتب‌های ادبی، تهران: نگاه.
13. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1393)، ادوار شعر فارسی، تهران: سخن، چاپ هشتم.
14. ......................................، (1370)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: نگاه، چاپ چهارم.
15. شمیسا، سیروس، (1385)، بیان (ویرایش سوم)، تهران: میترا، چاپ اول.
16. عالی‌پور، کامین، (1388)، شعر در اروپا، خرم آباد: سیفا، چاپ اول.
17. فتوحی، محمود، (1389)، بلاغت تصویر، تهران: سخن، چاپ دوم.
18. ...................، (1392)، سبک شناسی (نظریه‌ها، رویکردها، روش‌ها)، تهران: سخن، چاپ دوم.
19. فتوحی، محمود، (1386)، «نوآوری در فرم درونی شعرفارسی»، فصلنامة پژوهش‌های ادبی، سال پنجم، شمارة18، صص: 103- 116.
20. .............................، (1380)، «تحلیل دریا در مثنوی»، پژوهشنامة دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، شمارة 31، صص:1- 23.
21. میترا، (1353)، رئالیسم وضد رئالیسم در ادبیات، ،تهران: نیل، چاپ پنجم.
22. نیما یوشیج، (1385)، حرف‌های همسایه، تهران: نگاه.
23. ..................، (1393)، مجموعة کامل اشعار، تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه، چاپ سیزدهم.
24. یاحقی، جعفر و سنچولی، احمد، (1390)، «نماد و خاستگاه آن در شعر نیما»، گوهرگویا، سال پنجم، شمارةدوم، صص: 43- 64.