اثرسطوح مختلف عصاره الکلی گیاه سالیکورنیاSalicorniasp بر برخی فراسنجههای بیوشیمیایی خون و آنزیمهای گوارشی ماهی کفال خاکستری (Mugilcephalus Linnaeus 1758)

مجله پلاسما و نشانگرهای زیستی

مقاله 1، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 45، فروردین 1398، صفحه 1-12   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پریا اکبری^{* 1}؛ اسما بلوچ²؛ زهرا امینی خویی³

¹دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار گروه شیلات

²دانشکده علوم دریایی، دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار

³مرکز تحقیقات آب‌های دور، مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، چابهار، ایران

چکیده

زمینه وهدف:گیاه سالیکورنیا(Salicorniasp) یک گیاه هالوفیت است و به­طور گسترده به­عنوان چاشنی غذا مصرف می­گردد. این تحقیق، بهمنظور بررسی اثر عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا بر فراسنجه های خونی و آنزیم­های گوارشی ماهی کفال خاکستری(Mugilcephalus) به­مدت 60 روز انجام گردید.
روش کار:در این مطالعه، تعداد 240 قطعه ماهی با میانگین وزنی 43/0±42/8 گرم در یک طرح کاملاً تصادفی با 4 تیمار آزمایشی و 3 تکرار(با تعداد 20 قطعه در هر تکرار) مورد آزمایش قرار گرفتند. تیمار شاهد(بدون عصاره الکلی گیاه) و تیمارهای آزمایشی 2، 3 و 4 به­ترتیب دارای 50،1000 و1500 میلی­گرم برکیلوگرم عصاره الکلی گیاه در غذا بودند.در پایان آزمایش فعالیت آنزیم­های گوارشی و شاخص­های بیوشیمیایی سرم خون اندازه­گیری شد.
یافته­ها:نتایج آزمایش نشان داد. پایین ترین غلظت کلسترول(44/1±13/8 میلی­گرم بر دسی­لیتر)، و بالاترین مقدار پروتئین تام(33/0±8/6 گرم بر دسی­لیتر)، آلبومین(54/0±20/5 گرم بر دسی­لیتر)، آمیلاز(10±470 واحد بر میلی­گرم پروتئین) و پروتئاز(63/7±21/328 واحد بر میلی­گرم پروتئین) در تیمار حاوی 1500 میلی­گرم عصاره الکلی سالیکورنیا بر کیلوگرم غذا مشاهده شد(05/0>P) که با سایر تیمارها دارای تفاوت معنی­دار بود(05/0>P). در بین فاکتور­های اندازه گیری شده کلسترول، تری­گلیسیرید، آمیلاز و پروتئاز تفاوت معنی­داری را بین تیمارهای تغذیه شده با عصاره الکلی سالیکورنیا با گروه شاهد نشان دادند(05/0>P).
نتیجه‌گیری:استفاده از سطح 1500 میلی­گرم عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا بر کیلوگرم غذا اثرات مثبتی بر فعالیت آنزیم­های گوارشی و فراسنجه های خونی ماهی کفال خاکستری دارد.

کلیدواژه‌ها

ماهی کفال خاکستری؛ عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا؛ فراسنجه های بیوشیمیایی سرم؛ آنزیم‌های گوارشی

اصل مقاله

مقدمه

 

آبزی­پروری از چند دهه­ی گذشته به سرعت به یک صنعت پویا و رو به رشد تبدیل شده است. استفاده از تکنولوژی های نوین در افزایش بهره­وری و کاهش هزینه­های تولید از جمله موارد قابل اهمیت در آبزی­پروری پایدار می­باشد(10). بیشترین تلاش­ها در آبزی­پروری پایدار در ارتباط با استراتژی­های بهبود تغذیه و بهینه­سازی ترکیبات غذایی برای گونه های مهم ماهیان تجاری قابل پرورش می­باشد(36). لازمه آبزی­پروری پایدار این است که هزینه­های تولید کاهش پیدا کند و از نظر اقتصادی مقرون به­صرفه باشد، هم­چنین کیفیت و سلامت مواد غذایی تولیدی تضمین شده، و اثرات زیست محیطی کمتری نیز به محیط زیست وارد نماید. با استفاده از گیاهان دارویی می­توان به آبزی­پروری پایدار رسید(18). داروهای گیاهی محرک اشتها، ارتقاء دهنده رشد، بهبود­دهنده سیستم ایمنی، دارای اثرات ضد­باکتریایی و ضد­استرسی در سیستم­های آبزی­پروری و پرورش میگو می­باشند و علت آن وجود ترکیبات فعال طبیعی نظیر آلکالوئیدها، فلاونوئیدها، پیگمان­ها، فنول­ها، ترپنوئیدها، نشاسته، استروئیدها و روغن­های ضروری است که می­تواند استفاده گسترده­ای در پرورش آبزیان داشته باشد. این ترکیبات گیاهی نسبت به ترکیبات مصنوعی اثرات جانبی و هزینه را کاهش داده و سازگار با اکوسیستم می­باشند(10،38).گیاه سالیکورنیا Salicornia sp از خانواده اسفناج و نمک دوست بوده و در خاک های شور قابل رشد است. این گیاه بدون برگ و ساقه های آن بسیار آب دار و شاداب است. گیاهان سالیکورنیا Salicornia sp غنی از فیبرهای رژیمی و ترکیبات زیست فعال نظیر فیتواسترول ها،پلی ساکاریدها،دارای خواص ضدالتهابی، ایمنی زایی، کاهش قند، آنتی اکسیدانی، هم چنین ترکیبات فنولی نظیر فلانووئیدها و اسیدهای فنولیک هستند(5). از این گیاه جهت معالجه بیماری­هایی از قبیل برونشیت، تورم کبد، اسهال، کاهش قندخون، ضد التهاب و فعالیت سیتوتوکسیک استفاده می­شود(14). مطالعه آنزیم­های گوارشی برای بیان وضعیت تغذیه و قابلیت هضم مواد غذایی در موجودات آبزی حائز اهمیت است(15). در ماهی­ها اطلاعات مربوط به فعالیت آنزیم­های گوارشی نقش مهمی در حل مشکلات تغذیه­ای مرتبط به جیره­نویسی رژیم غذایی مصنوعی که به­بهترین وجه نیاز­های تغذیه­ای موجود را برطرف سازد، ایفاء می­نمایند. هم­چنین می­توانند باعث محدودیت برخی مواد ضروری جیره از جمله پروتئین و کربوهیدرات­ها شوند فعالیت آنزیم­های گوارشی در گونه­های مختلف ماهیان بسته به سن و ترکیبات موجود در جیره غذایی متفاوت است(33). هضم نقش کلیدی را در روند متابولیسم ماهی بازی می­کند زیرا تعیین کننده دسترسی مواد غذایی مورد نیاز برای تمام فعالیت زیستی موجود است و کارایی قابلیت هضم به نوع و عملکرد آنزیم­های گوارشی وابسته می­باشد. لذا در این زمینه مطالعه فیزیولوژی گوارشی از اهمیت زیادی برخوردار است(10). سنجش برخی فراسنجه­های بیوشیمیایی سرم خون شاخص مناسبی برای بررسی وضعیت ایمنی شناسی ماهی می­باشد(4، 2). به­عنوان مثال، افزایش میزان آلبومین، گلوبولین و پروتئین سرم بیشتر در ارتباط با تحریک سیستم ایمنی غیر اختصاصی ماهی نقش دارد(2). تحقیقات متعدد نقش گیاهان دارویی خشخاش(Papaver somniferum)، هل(Elettaria cardamomum)، رازیانه(Foeniculum vulgare) و میخک(Syzygium aromaticum) بر فعالیت آنزیم­های گوارشی میگوی آب شیرین(Macrobrachium malcolmsonii)(Saravana Bhavan)(33)، عصاره سیر(Allium sativum L.) بر فعالیت آنزیم­های گوارشی و شاخص­های بیوشیمیایی ماهی کفال خاکستری(Mugil cephalus)(15)، پیاز(Allium cepa) درفیل ماهی(Huso huso)(2)، عصاره زنجبیل(Zingiber officinale) در قزل آلای رنگین کمان(Oncorhynchus mykiss)(19) بر فعالیت بیوشیمیایی سرم خون را تائید می­نمایند به­عنوان مثال Fereidouni و همکاران(19) با بررسی اثر عصاره سیر بر نرخ بقاء و پارامترهای بیوشیمیایی و آنزیم­های گوارشی لارو ماهی کفال خاکستری نشان دادند که بیشترین میزان سطوح آنزیم­های آمیلاز، لیپاز و پروتئاز مربوط به جیره حاوی 3 درصد عصاره سیر بود که اختلاف معنی­داری نسبت به گروه کنترل و سایر تیمار­های آزمایشی داشت. هم­چنین Akrami و همکاران(2) نشان دادند که استفاده از 1 درصد پودر پیاز(Allium cepa) در جیره غذایی فیل ماهی منجر به بهبود شاخص­های بیوشیمیایی سرم نظیر گلوکز، پروتئین، تری گلیسیرید و کلسترول گردید با توجه به­این­که اطلاعات در خصوص کاربرد عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا در ماهی کفال خاکستری و دیگر گونه­های ماهی در فراسنجه­های بیوشیمیایی سرم خون و آنزیم­های گوارشی صورت نگرفته است و از آن­جایی­که گیاه سالیکورنیا به­دلیل ترکیب طبیعی فلانووئیدی دارای خواص ایمنی­زایی بالایی است(14) و در کشور ایران با توجه به مشکلات کم­آبی وخشک­سالی، به­خوبی رشد می­کند(1). این تحقیق با هدف بررسی تاثیر عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا(Salicornia Sp) بر برخی فراسنجه های بیوشیمیایی سرم خون(گلوکز، کلسترول، تری­گلیسیرید، پروتئین تام، آلبومین و گلوبولین) و فعالیت آنزیم­های گوارشی(لیپاز، آمیلاز و پروتئاز) ماهی کفال خاکستری انجام گرفت.

مواد و روش­ها

ماهی و شرایط پرورش

این مطالعه، در آذر ماه 1396 در مرکز تحقیقات شیلات آب­های دور چابهار، با انتقال تعداد 240 قطعه ماهی کفال خاکستری با میانگین طولی 40/0± 45/6 سانتی متر و میانگین وزنی 43/0± 42/8 گرم از مرکز تکثیر میگوی دکتر اژدری واقع در شهرستان کنارک به محل آزمایش، انجام شد. پس از طی مرحله سازگاری به­مدت دو هفته و اطمینان از سلامتی آن­ها، با تراکم 20 قطعه به 12 مخازن 60 لیتری(چهار گروه با سه تکرار برای هر گروه) منتقل شدند. در طول دوره، پارامترهای آب اندازه­گیری شد. به­طور میانگین در کل دوره درجه حرارت آب 78/0±45/28 درجه سانتی­گراد، اکسیژن محلول 92/0±01/8 میلی­گرم بر لیتر و pH آب 6/0±9/7 بود. در طی دوره آزمایش فتوپریود به­صورت 12 ساعت تاریکی و 12 ساعت روشنایی است. به­منظور هوادهی و نیاز اکسیژن به هر یک ازمخزن­ها یک سنگ هوا که به منبع هواده متصل بود نصب گردید.

تهیه و آماده­سازی عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا Salicornia europaea

 گیاه سالیکورنیا از خور تیس چابهار جمع­آوری و شناسایی شد(31). سپس بعد از خشک شدن آن­ها در فضای آزاد، آسیاب و کاملاً به حالت پودر تبدیل شد. 50 گرم از پودر حاصل با  cc 400 الکلمتانول 96 درصد مخلوط و بادستگاه همزن کاملاً به­هم زده و با دستگاه سوکسله عصاره­گیری انجام و عصاره­ها در دمای С°4تا زمان مصرف نگهداری گردید(21).

تیمارها

این تحقیق در قالب طرح کاملاً تصادفی به­صورت 4 تیمار و 3 تکرار انجام شد. افزودنی مورد نظر در سطوح 0(شاهد)، 500، 1000 و 1500 میلی­گرم عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا در هر کیلوگرم غذای تجاری شرکت هوورراش بوشهر( قطر 2/1 میلی متر)، حاوی(39 درصد پروتئین، 7 درصد چربی، 8 درصد خاکستر و 5 درصد رطوبت اضافه شد) تغذیه شدند(37). سطوح مختلف مکمل به غذای کنسانتره ابتدا مقدار غذا را برای کل دوره 60 روز برای هر تیمار محاسبه شد و بر حسب نوع تیمار­های آزمایشی سطوح مختلف عصاره افزودنی پس از توزین با ترازوی حساس آزمایشگاهی(001/0 گرم) در 20 سی سی آب مقطر حل و به­صورت یکسان بر روی غذای تجاری اسپری و تیمار شاهد به همین روش بدون عصاره الکلی گیاه آماده گردید(7). پس از 48 ساعت جیره های خشک جمع­آوری و در نایلون­های مجزا در دمای 4 درجه سانتی­گراد نگه­داری شدند. مقدار غذای روزانه با توجه به­درصد وزن بدن(توده زنده) محاسبه و در دو نوبت صبح و عصر به­میزان 3 درصد وزن بدن در اختیار ماهیان قرار گرفت.

خون گیری و سنجش فراسنجه­های بیوشیمیایی

به­منظور تعیین شاخص­های بیوشیمیایی خون در پایان دوره آزمایش(روز64) به­صورت تصادفی از 6 قطعه ماهی از هر گروه پس از بیهوشی(2 گرم بر لیتر پودر گل میخک) و قطع ساقه دمی خون­گیری صورت گرفت و خون جمع­آوری شده در میکروتیوب­های 2 میلی­لیتری بدون هپارین ریخته شد. سپس با دور 3000 به­مدت 10 دقیقه سانتریفوژ(مدلHettich, DV200 ، ژاپن) و سرم آن جدا و در دمایC ˚20- نگهداری شد(32). سنجش کلسترول به روش کلسترول اکسیداز(5)، تری گلیسیرید توسط آنزیم لیپاز، گلیسرول کیناز و پر اکسیداز(5)،گلوکز به­روش واکنش پراکسیداز- اکسیداز گلوگز(40)، پروتئین تام به­روش بیوره(42) وآلبومین به­روش بروموکرزول سبز(42) توسط دستگاه اتوآنالایزر(PFP7,UK)̨ با استفاده از محلول­ها و استاندارد­های مربوطه و کیت­های تجاری(پارس آزمون، تهران) انجام گرفت. از کسر پروتئین تام و آلبومین گلوبین محاسبه شد(26). نسبت آلبومین به گلوبولین از تقسیم آلبومین بر گلوبولین محاسبه گردید(32).

هموژنیزه روده

به منظور تعیین میزان آنزیم­های لیپاز، آمیلاز و پروتئاز گوارشی، پایان دوره آزمایش(روز 60)، 48 ساعت قبل از نمونه برداری غذا­دهی قطع می­گردد تا دستگاه گوارش آن­ها از مواد غذایی تخلیه شود(12). سپس ماهیان را با استفاده از یک سوزن بلند قطع نخاع کرده و سریعاً در مجاورت یخ(به­منظور به­حداقل رساندن تغییر فعالیت آنزیمی) کالبد­شکافی آن­ها صورت می­گیرد، سپس روده با دقت جدا و روده در محور طولی با دقت بریده و محتویات داخل آن تخلیه و سپس با آب مقطر به­خوبی شسته می­شود(9)، تا مواد غذایی باقی­مانده در روده خارج گردند. بعد بلافاصله در شرایط انجماد در دمای 20- درجه سانتی­گراد نگهداری، سپس نمونه از شرایط انجماد خارج و وزن گردید و بعد با نسبت وزنی به حجمی(w/v) 1 به 5 با کلرید سدیم 2/0 مولار مخلوط می­شوند(17) و در حضور یخ عمل یکنواخت سازی با همزن برقی صورت می­گیرد. سپس سوسپانسیون حاصله با سرعت 15000 دور در هر دقیقه به­مدت 20 دقیقه در دمای 4 درجه سانتی گراد سانتریفیوژ گردیده سپس محلول رویی در میکروتیوب­های 5/1 میلی لیتری(با سه تکرار برای هر تیمار) به­منظور سنجش آنزیمی جمع آوری می­شود.

فعالیت آنزیم­های گوارشی

میزان فعالیت آنزیم آمیلاز بر اساس روشNatalia  و همکاران(28 (با استفاده از کیت ارزیابی این آنزیم بر اساس دستورالعمل سازنده آن(کیت پارس آزمون، تهران) اندازه گیری و به­وسیله دستگاه اسپکتروفتومتر در مقابل بلانک در طول موج 540 نانومتر مورد سنجش قرار گرفت. یک واحد فعالیت آمیلاز به صورت مقدار مالتوز آزاد شده(برحسب میلی­گرم) در دمای 55 درجه سانتی­گراد به مدت 3 دقیقه محاسبه می­شود. فعالیت آنزیم آمیلاز بر اساس واحد بر میلی­گرم پروتئین با سه تکرار برای هر نمونه محاسبه شد. میزان فعالیت آنزیم پروتئاز به روش King(25) با استفاده از کیت ارزیابی این آنزیم بر اساس دستورالعمل سازنده آن(کیت پارس آزمون، تهران) اندازه گیری و به­وسیله دستگاه اسپکتروفتومتر در مقابل بلانک در طول موج 460 نانومتر مورد سنجش قرار گرفت. یک واحد فعالیت پروتئاز به­صورت مقدار تیروزین آزاد شده(برحسب میکروگرم) در دمای 30 درجه سانتی­گراد به مدت 15 دقیقه محاسبه می­شود. فعالیت آنزیم پروتئاز براساس واحد بر میلی گرم پروتئین با سه تکرار برای هر نمونه محاسبه می­گردد. میزان فعالیت آنزیم لیپاز به­روش Furne و همکاران با استفاده از کیت ارزیابی این آنزیم بر اساس دستورالعمل سازنده آن(کیت پارس آزمون، تهران) اندازه گیری­ و به­وسیله دستگاه اسپکتروفتومتر در مقابل بلانک در طول موج 480 نانومتر مورد سنجش قرار گرفت(16). یک واحد فعالیت لیپاز به صورت مقدار سود با نرمالیته 025/0 مصرف شده به منظور خنثی­سازی اسیدهای چرب آزاد شده به­مدت 18 ساعت با اسیدیته 9/6 و دمای 30 درجه سانتی­گراد محاسبه می­شود. فعالیت آنزیم لیپاز براساس واحد بر میلی گرم پروتئین با سه تکرار برای هر نمونه نشان داده شد.

تحلیل آماری

 برای تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون تجزیه واریانس یک طرفه(one way analysis of variance ANOVA) و جهت مقایسه میانگین بین تیمارها بر اساس آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح معنی دار 5% استفاده شد. با استفاده از تست کالموگراف اسمیرنوف نرمال بودن داده­ها و از تست لون برابری واریانس­ها استفاده گردید. تجزیه و تحلیل کلیه داده ها توسط نرم افزار SPSS ویرایش 19 صورت گرفت و جهت محاسبات آماری از نرم افزار Excel ویرایش 2010 استفاده شد. مدل آماری طرح به­قرار زیر است

 

Yij مقدار صفت اندازه­گیری شده، µ میانگین صفت در جامعه مورد نظر،Tij اثر سطوح مختلف عصاره الکلی سالیکورنیا وij£ اثر خطای آزمایش

نتایج

شاخص های بیوشیمیایی خون

میزان شاخص­های بیوشیمیایی پلاسما ماهی کفال خاکستری در تیمارهای مختلف در پایان دوره آزمایش در جدول 1 آورده شده است. در تیمار حاوی 1500 میلی گرم عصاره الکلی سالیکورنیا بر کیلوگرم غذا بیشترین پروتئین تام و آلبومین در پلاسمای خون ماهی کفال خاکستری در مقایسه با سایر تیمارها مشاهده شد(05/0>P). کلیه تیمارهای حاوی عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا منجر به کاهش معنی­دار کلسترول و تری گلیسیرید در مقایسه با تیمار شاهد شد(05/0>P). میزان گلوکز در تیمار حاوی 1500 میلی گرم عصاره الکلی سالیکورنیا بر کیلوگرم غذا کاهش معنی داری را در مقایسه با شاهد نشان داد(05/0>P). بین کلیه تیمارها از نظر میزان گلوبولین اختلاف معنی داری مشاهده نشد(05/0<P).

 

جدول1- اثر عصاره الکلی سالیکورنیا بر تغییرات میانگین(میانگین± خطای معیار) شاخص های بیوشیمیایی سرم خون ماهی کفال خاکستری درپایان دوره آزمایش

	تیمار
	1	2	3	4
پروتئین تام (گرم بر دسی لیتر)	c02/0±56/4	c18/0±59/4	b45/0±69/6	a33/0±80/6
گلوکز (میلی­گرم بر دسی لیتر)	a56/15±33/116	ab06/10±32/99	ab 18/38±107	b01/9±66/89
کلسترول(میلی­گرم بر دسی لیتر)	a08/1±53/12	b01/1±93/9	b83/0±10	c44/1±13/8
تری گلیسیرید (میلی­گرم بر دسی لیتر)	a52/11±66/179	b21/13±66/138	b50/12±50/141	b42/16±33/132
آلبومین (گرم بر دسی لیتر)	c19/0±01/3	c32/0±07/3	b012/0±17/5	a54/0±20/5
گلوبولین (گرم بر دسی لیتر)	a19/0±55/1	a12/0±51/5	a25/0±52/1	a32/0±54/1

( تیمار1 تا 4 به­ترتیب حاوی 0 ،500 ،1000 و 1500 میلی گرم عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا بر کیلوگرم غذا است.)

حروف نامشابه در هر ردیف نشان­دهنده اختلاف معنی دار بین تیمارهای آزمایشی است (05/0>P). میانگین داده­ها بر اساس واریانس یک طرفه مورد مقایسه قرار گرفتند.

فعالیت آنزیم­های گوارشی ماهی

نتایج مربوط به میزان فعالیت آنزیم­های لیپاز، آمیلاز و پروتئاز روده ماهی کفال خاکستری تغذیه شده با رژیم­های غذایی مختلف در پایان دوره آزمایش(روز60) در جدول 2 آورده شده است. اضافه نمودن عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا به جیره غذایی با غلظت­های مختلف منجر به افزایش معنی­دار میزان فعالیت آنزیم پروتئاز و آمیلازدر مقایسه با تیمار شاهد شد(05/0>P). بیشترین میزان فعالیت آنزیم­های آمیلاز و پروتئاز در روده ماهی کفال خاکستری تغذیه شده با 1500 میلی­گرم عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا در هر کیلوگرم غذا مشاهده شد(05/0>P). در حالی­که میزان فعالیت آنزیم لیپاز در بین تیمارهای مختلف اختلاف معنی­داری را نشان نداد(05/0<P).

 

جدول 2- اثر عصاره الکلی سالیکورنیا بر تغییرات میانگین فعالیت آنزیم­های گوارشی ماهی کفال خاکستری در تیمارهای مختلف در پایان دوره آزمایش (روز 60)

فعالیت آنزیم­ها (واحد بر میلی گرم پروتئین)	تیمار
	1	2	3	4
لیپاز	a84/0±99/5	a28/1±80/6	a35/1±46/6	a57/1±66/6
پروتئاز	d42/6±66/242	c07/7±285	b72/5±33/303	a63/7±21/338
آمیلاز	c23/20±43/267	b06/12±50/375	b16/25±66/406	a10±470

وجود حروف غیرهمسان در هر ردیف نشانه اختلاف معنی­دار است (05/0>P).

تیمار1 تا 4 به­ترتیب حاوی 0 ،500 ،1000 و 1500 میلی گرم عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا بر کیلوگرم غذا است.

بحث و نتیجه­گیری

پروتئین­ها مهم­ترین ترکیبات سرم خون هستند که دارای سیستم بیوشیمیایی نسبتاً حساسی است که تابع وضعیت سلامت و تغییرات ناشی از عوامل خارجی و داخلی می­باشد(26). Shalaby و همکاران(34) نشان دادند که عوامل مختلفی نظیر جنس، تخم­ریزی، مواد غذایی، فشار اسمزی، درجه حرارت، نور، سن و کاهش اکسیژن می­تواند بر میزان پروتئین کل سرم تاثیرگذار باشد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که استفاده از سطوح 1000 و 1500 میلی­گرم عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا بر کیلوگرم غذا منجر به افزایش معنی­دار پروتئین تام در سرم ماهی کفال خاکستری در مقایسه با تیمار شاهد و تیمار حاوی 500 میلی­گرم عصاره الکلی سالیکورنیا شدند. از آن جایی که بین سطح پروتئین سنتز شده در بافت کبد با پروتئین موجود در سرم ارتباط وجود دارد لذا می­توان گفت که افزایش سطح پروتئین سرم در تیمارهای تغذیه شده با سطوح بالای عصاره الکلی سالیکورنیا می­تواند احتمالاً به­ دلیل افزایش پروتئین سنتز شده در بافت کبد ماهی­های مورد نظر در این تیمار­ها باشد(2). Nootash و همکاران (29) نشان دادند که استفاده از 100 و 500 میلی­گرم عصاره چای سبز(Camellia sinensis) در کیلوگرم غذا منجر به افزایش معنی­دار پروتئین تام در سرم ماهی قزل آلای  رنگین کمان(Oncorhynchus mykiss) در مقایسه با تیمار شاهد شد و استفاده از 20 میلی گرم عصاره در جیره غذایی تفاوت معنی­داری را با تیمار شاهد نشان نداد که با نتایج حاصل از این تحقیق هم­خوانی داشت از آن­جایی که تاکنون مطالعه­ای در زمینه اثر عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا بر فراسنجه های بیوشیمیایی ماهی کفال خاکستری و دیگر گونه­های ماهی صورت نگرفته است، لذا نتایج با تحقیقات مشابه بر عصاره گیاهان دارویی دیگر مقایسه گردید. می­توان گفت ترکیبات فلانووئیدی موجود در گیاهان دارویی نقش مهمی در برخی از عملکردهای بیولوژیکی بدن به­عنوان سنتز پروتئین دارند(6). نتایج حاصل از تحقیق Dadras و همکاران(11) نشان داد که استفاده از سطوح مختلف عصاره(1 و 2 درصد) گیاه نسترن(Rosa canina) و گلرنگ((Carthamus tinctorius در جیره غذایی فیل ماهی(Huso huso) تفاوت معنی­داری را در میزان پروتئین کل خون نشان نداد که این تفاوت می­تواند ناشی از تفاوت در جنس، سطوح مختلف عصاره در جیره غذایی باشد. میزان آلبومین و گلوبولین موجود در سرم با میزان پروتئین تام در سرم خون وابسته می­باشد(2،23). آلبومین در کبد جانوران سنتز می­گردد و اهمیت زیادی در حفظ فشار اسمزی، حفظ ذخیره نیتروژنی برای رشد و ترمیم بافت­ها نیز به­عنوان پروتئین حامل مواد مختلف اعم از لیپید­ها، هورمون­ها، مواد معدنی و ویتامین­ها است و نقش مهمی را در حمل و نقل ترکیباتی مثل داروها در خون دارد و می­تواند باعث حمل و نقل ترکیبات دارویی عصاره در خون شود(27). در مطالعه حاضر، میزان آلبومین در تیمارهای تغذیه شده با عصاره الکلی سالیکورنیا افزایش معنی­داری را در مقایسه با تیمار شاهد نشان داد و بیشترین میزان آلبومین در تیمار حاوی 1500 میلی گرم عصاره الکلی سالیکورنیا بر کیلوگرم غذا مشاهده شد، در حالی­که بین تیمارها از نظر میزان گلوبولین اختلاف معنی­داری مشاهده نگردید که به استثنای گلوبولین با تحقیق Oskoii و همکاران مطابقت داشت(30). آن­ها گزارش کردند که افزودن عصاره سرخارگل (Echinacea purpurea) به جیره غذایی ماهی قزل آلای رنگین کمان منجر به افزایش معنی­دار میزان پروتئین تام، آلبومین و گلوبولین در مقایسه با تیمار شاهد می شود. Dadras و همکاران(11) نشان دادند که استفاده از گیاه نسترن و گلرنگ در جیره غذایی فیل ماهی تفاوت معنی­داری را از نظر میزان آلبومین، گلوبولین و پروتئین تام با گروه شاهد ایجاد ننمود که با نتایج حاصل از این تحقیق به استثنای گلوبولین همخوانی نداشت.این تفاوت می­تواند مربوط به گونه ماهی، غلظت عصاره گیاهی و نوع عصاره مورد استفاده باشد(11). گلوکز سرم پس از کورتیزول به­عنوان دومین واکنش استرس درماهی شناخته شده است(41). به­صورتی­که افزایش سطوح کورتیزول موجب کاتابولیسم قند کبد و تقویت تجزیه گلیکوژن کبد به­منظور تامین انرژی طی فرآیند استرس شود(3). نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که با افزودن سطوح بیشتر عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا به جیره غذایی ماهی کفال خاکستری میزان گلوکز سرم خون کاهش یافت به­طوری­که تنها  در تیمار حاوی 1500 میلی­گرم عصاره الکلی سالیکورنیا بر کیلوگرم غذا این اختلاف در مقایسه با تیمار شاهد معنی­دار بود. می­توان گفت که کاهش گلوکز در ماهیان تغذیه شده با جیره حاوی 1500 میلی گرم بر کیلوگرم غذا از عصاره الکلی سالیکورنیا بیان گر استفاده بیشتر این عصاره در تامین انرژی و رشد یا درگیر بودن سیستم پاسخ ثانویه استرس(هایپرگلیسمیایی خفیف) در ماهیان تغذیه شده با سطوح پایین تر این عصاره و یا جیره فاقد عصاره می­باشد(2،11).Akrami  و همکاران(2) نشان دادند که استفاده از 1 درصد پودر پیاز(Allium cepa) در جیره غذایی فیل ماهی منجر به بهبود شاخص های بیوشیمیایی سرم نظیر گلوکز، پروتئین، تری گلیسیرید و کلسترول گردید که این اثر تعدیل کنندگی را به آلکنیل پلی سولفید­ها و یا گلیکوزید­های فلانوول­های موجود در پودر پیاز نسبت داده شده است(39). Binaii و همکاران(4) استفاده از مکمل غذایی گزنه(Urtica dioica) در جیره غذایی فیل ماهی بعد از 8 هفته، تفاوت معنی­داری را از نظر میزان گلوکز در سرم خون ماهی در مقایسه با تیمار شاهد ایجاد نکرد که با نتایج حاصل از این تحقیق مطابقت نداشت و این دلیل عدم مشابهت را می­توان به گونه­ماهی، کیفیت آب، شرایط پرورش، نوع و مقدار ترکیبات زیست فعال گیاه دارویی مختلف نسبت داد(2). مطالعه حاضر نشان داد که استفاده از سطوح مختلف عصاره الکلی سالیکورنیا منجر به کاهش معنی­دار سطوح کلسترول و تری­گلیسیرید در سرم خون ماهی کفال خاکستری در مقایسه با شاهد و پایین ترین سطح کلسترول در تیمار حاوی 1500 میلی­گرم عصاره الکلی سالیکورنیا بر کیلوگرم غذا شد. به نظر می رسد وجود ترکیبات فنلی به­ویژه فلانووئیدها در گیاه سالیکورنیا و گیاهان دیگر می­تواند با مهار فعالیت سنتز کلسترول و اسیدهای چرب، منجر به کاهش و تنظیم کلسترول و چربی خون گردد(2،24). نتایج حاصل از این تحقیق در زمینه میزان کلسترول و تری­گلیسیرید نیز با نتایج به­دست آمده توسط Akrami و همکاران(2) و Binaii و همکاران (4) هم­خوانی داشت. فعالیت آنزیم­های گوارشی نقش مهمی در فیزیولوژی تغذیه و به­طور مستقیم و غیر مستقیم در تنظیم رشد بازی می­کند(10). در مطالعه حاضر، بیشترین فعالیت آنزیم آمیلاز و پروتئاز در تیمار حاوی 1500 میلی­گرم عصاره الکلی سالیکورنیا بر کیلوگرم غذا مشاهده شد، در حالی­که فعالیت آنزیم لیپاز بین تیمارهای مختلف اختلاف معنی­داری را نشان نداد. تعدادی از محققین مطالعاتی را در مورد تاثیر گیاهان دارویی بر فعالیت آنزیم­های گوارشی گونه­های مختلف آبزی انجام داده­اند ازجمله، Shi و همکاران(35) با بررسی اثر جای گزینی پودر ماهی با پودر کلرلا بر عملکرد آنزیم‌های گوارشی ماهی کاراس(Carassius auratus) نشان دادند که جایگزین نمودن کلرلا(Chlorella vulgaris) به جای پودر ماهی در جیره غذایی منجر به افزایش فعالیت آنزیم‌های آمیلاز و لیپاز گردید. Fereidouni و همکاران(15) با بررسی اثر عصاره سیر(Allium sativum L.) بر نرخ بقاء و پارامتر­های بیوشیمیایی و آنزیم­های گوارشی لارو ماهی کفال خاکستری (Mugil cephalus)نشان دادند که  بیشترین میزان سطوح آنزیم­های آمیلاز، لیپاز و پروتئاز مربوط به جیره حاوی 3 درصد عصاره سیر بود که اختلاف معنی­داری نسبت به گروه کنترل و سایر تیمار­های آزمایشی داشت. Saravana Bhavan و همکاران(33) با بررسی اثر خشخاش Papaver somniferum، هل Elettaria cardamomum، رازیانه Foeniculum vulgareو میخکSyzygium aromaticum  را بر رشد میگوی نوجوان Macrobrachium malcolmsonii، نشان دادند که چاشنی­ها که به­عنوان افزودنی غذایی به­کار گرفته شدند فعالیت آنزیم­های پروتئاز، آمیلاز و لیپاز را نسبت به گروه کنترل افزایش می دهدکه به استثنای آنزیم لیپاز با نتایج حاصل از این تحقیق هم­خوانی داشت. می­توان گفت که اثرات موادافزودنی در رژیم غذایی بر عملکرد آنزیم­های گوارشی ماهی ممکن است بسته به گونه های ماهی، اندازه، دوز ماده افزودنی، وضعیت تغذیه ای، فیزیولوژیکی ماهی و یا شرایط محیط کشت متفاوت باشد(13). علاوه بر این شرایط آزمایشی متفاوت، روش­های مختلف جمع آوری نمونه و سنجش آنزیم­های گوارشی در مقادیر آنزیم­های مورد بررسی و مقایسه گونه­های مختلف با هم می­شود(22). افزایش فعالیت آنزیم های گوارشی می تواند به این علت باشد که افزودنی­ها و چاشنی­های مختلف گیاهی بر ترشح آنزیم­های گوارشی موثر هستند و عملکرد جانوری را با تحریک ترشحات روده­ای و تولیدات آنزیمی آمیلاز، لیپاز و پروتئاز بهبود می­بخشند که منجر به، تحریک اشتها، افزایش قابلیت هضم، افزایش مصرف مواد غذایی و راندمان مصرف مواد غذایی می­شود این ویژگی خود باعث القای رونویسی و افزایش سنتز پروتئین می­گردد(10). می­توان گفت که ترکیبات فعال افزودنی­های تغذیه­ای گیاهی مانند آلکالوئیدها، ترپنوئیدها، ساپونین­ها، بر ترشحات آنزیمی آمیلاز، پروتئاز و لیپاز موثر هستند(10،21). در کل نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که با توجه به بررسی فعالیت آنزیم­های گوارشی و فراسنجه های بیوشیمیایی به نظر می رسد که سطح موثر عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا در جیره غذایی ماهی کفال خاکستری، سطوح 1500 میلی­گرم عصاره الکلی گیاه سالیکورنیا بر کیلوگرم غذا می­باشد که می­توان به­منظور بهبود سلامت و تقویت سیستم ایمنی در جهت کنترل و مدیریت استرس ماهی کفال خاکستری در جیره غذایی به­کار برد.

تشکر و قدردانی

بدین وسیله از همکاری ریاست و پرسنل محترم مرکز تحقیقات شیلات چابهار که امکانات این پژوهش رافراهم آوردند و کارشناسان محترم آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی صدف چابهار تشکر و قدردانی می­گردد.

مراجع

1.Akhani, H. (2007). Diversity, biogeography, and photosynthetic pathways of Argusia and Heliotropium (Boraginaceae) in South-West Asia with an analysis of phytogeographical units. Botanic. J. the Linnean Soc,155; 401-25.

2.Akramia, R., Gharaeib, A., Razeghi Mansourc, M., Galeshi, A. (2015). Effects of dietary onion (Allium cepa) powder on growth, innate immune response and hematoe biochemical parameters of beluga(Huso huso Linnaeus, 1754) juvenile. Fish. Shellfish. Immunology, 45 (2); 828-834.

3.Barton, B.A., Iwama, G.K.( 1991). Physiological changes in fish from stress in aquaculture with emphasis on the response and effects of corticosteroids. Ann. Rev. Fish. Dis, 1; 3–26.

4.Binaii, M., Ghiasi, M., Farabi, S.M.V., Pourgholam, R., Fazli, H., Safari, R. (2014). Biochemical and hemato-immunological parameters in juvenile beluga (Huso huso) following the diet supplemented with nettle (Urtica dioica). Fish. Shellfish. Immun, 36(1); 46-51.

5.Burtis, C. A., Ashwood, E. R. (1994). Tietz textbook of clinical chemistry (5thed.). philadelphia. USA;W.B.Sunders Company, P. 560-568.

6.Carlo, G.D., Mascolo, N., Izzo, A. A., Capasso, F. (1999). Flavonoids: old and new aspects of a class of natural therapeutic drugs. Life Sci, 65(4); 337-353.

7.Choi, D,. Lim, G-S,. Piao, YL,. Choi, O-Y,. Cho, K-A., Park, C-B. (2014). Characterization, stability, and antioxidant activity of Salicornia herbaciea seed oil. Korean J. Chem. Eng, 31 (12); 2221-2228.

8.Choi, Y.H., Lee,B.J.,Nam,T.J. (2015). Effect of dietary inclusion of Pyropia yezoensis extract on biochemical andimmune responses of olive flounder Paralichthys olivaceus. Aquaculture, 435; 347–353.

9.Chong, A.S.C., Hashim, R. M., Chow-Tang, L., and Ali, A. B. (2002). Parrtial characterization and activities of protease from the digestiove tract of discus fish (Symphysodon aequifasciata). Aquaculture, 203(3-4); 321-331.

10.Citarasu, T. (2010). Herbal biomedicines a new opportunity for aquaculture industry. Aquac. Int, 18(3); 403–414.

11.Dadrasa, H., Hayatbakhsh, M.R., Shelton, W.L., Golpour, A. (2016). Effects of dietary administration of Rose hip and Safflower on growth performance, haematological, biochemical parameters and innate immune response of Beluga, Huso huso (Linnaeus, 1758). Fish. Shellfish Immun, 59; 109-114.

12.Das,K.M.,Tripathi,S.D. (1991). Studies on the digestive enzymes of grass carp, Ctenopharhyngodan idella. Aquaculture,92; 21-32.

13.Dugenci, S. k., Arda, N., Candan, A., (2003). Some medicinal plants as immunostimulant for fish. Ethnopharmacol, 88(1); 99-106.

14.Essaidi, I., Brahmi, Z., Snoussi, A., Haj Koubaier, H.B., Casabianca, H., Abe, N. (2013). Phytochemical investigation of Tunisian Salicornia herbacea L., antioxidant,antimicrobial and cytochrome P450 (CYPs) inhibitory activities of its methanol extract. Food Control, 32(1);125–133.

15.Fereidouni, M. S., Akbary, P., Soltanian, S. (2015). Survival rate and biochemical parameters in Mugil cephalus (Linnaeus, 1758) larve fed garlic (Allium sativum l.) extract. Am. J. Mol. Biol, 5; 7-15.

16.Furne, M., Hidalgo, M.C., López, A., García-Gallego, M., Morales, A.E., Domenzain, A. (2005). Digestive enzyme activities in adriatic sturgeon Acipenser naccarii and rainbow trout  Oncorhynchus mykiss. A comparative study, Aquaculture, 250(1-2); 391-398.

17.Gawlicka, A., Parrent, B., Horn,M.H., Ross,N., Opstad,I., Torrissen, O.J. (2000). Activity of digestive enzyme in yolk- sac larvae of Atlantic halibut (Hippoglossus hippoglossus) indication of readiness for first feeding. Aquaculture, 184 (1-2);304-314.

18.Girri, S. S., Sahoo, S. K., Sahu, B. B., Sahu, A. K., Mohanty, S. N., Mohanty, P. K. (2002). Larval survival and growth in Wallago attu (Bloch and Scheider) effects of light. Photoperiod and feeding regim. Aquaculture, 213(1-4); 157-161.

19.Haghighi, M., Sharif Rohani, M. (2013). The effects of powdered ginger (Zingiber officinale) on the haematological and immunological parameters of rainbow trout Oncorhynchus  mykiss. J. Med. Plant. Herbal Ther. Res, 1; 8-12.

20.Harikrishnan, R., Nisha, M. R., Balasundaram, C. (2003). Hematological and biochemical parameters in common carp, Cyprinus carpio, following herbal treatment for Aeromonas hydrophila infection.Aquaculture, 221(1-4); 41-50.

21.Harikrishnan, R., Balasundaram, C., Heo, M.S. (2011). Impact of plant products on innate and adaptive immune system of cultured finfish and shellfish. Aquaculture, 317(1-4); 1-15.

22.Hidalgo, M.C., Urea, A., Sanz, A. (1999). Comparative study of digestive enzymes in fish with different nutritional habits. Proteolytic and amylase activities. Aquaculture, 170; 267-283.

23.Hussein, S. A. (1996). Electrophoretic pattern of serum protein and immunoglobulin level in chickens in relation of age. Benha. Vet. Med. J, 7; 95-107.

24.Kang, S., Kim,D., Lee, B.H., Kim, M.R., Chiang,M., Hong, J. (2011). Antioxidant properties and cytotoxic effects of fractio glasswort (Salicornia herbacea) seed extracts on human cells. Food Sci. Biotechnol, 20(1); 115-122.

25.King, J. (1972). Practical clinical enzymology. 2^nd ed, London:the University of Michigan press; P. 250-286.

26.Kumar, S., Sahu, N. P., Pal, A. K., Choudhury, D,. Yengkokpam, S., Mukherjee, S. C. (2005). Effect of  dietary carbohydrate on haematology, respiratory burst activity and histological changes in Labeo rohitajuveniles. Fish. Shellfish Immun, 19(4); 331 -344.

27.Liu, F., Shi, H., Guo, Q., Yu, Y., Wang, A., Lv, F. (2016). Effects of astaxanthin and emodin on the growth, stress resistance and disease resistance of yellow catfish (Pelteobagrus fulvidraco). Fish. Shellfish. Immun, 51; 125-135.

28.Natalia, Y., Hashim, R., Ali, A., Chong, A. (2004). Characterization of digestive enzymes in a carnivorous ornamental fish, the Asian bony tongue Scleropages formosus (Osteoglossidae). Aquaculture, 233(1-4); 305–320.

29.Nootash, S.h., Sheikhzadeh, N., Baradaran, B., KhaniOushani, A., MalekiMoghadame, M.R., Nofouzi, K. (2013). Green tea (Camellia sinensis) administration induces expression of immune relevant genes and biochemical parameters in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss). Fish. Shellfish. Immun, 35(6); 1916-1923.

30.Oskoii, S.B., Kohyani, A.T., Parseh, A., Salati,A. P., Sadeghi, E. (2012). Effects of dietary administration of Echinacea purpurea on growth indices and biochemical and hematological indices in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) fingerlings. Fish. Physiol. Biochem, 38(4); 1029 -1034.

31.Patel1, S. (2016). Salicornia: evaluating the halophytic extremophile as a food and a pharmaceutical candidate. Biotechnol, 6; 2-10.

32.Sahoo, P.K., Mohanty, J., Mukherjee, S.C. (1999). The three imuunomodulators on haemotological parameters and immunity level in rohu (Labeo rohita) fingerlings. J. Aquacult. Tropics, 14; 127–135.

33.Saravana Bhavan, P., Anisha, T. C., Srinivasan, V., Muralisankar, T., Manickam, N. (2014). Effects of spices, Papaver somniferum, Elettaria cardamomum, Foeniculum vulgare and Syzygium aromaticum on growth promotion in Macrobrachium malcolmsonii early juveniles. Intern. J. pure. Appl. Biosci, 2 (6); 120-131.

34.Shalaby, A.M., Khattab, Y.A., Abdel Rahman, A.M. (2006). Effects of Garlic (Allium sativum) and chloramphenicol on growth performance, physiological parameters and survival of Nile tilapia (Oreochromis niloticus). J. Venom. Anim. Toxins incl. Trop. Dis.12(2); 172-201.

35.Shi, X., Luo, Z., Chen, F., Wei, C.C., Wu, K., Zhu, X.M. (2016). Effect of fish meal replacement by Chlorella meal with dietary cellulase addition on growth performance, digestive enzymatic activities, histology and myogenic genes, expression for crucian carp Carassius auratus. Aquac. Res, 48(6); 1–13.

36.Sivasankar, P., Anix Vivek Santhiya, A., Kanaga, V. (2015). A review on plants and herbal extracts against viral diseases in aquaculture. J. Med. Plants Stud, 3(2); 75-79

37.Sönmez, A.Y., Bilen,S., Alak,G., Hisar,O., Yanık,T., Biswas,G. (2015). Growth performance and antioxidant enzyme activities in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) juveniles fed diets supplemented with sage, mint and thyme oils.Fish Physiol. Biochem, 41(1);165-175.

38.Syahidah, A., Saad, C.R., Daud, H.M., Abdelhadi, Y.M. (2015). Status and potential of herbal applications in aquaculture: A review. Iran. J. Fish. Sci, 14(1); 27-44

39.Teyssier, C., Amiotb,M. J., Mondyc,N., Augerc,J., Kahaned, R., Siessa, M.H. (2001). Effect of onion consumption by rats on hepatic drug-metabolizing enzymes. Food Chem. Toxicol, 39 (10); 981-987.

40.Trinder, P. (1969). Determination of glucose in blood using glucose oxidase with an alternative oxygen acceptor Ann. Clin. Biochem, 6; 24-27.

41.Wedemeyer, G.A., Barton, B.A., McLeay, D.J. (1990). Stress and acclimation. In: Schreck, C.B., Moyle, P.B., (eds)  Methods for  fish biology. American Fisheries Society, Bethesda, MD, USA; pp; 451–489.

42.Wootton, L. I. Micro-analysis in medical biochemistry in micrometer, 4th.ed. London: Churchill press; 1964.P; 264-267.