بررسی مفهوم عشق از دیدگاه رابرت استرنبرگ در حکایت «شیخ صنعان» عطار و نمایش‌‌نامۀ فانتزی شیخ صنعان محمدحسین میمندی‌‌نژاد

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 4، دوره 15، شماره 54، اردیبهشت 1398، صفحه 109-133   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

محمدرضا رسولی^{* 1}؛ پریسا کیومرثی²

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد سینما گروه آموزشی هنرهای نمایشی دانشگاه تهران

²دانش‌آموخته کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی دانشگاه تهران

چکیده

هرچند مفهوم عشق در ادبیات مورد توجه قرار گرفته، اما در پرداخت به آن از نظریه‌های قابل استناد استفاده نشده است. نظریۀ رابرت استرنبرگ در باب عشق، مورد توجه صاحب‌‌نظران حوزۀ علوم انسانی قرار گرفته است. عشق از جمله مفاهیم مورد توجه نویسندگان در خلق آثارشان است. یکی از کسانی که عنصر عشق در آثارش بسیار به چشم می‌‌خورد، عطار است. عطار در کلیت منطق‌‌الطیر نوعی از عشق را نشان می‌‌دهد که حکایات درونی این اثر نیز از جنس همان عشق است. داستان شیخ صنعان یکی از این حکایات است که در آن، عشق به عنوان عنصری کارآمد برای پیشبرد داستان معرفی می‌‌شود. در ادبیات نمایشی ایران هم به سبب ویژگی‌های جالب توجه این نوع عشق، به این داستان بسیار توجه شده است. محمدحسین میمندی‌‌نژاد در نمایش‌‌نامة فانتزی شیخ صنعان از حکایت عطار اقتباس کرده است. در این پژوهش ابتدا نظریۀ عشق از منظر رابرت استرنبرگ تبیین می‌‌شود. سپس ضمن معرفی آثار عطار و میمندی‌‌نژاد، حکایت شیخ صنعان و نمایش‌‌نامه‌‌ فانتزی شیخ صنعان بر اساس نظریۀ عشق استرنبرگ مورد بررسی قرار می‌‌گیرد تا تفاوت‌‌های ابعاد عشق در این دو اثر مشخص شود.

کلیدواژه‌ها

نظریۀ عشق؛ رابرت استرنبرگ؛ منطق‌‌الطیر؛ شیخ صنعان؛ محمدحسین میمندی‌‌نژاد

مراجع

آتش سودا، محمدعلی. 1391. «تحلیل رمزشناختی داستان شیخ صنعان». بوستان ادب دانشگاه شیراز. د4. ش12. صص 22-1.

ارفعیان، حسن. 1388. عشق و زیبایی: نگرشی بر مباحث ادبی، فلسفی، عرفانی. ج1. تهران: واژه‌‌آرا.

استرنبرگ، رابرت جِی. 1388. قصۀ عشق: نگرشی تازه به روابط زن و مرد. ترجمۀ علی‌‌اصغر بهرامی چ3. تهران: جوانه رشد.

ــــــــــــ . 1381. عشق، داستان است. ترجمۀ فرهاد شاملو. تهران: گلشهر.

تقوی، محمد. 1389. «از کعبه تا روم (بررسی تطبیقی داستان شیخ صنعان و فاوست گوته)». پژوهش‌‌های زبان و ادبیات فارسی. د2. ش2. صص 28-1.

جعفری، مریم. 1386. زندگی و بررسی آثار میمندی‌‌نژاد. کرمان: مرکز کرمان‌‌شناسی.

دزفولیان، کاظم. 1381. مقدمه بر منطق‌الطیر (ر.ک. عطار، همین منابع).

دهقانی، محمد. 1377. وسوسه‌‌های عاشقی. تهران: برنامه.

ریحانی، محمد و راحله عبدالله‌‌زاده برزو. 1396. «تحلیل داستان شیخ صنعان برپایۀ نظریۀ تک اسطوره جوزف کمپبل». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س13. ش46. صص 122-95.

ستاری، جلال. 1378. پژوهشی در قصۀ شیخ صنعان و دختر ترسا. تهران: مرکز.

طغیانی، اسحاق و زهره مشاوری. 1393. «بررسی تطبیقی مفهوم سلوک در رمان سیذارتاو حکایت شیخ صنعان». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س1. ش34. صص 191- 161.

عطار، فریدالدین. 1381. منطق‌‌الطیر. به کوشش کاظم دزفولیان. چ2. تهران: طلایه.

قادری مقدم، محمد. 1387. «مولوی و شیخ صنعان در مکتب عشق». فصلنامۀ تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. س5. ش18. صص 189-174.

منیری، عفت‌‌السادات. 1388. «عشق مجازی منهاج عشق ربانی». فصلنامۀ علمی ترویجی زبان و ادبیات فارسی. ش18. صص 187-169.

میمندی‌‌نژاد، محمدحسین. 1334. نمایش‌‌نامۀ فانتزی شیخ صنعان: اقتباس از منطق‌‌الطیر شیخ فریدالدین عطار قدس سره. بی‌‌جا: بی‌‌نا.

 

English sources

Sternberg, Robert J. (1986). “A Triangular Theory of Love”, Psychological Review. Vol 93. No. 2. Pp. 119-135.