تحلیل ساختمان جمعیت روستایی در نواحی خرد شهرستان ارومیه

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 3، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 46، خرداد 1398، صفحه 35-53   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی اکبر تقیلو^{* 1}؛ علی اکبر عنابستانی²؛ رضا خسرو بیگی³

¹دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

²استاد گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه سبزوار، سبزوار، ایران

چکیده

هدف تحقیق حاضر بررسی نحوه توزیع شاخصهای جمعیتی بر اساس سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی شهرستان ارومیه است. همچنین ساختار جمعیتی نواحی روستایی را بر اساس ظرفیتهای محیطی مورد بررسی قرار داده است. در این پژوهش، ترکیبی از روشهای توصیفی، تحلیلی و تطبیقی بکار گرفته شده است. روش جمع آوری اطلاعات، روش اسنادی بوده و از مرکز آمار، تصاویر ماهواره ای و اسناد و آمار اطلاعات منابع طبیعی و کشاورزی جمع آوری شده است. به منظور سنجش سطح توسعه یافتگی نواحی روستایی از مدلهای تاپسیس و مدل تحلیل خوشه ای و برای تحلیل شاخصهای جمعیت نیز از ضریب جینی و شاخص نابرابری استفاده شد. نتایج نشان می دهد که شاخصهای جمعیتی در بین روستاهای پراکنده در خرده نواحی اکولوژیک توزیعی متفاوت تر نسبت به نواحی توسعه ای دارند. ضریب جینی تمام شاخصهای جمعیتی نواحی اکولوژیک بغیر از شاخص تراکم جمعیت را یکسان نشان می دهد و ضریب جینی نواحی توسعه ای، رشد جمعیت و میانگین جمعیت روستاها را نابرابر نشان می دهد

کلیدواژه‌ها

"ساختمان جمعیت"؛ "ناحیه اکولوژیک"؛ "ناحیه توسعه ای"؛ "توزیع جمعیت"؛ "شهرستان ارومیه"

مراجع

احمدی، شیرکوه؛  توکلی، مرتضی. (1394) تحلیل حرکات مکانی جمعیت در سکونتگاه‌های روستایی مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان سردشت، مطالعات برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی، دوره 10، شماره 33، صفحه 58-41.

اطاعت، جواد. (1390)، جمعیت و توسعة پایدار در ایران، فصلنامة علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 4. ص 36-7.

آذرباد، نسرین، سلمانی. محمد ، مطیعی لنگرودی. سیدحسن و رکن الدین افتخاری. عبدالرضا(1389)، تحلیل شبکه سکونتگاهی با تأکید بر جریا نهای جمعیتی در شهرستان فیروزکوه، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 74.ص 89-75.

پور احمد، احمد و سلطانی. نبی اله (1379)، اثر تحولات جمعیت روستاییشهرستان بهار 1335 تا1375 بر ساختار فضایی و مکانی ناحیه، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 38.ص 96-85.

تقدیسی. احمد و محمدرضا بسحاق(1389)، چالش های کشاورزی و تأثیر آنها بر جمعیت روستایی با تأکید بر تغییرات سطح زیر کشت، فصلنامه پژو شهای روستای، دوره 1، شماره2. ص 160-137.

تقدیسی، احمد ی شاپور آبادی، محمد علی(1391)، مهاجرت و سالخوردگی جمعیت روستایی ایران: چالشی فراروی توسعه روستایی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 27 ، شماره اول. ص 164-133.

حیدری، سیامک.، زنجانی، حبیب الله.، ساروخانی، باقر.، (1394)، جهانی شدن، نوسازی و سیاستهای جمعیتی در ایران (قبل از انقلاب، از سال 1342 تا 1355. فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 24 ، ص 127-85.

ربانی، رسول.، نظری، جواد.، مختاری، مرشیه.، (1390) تبیین جامعه شناختی کارکرد پارکهای شهری( مطالعه موردی پارکهای شهر اصفهان) ، مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه ای، سال سوم، شماره دهم، ص 134-111.

 رضائی، مهدی.، پرتوی، لطیف.، محمدپور، احمد.،  (1392)، مدرنیزاسیون، خانواده و تجربه گذار جمعیت شناختی در کردستان، نامه انجمن جمعیت شناسی ایران،  دوره 8، شماره 16، صفحه 167-139.

زمانی، فریبا (1388)، اهمیت جمعیت شناسی در برنامه ریزی های آمایش سرزمین با تأکید بر مطالعه مهاجرت های استانی، فصلنامه جمعیت شماره 6، ص 132-107.

زنجانی، حبیب الله (1389)، عوامل کلیدی در توسعه روستایی از دیدگاه جمعیت شناختی، فصلنامه روستا و توسعه، سال 13، شماره 4. ص 26-1.

سید میرزایی، سید محمد.، (1377)، نظریه انتقال جمعیتی و علل و پیامد اقتصادی و اجتماعی آن، نامه علوم اجتماعی، دوره جدید. شماره 12، ص 89-69.

ضرابی، اصغر و موسوی.میر نجف(1389)،تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری یزد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی- شماره 97. ص 46-27.

طالشی، مصطفی و امیر فخریان، مصطفی(1391)، کاربرد الگوهای کمی تحلیل فضایی جمعیت در آمایش سکونتگاههای روستایی، پژوهشهای روستایی، سال سوم، شماره چهارم. ص 128-105.

عنابستانی،  علی اکبر.، محمدی، سید عبدالرضا.، روستا، مجتبی.، صیادی آبگلی، محمد. آوریده، اصغر (1393)، نقش دهیاریها در پایداری جمعیت سکونتگاهای روستایی (مطالعه موردی: بخش میمند فارس)، مطالعات برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی، شماره 28 ،پاییز 1393 ص 72-59.

قیصریان، اسحاق (1388)، بررسی ابعاد اجتماعی، اقتصادی پدیده سالمندی در ایران ،فصلنامه جمعیت، شماره6، ص 28-1.

مولائی هشجین، نصرالله ) 1386)، الگوی توزیع فضایی جمعیت در جنوب غربی دریای خزر( 1400 -1345)، پژوهش های جغرافیایی  شماره 59.ص 19-1.

نظری، علی اصغر(1382)، بررسی علل و اثرات سریع رشد جمعیت و نقش نامطلوب آن در توسعه اقتصادی- اجتماعی ایران، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 44. ص 40-31.

وراثتی.، علیرضا، احمدیان، مهدی و رنجبران. بهزاد(1390)، تحلیل بر جمعیت کشور هندوستان، فصلنامه مطالعات شبه قاره، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال سوم، شماره9.  ص 175-149.

یاسوری، مجید (1385)، بررسی تحولات جمعیتی و راهبردهای توسعه روستایی در استان خراسان، جغرافیا و توسعه ناحیه ای شماره7، ص 32-18.

ب/ کتاب

 آشفته تهرانی، امیر (1381) ، جمعیت شناسی و تحلیل جستارهای جمعیتی، تهران،انتشارات گستره.

پاپلی یزدی، محمد حسید.، ابراهیمی محمد امیر (1392)، نظریه های توسعه روستایی، انتشارات سمت.

ج/ پایان نامه

قاسمی، نسیم.، (1394)، بررسی و تحلیل تاثیر ابعاد جمعیتی و فعالیتی بر ساختار فضایی استان آذربایجان غربی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، گروه هنر.

د/ منابع الکترونیک:

مرکز آمار ایران(1390)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان ارومیه.

Azizpour, F., Riahi, V., Tagiloo, A.A., Karimi Kh. (2017), Disaster Management and Rural Vulnerability (Case Study Urmia County). International Journal of Science and Research (IJSR) ISSN (Online): 2319-7064. 

Brown .D. L., Kai A. S.,(2002), Population deconcentration in Hungary during the post-socialist transformation, Journal of Rural Studies 18 ,p: 233–244.

 Liua, Z.,  Liua. S.,  Haoran J., (2017), Rural population change in China: Spatial differences, driving forces and policy implications, Journal of Rural Studies, Volume 51, April 2017, Pages 189–197

Muilu. T., Rusanen J., (2003), rural young people in regional development— the case of Finland in 1970–2000 Journal of Rural Studies 19, p: 295–307.

Muyanga, M., Jayne, T.S.., (2014), Effects of rising rural population density on smallholder agriculture in Kenya, Food Policy, Volume 48, October 2014, Pages 98-113.

Potosyan A.H.  (2017), Geographical features and development regularities of rural areas and settlements distribution in mountain countries, Annals of Agrarian Science, Available online 11 February 2017, p 1-5.

Smailes. P. J., Argent, N., Trevor L.C. Griffin (2002), rural population density: its impact on social and demographic aspects of rural communities Journal of Rural Studies 18 p: 385–404.

Yanga, R., Qian X., Long H., (2016) , Spatial distribution characteristics and optimized reconstruction analysis of China’s rural settlements during the process of rapid urbanization, Journal of Rural Studies, Volume 47, Part B, October 2016, Pages 413-424.