بررسی فقهی بغی در فضای مجازی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 3، دوره 15، شماره 55، خرداد 1398، صفحه 53-74   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2019.665195

نویسنده

مجتبی حسین نژاد^*

استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی موسسه آموزش عالی پارسا، بابلسر، ایران

چکیده

   وقوع بغی در فضای مجازی و اجرای احکام بغی بر باغیان از طریق فضای مجازی، می­تواند از مسائل مستحدثه و چالش­برانگیز در عصر حاضر تلقی شود. سؤالات مهمی که در این تحقیق مورد بررسی قرار می­گیرد، عبارتند از: آیا تحقّق بغی در فضای مجازی عملاً ممکن است؟ بر فرض امکان، آیا بغی مجازی صلاحیت برای اجرای احکام بغی را دارا می­باشد؟ بر فرض صلاحیت، دلیل مشروعیت تسری احکام بغی بر بغی مجازی چیست؟ پس از فحص و بررسی باید گفت: اولاً: حتی اگر تمامی شرایط تحقق بغی مذکور در سخنان فقها را بپذیریم، هیچ منعی در تحقق بغی مجازی نیست. ثانیاً: بغی مجازی صلاحیت برای اجرای احکام بغی را دارا می­باشد. ثالثاً: اگرچه اصل اولی با توجه به مقتضای ادلّه لفظیه­ایی چون قاعده درء و بنای حدود بر تخفیفات و احتیاط در دما و یا با توجه به مقتضای اصل برائت، اجرا نکردن احکام بغی بر باغیان مجازی است، منتها باید در نظر داشت، با توجه به ورود آیات و روایات دلالت­کننده بر احکام بغی به نحو قضیه حقیقیه و نیز وارد بودن این ادلّه بر ادله­ایی چون قاعده درء، بنای حدود بر تخفیفات و اصل برائت، می­توان به اطلاق این دسته از ادلّه تمسک نمود و احکام بغی را بر باغیان مجازی جاری نمود.

کلیدواژه‌ها

بغی؛ فضای مجازی؛ احکام شرعی؛ قاعده اولیه؛ قاعده ثانویه

مراجع

1. قرآن کریم.
2. نهج­البلاغه.
3. آخوند خراسانى، محمد کاظم­بن­حسین، (1409)، کفایه­الأصول، مؤسسه آل­البیت(ع)، قم.

‏4. ابن­أبی­جمهور، محمدبن­زین­الدین، (1405)، عوالی اللئالی، دار سید الشهداء، قم.

5. ابن­اثیر، علی بن محمد، (1417)، الکامل فی التاریخ، دارالکتاب، بیروت.

6. ابن­ادریس، محمدبن­منصور، (1410)، السرائر، دفتر انتشارات اسلامى، قم.

7. ابن­حمزه، محمدبن­على، (1408)،  الوسیله، کتابخانه آیة الله مرعشى، قم.

8. ابن­زهره، حمزة­بن­على، (1417)، غنیه­النزوع، مؤسسه امام صادق(ع)، قم.

9. ابن‌عربی، محمدبن­عبدالله، (بی­تا)، احکام القرآن، بی‌نا، بی­جا.

10. ابن­قدامه، عبدالله­بن­احمد، (بی­تا)، المغنی، دارالکتب العلمیه، بیروت.

11. ایروانى، على، (1370)، النهایه فی شرح الکفایه، دفتر تبلیغات اسلامی، قم.

12. جزائرى، سید محمد جعفر مروج، (1415)، منتهى­الدرایه فی توضیح الکفایه، مؤسسه دارالکتاب، قم.

13. جزیرى، عبد الرحمن و جمعی از نویسندگان، (1419)، الفقه على المذاهب الأربعه، دار الثقلین، بیروت.

14. جصاص، احمدبن­على، (1405)، احکام­القرآن، داراحیاء التراث العربى، بیروت.

15. جوهرى، اسماعیل­بن­حماد، (1410)، الصحاح، دار العلم، بیروت.

16. حر عاملى، محمد بن­حسن، (1409)، وسائل­الشیعه، مؤسسه آل­البیت(ع)، قم.

17. حسینی روحانی، سید صادق، (1412)، فقه­الصادق(ع)، دار الکتاب، قم.

18. حسینی روحانی، سید محمد، (1413)، منتقی­الاصول، دفتر آیت­الله سید محمد حسینی شیرازی، قم.

19. حلّى، حسن­بن­یوسف، (بی­تا)، تحریر الأحکام، مؤسسه آل­البیت، مشهد.

20. حلّى، حسن­بن­یوسف، (1414)، تذکره­الفقهاء، مؤسسه آل­البیت(ع)، قم.

21. حلّى، حسن­بن­یوسف (1412)، منتهى­المطلب، مجمع البحوث الإسلامیه، مشهد.

22. خوانسارى، سید احمدبن­یوسف، (1405)، جامع المدارک، مؤسسه اسماعیلیان، قم.

23. رافعی، عبدالکریم­بن­ محمد، (1417)، العزیز شرح الوجیز، دارالکتب العلمیه، بیروت.

24. راغب اصفهانى، حسین­بن­محمد، (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، دارالعلم، لبنان.

25. راوندى، سعیدبن­عبداللّه، (1405)، فقه­القرآن، کتابخانه آیه­الله مرعشى، قم.

26. شریف مرتضی، علی بن حسین، (1363)، الذریعه الی اصول الشریعه، دانشگاه تهران، تهران.

27. شهید اول، محمد بن مکى، (1410)، اللمعه، دار التراث، بیروت.

28. شهید ثانى، زین­الدین­بن­على، (1410)، الروضه البهیه، کتابفروشى داورى، قم.

29. شهید ثانى، زین­الدین­بن­على، (1413)، مسالک­الأفهام، مؤسسه المعارف الإسلامیه، قم.

30. طبرسی، فضل‌بن‌حسن، (1395)، مجمع البیان، منشورات اسلامی، تهران.

31. طوسى، محمدبن­حسن، (1387)، المبسوط، المکتبه المرتضویه، قم.

32. طوسى، محمدبن­حسن، (1400)، النهایه، دار الکتاب العربی، بیروت.

33. عباسی، مجید، و مرادی، حسین، (1394)، جنگ سایبر از منظر حقوق بین­الملل بشر دوستانه، مجلس و راهبرد، شماره 81.

34. عمید زنجانى، عباسعلى، (1421)، فقه سیاسى، انتشارات امیرکبیر، تهران.

35. عوده، عبدالقادر، (1413)، التشریع الجنائی الاسلامی، دارالکاتب العربی، بیروت.

36. قمى، على­بن­ابراهیم ، (1404)، تفسیر القمی، دار الکتاب، قم.

37. کاسانی، ابی­بکر بن­مسعود، (1417)، بدائع الصنائع، داراحیاء، بیروت.

38. کافى الکفاه، صاحب­بن­عباد، (1414)، المحیط فی اللغه، عالم الکتاب، بیروت.

39. کرکى، على­بن­حسین،  (1414)، جامع المقاصد، مؤسسه آل­البیت (ع)، قم.

40. کلینى، محمدبن­یعقوب، (1407)، الکافی، دار الکتب الإسلامیه، تهران.

41. ماوردی، علی­بن­محمد (بی­تا)، الحاوی الکبیر، دارالفکر، بیروت.

42. مجلسى اول، محمدتقى، (1406)، روضه المتقین، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، قم.

43. مجلسى دوم، محمدباقر، (1410)، بحار الأنوار، مؤسسه الطبع و النشر، بیروت.

44. محقق اردبیلى، احمد­بن­محمد، (1403)، مجمع الفائده، دفتر انتشارات اسلامى، قم.

45. محقق حلّى، جعفر­بن­حسن، (1408)، شرائع الإسلام، مؤسسه اسماعیلیان، قم.

46. مرعشی، محمدحسن، (1371)، دیدگاه­های نو در حقوق کیفری اسلام، نشر میزان، تهران.

47. موسوی بجنوردی، سید حسن آقابزرگ، (بی­تا)، منتهی الاصول، مکتبه بصیرتی، قم.

48. موسوی خویی، سید ابوالقاسم، (1380)، مصباح الاصول، نشر الفقاهه، قم.

49. مغربی، نعمان­بن­محمد، (1385)، دعائم الإسلام، مؤسسه آل­البیت(ع)، قم.

50. موسوى حائرى، مصطفى محسن،  (بی­تا)، نهایه الوصول الى کفایه الأصول، مطبعه الآداب، نجف.

51. نائینى، محمدحسین، (1352)،  أجود التقریرات، مطبعه العرفان، قم.

52. نجفى، محمدحسن، (1404)، جواهرالکلام، دارإحیاء، بیروت.

53. نووی، یحیی­بن­شریف، (1426)، روضه­الطالبین، دارالفکر، بیروت.