بررسی نقش شهر های کوچک در توسعه فضایی منطقه ای (نمونه موردی شهر دهگلان)

آمایش محیط

مقاله 2، دوره 12، شماره 44، خرداد 1398، صفحه 21-42   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محسن قادرمرزی¹؛ محمد رحمانی^{* 2}

¹(کارشناسی ارشد، گروه مهندسی شهرسازی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران)

²(استادیار گروه برنامه‌ریزی شهری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران)

چکیده

شهرهای کوچک با پذیرش بخشی از سرمایه‌ها و عوامل تولید می‌توانند عامل جذب جمعیت و نهایتاً کمک به برقراری تعادلی در منطقه خود شوند تا معضلات شهری را که ریشه در روستاها دارند کاهش دهند. برای دستیابی به توزیع متوازن و عادلانه، جمعیت، سرمایه، امکانات، تسهیلات و همچنین فعالیت‌های اقتصادی در سطح ملی و منطقه‌ای شهرهای کوچک بویژه شهرهایی که موقعیت استقرار آنها در شبکه سکونتگاهها به عنوان عامل واسط میان کانون‌های شهری و روستایی عمل می‌نمایند مورد توجه قرار گرفت. در واقع هدف پژوهش بررسی نقش شهرهای کوچک در توسعه فضایی منطقه‌ای است رویکرد حاکم بر این تحقیق روش توصیفی- تحلیلی می‌باشد. برای جمع آوری آمار و اطلاعات مورد نیاز از روش‌های کتابخانه‌ای و بررسی متون و آمارنامه‌ها و نتایج تفصیلی سرشماری‌های استفاده گردیده است. برای تجزیه و تحلیل تحولات جمعیت شهرستان‌ها، نقاط شهری و روستایی از نرم افزارهای Spss و Excel بهره برده شده است تا تحولات جمعیت طی سال‌های فوق مشخص شود. سپس تحولات شبکه شهری و نظام سلسله مراتبی آن، طی سه دوره سرشماری بررسی شده است. در این مطالعه از روش‌ها و مدل‌هایی مرتبط از قبیل رتبه اندازه، ضریب کشش پذیری، مدل ژرژشابو و بورژوگارنیه، شاخص مرکزیت، شاخص نخست شهری استفاده گردید. نتایح مدل فوق نشان داد که شهر دهگلان در بخش‌های کشاورزی و صنعت به ترتیب با 1.67 و 1.17 دارای اقتصاد پایه و در بخش خدمات دارای اقتصاد غیر می‌باشد. این مسأله با توجه به نقش مرکزیت شهر دهگلان در سطح شهرستان نشان دهنده ضعف این بخش در اقتصاد پایه شهر دهگلان می‌باشد با توجه به تفسیر مدل ضریب مکان مشخص شد که شهر دهگلان در این تأمین خدمات و امکانات محدوده شهرستان در وضعیت مناسبی قرار ندارد.
 

کلیدواژه‌ها

توسعه؛ توسعه منطقه‌ای؛ نقش شهرها؛ شهرهای کوچک؛ دهگلان

مراجع

 

1. باقری، محمد (1388). نقش شهرهای کوچک در توسعه منطقه‌ای، (مطالعه موردی، بخش مرکزی شهرستان رزن)، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان.

2. بهارلوئی،کتایون،نظریان، اصغر(1394). جایگاه شهرهای کوچک درسلسله مراتب شهری (مطالعه‌ی موردی: استان اصفهان)، دوره 8، شماره 28، بهار 1394، صفحه 47-66.

3. تقوایی، مسعود، و رضایی، مریم (1387). نقش شهرهای کوچک در توسعه منطقه‌ای، فصلنامه بنا، شماره سی و هشتم.

4. تقوایی، علی اکبر و رسول تاجدار (1388). درآمدی بر حکمروایی خوب شهری در رویکردی تحلیلی، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 23.

5. حکمت نیا، حسن و همکاران (1390). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، انتشارات علم نوین.

1. راندینلی، دنیس (1371)."برابری، رشد و توسعه تحلیلی منطقه در کشورهای جهان سوم،"سید علی بذری، تهران، وزارت جهاد کشاورزی.
2. ­ رضایی، مریم، تقوایی، مسعود (1388). جایگاه شهرهای کوچک در تعادل بخشی توزیع فضایی جمعیت (نمونه موردی: استان ایلام). فصلنامه جمعیت، شماره 68/67.
3. رضوانی، محمد رضا (1375). بررسی سازمان فضایی- مکانی سکونتگاه‌ها و بهینه سازی آن در نواحی روستایی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 1375.
4. رضوانی، محمدرضا؛ منصوریان، حسین و فاطمه احمدی (1389). ارتقای روستاها به شهر و نقش آن در بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلّی مطالعه موردی شهرهای فیروزآباد و صاحب در استان‌های لرستان و کردستان؛ پژوهش‌های روستایی؛ شماره اول؛ 66- 33.
5. رضوانی، محمد رضا و همکاران (1386). نقش و عملکرد شهرهای کوچک در توسعه روستایی با استفاده از روش تحلیل شبکه (دهستان رونیز، شهرستان استهبان)، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، شماره 61.
6. روستایی، شهریور، باقری، محمد(1389). بررسی عملکرد شهرهای کوچک در توسعه منطقه‌ای (مطالعه موردی بخش مرکزی شهرستان رزن)، فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس، دوره 2، شماره 4:  5-21.
7. رستم خانی، حمیدرضا (1386). منوگرافی روستای گاوسوار،انشتارات امیدان، تهران.
8. خداداد، مهدی، نخعی، مهدیه، امیدزاده،‌هانیه(1393). نقش شهرهای کوچک در برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای(موردی: استان گلستان) دوره 6، شماره 21، پاییز 1393، صفحه77-90.
9. ضرابی، اصغر، موسوی، میرنجف(1388). بررسی کارکرد شهرهای کوچک در نظام شهری و توسعه منطقه‌ای (مطالعه موردی: استان یزد) دوره 20، شماره 2، تابستان 1388، 1- 18.

15. مرکز آمار ایران (1390- 1375). سرشماری عمومی نفوس و مسکن فرهنگ آبادی‌های استان کردستان.

16. مرکز آمار ایران(1390). سالنامه آماری استان کردستان، معاون برنامه ریزی استانداری استان کردستان.

1. شکویی، حسین (1385). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، انتشارات سمت،1385، تهران، 568 صفحه.
2. شکوئی،ح . 1373 . دیدگاههای نودر جغرافیای شهری. تهران: انتشارات سمت.
3. شوماخر،‌ایاف (1378). کوچک زیباست، ترجمه علی رامین، انتشارات سروش، تهران.

20. فنی، زهره (1375). نقش شهرهای کوچک در توسعه منطقه‌ای مورد مطالعاتی: استان خوزستان دانشگاه تربیت مدرس؛ رساله دوره دکتری جغرافیای شهری؛ تهران.

21. فنی، زهره (1382). شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعه منطقه‌ای، سازمان شهرداری‌های کشور، 1382.

22. نوری، هدایت الله، حسن حسینی ابری و حسین خادمی (1388). نقش شهرهای کوچک در تعادل بخشی نظام سکونتگاهی روستایی استان یزد، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 13، 78- 61.

23. نظریان،ا. 1388. شهرنشینی درحال دگرگون و جایگاه شهرهای کوچک:مورد ایران. مجله سرزمین:14.

24. نظریان،ا. 1373. شبکه شهری و نظام سلسله مراتبی شهرهای ایران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی: 32.

25. وظیفه شناس، رسول،حسین زاده، دلیر،خلیجی، محمدعلی(1395)، نقش شهر بناب در توسعه اقتصاد پایدار منطقه ای با رویکردمدل­های اقتصادی – جمعیتی، دوره 9، شماره 34، پاییز 1395، صفحه 45-64.          

26.Bajrachary, B.(2001), Small Twon and Rural Development: A Study of Urban-Rural . Relations, the Hill Region of Nepal

1. Bradan, F .2010. Migration (approach and new planning in cities) Delhi press.
2. Camlin, B .2009. Migration and unemployment, London.

29.Egziabhar, Tegeneber. (2004), Small Businesses in Small Towns of the Eastern Amhara . Region: Nature and Economic Performance, University of Wisconsion.

1. Henderson, J.V .2003. Urbanization, Economic Geography, and Growth; Brown University Mmineo.
2. Holzar, H .2009. The migration and social development, UK, ld.oxford.
3. Henderson, Vernon (1997) Medium Sized Cities, Elsevier Science, Regional Science and Urban Economics, vol. 27, USA
4. Hackenberg, R. A., (1982) Diffuse Urbanization and The Resource Intermediate Frontier, (Paper for Expert Group Meeting on The Role of Small and Intermediate Cities in Development U.N), Center for Rage, Dev. t Nagoya
5. Rondinelli, D.A., (1983) Secondary Cities in Development Countries, Policies for Diffusing Urbanization
6. Simmons, J. W. (1979). The Organization of the Urban System. In: L. S., Bourne, & J. W Simmons (eds.) Systems of cities: Reading on structure, growth, and policy. New York Oxford University Press, 61–69
7. Short, J. R. (1996). An introduction to urban geography. London: Rutledge & egan Paul
8. Todarn, F .2010. The migration small cities a new approach, Holston

press.

1. UNCHC.(2009), small town and its position in thid world, NewYork.