تحلیل و سطح بندی شهرستان‌های استان کرمان بر اساس شاخص‌های آموزشی با استفاده از مدل TOPSIS

آمایش محیط

مقاله 4، دوره 12، شماره 44، خرداد 1398، صفحه 65-84   

نوع مقاله: کاربردی

نویسندگان

حسین غضنفرپور^{* 1}؛ امین کاکا دزفولی²؛ انیس کاکا دزفولی³

¹(دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران)

²(دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران)

³(دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران)

چکیده

برنامه‌ریزی منطقه‌ای با هدف توسعه و کاهش نابرابری­ها، از موضوعات مهم در کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود. شناخت و تجزیه و تحلیل وضع مناطق در زمینه‌های مختلف، نخستین گام در فرایند برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای است. با این کار تنگناها و محدودیت‌های مناطق، مشخص شده و می‌توان برای رفع آنها اقدام کرد. به عبارتی برای تخصیص اعتبارات و منابع میان مناطق مختلف، شناسایى جایگاه آن منطقه در بخش مربوطه و رتبه‌بندى سطوح برخوردارى از مواهب توسعه ضرورى است. هدف این پژوهش تحلیل و سطح‌بندی شهرستان‌های استان کرمان در بخش شاخص‌های فیزیکی آموزشی است. مسأله اساسی تحقیق این است که شهرستان‌های استان از نظر آموزشی در شرایط نابرابری قرار دارند و تعیین میزان این نابرابری می‌تواند کمک مؤثری در جهت محرومیت­زدایی شود. روش تحقیق در این مقاله توصیفی‌- تحلیلی است. داده‌های تحقیق از سالنامه آماری و همچنین نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 انتخاب شده‌اند، این داده‌ها بر اساس 21 شاخص که عمدتاً شاخص‌های فیزیکی مؤثر در بخش آموزش است مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد شهرستان‌های استان کرمان در چهارسطح وراتوسعه، فراتوسعه، میان توسعه و فروتوسعه قابل دسته­بندی هستند و دسته‌بندی شهرستان‌ها نشان می‌دهد که بیش از 39 درصد از شهرستان‌ها در سطح فروتوسعه، و حدود 21 درصد میان توسعه، 30 درصد فراتوسعه و 8 درصد در سطح وراتوسعه قرار دارند.
 

کلیدواژه‌ها

سطح بندی؛ شهرستان‌های استان کرمان؛ آموزش عمومی؛ TOPSIS

مراجع

 

1-      بهرامی، ر؛ عطار، خ (1390)؛ تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان غربی، فصلنامه چشم‌انداز جغرافیایی(مطالعات انسانی)، سال 6، شماره 16. پاییز 1390.

2-     تقوایی، م؛ کیومرثی، ح (1390)؛ سطح‌‌بندی محلات شهری بر اساس میزان بهرمندی از امکانات و خدمات شهری با بهره‌گیری از تکنیک Topsis مطالعه موردی محلات شهر آباده، مجله پژوهش و برنامهریزی شهری، سال . دوم، شماره پنجم، تابستان 1390 ، ص 1.

3-     حبیبی، ک، علیزاده، ه، مرادی مسیحی، و، ولدبیگی، س، وفایی، س(1390) بررسی و تحلیل وضعیت عدالت اجتماعی در ساختار فضایی شهر سنندج، آرمانشهر، شماره 7، تهران، 113- 103.

4-     حسین زاده دلیر، ک (1380)؛ برنامه‌ریزی ناحیه‌ای.تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.

5-     حقی، م (1370)؛ شاخصه‌ای کالبدی و طرح ریزی سرزمینی، مجموعه مقالات طرح ریزی کالبدی، مرکز مطالعات وتحقیقات شهرسازی و معماری ایران.

6-      حکمت نیا، ح و  موسوی، م ن (1383)، مجل ه جغرافیا و توسعه ، شماره 2.. 112- 101.

7-     حکمت نیا، ح، گیوه چی، س، حیدری نوشهر، ن،  حیدری نوشهر، م (1390) بررسی و تحلیل روند تغییرات سطوح توسعه و نابرابری‌های نواحی‌های در استان یزد تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از روش استانداردسازی داده‌ها، تاکسونومی عددی و مدل ضریب ویژگی(مطالعه‌ی موردی: شهر اردکان)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 77 ، تهران، صص 179-165.

8-     خاکپور، ب، باوان پوری، ع. ر(1388) بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر مشهد، مجله دانش و توسعه (علمی - پژوهشی) سال شانزدهم ، شماره 27 ، 202- 182.

9-     دهقانی‌زاده، م؛ رعیتی شوازی، ع. ر (1390): تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان‌های استان یزد و مدل سازی تخصیص بهینه اعتبارات دارایی­های سرمایه­ای بر حسب شهرستان، مجری طرح شرکت مطالعاتی تیوای کویر ارشد، 1390 ، ص 6.

10- زنگی‌آبادی، ع؛ علی­زاده، ج؛ احمدیان، م (1390)؛ تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان شرقی با استفاده از مدل TOPSIS و AHP، فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره. اول، زمستان 1390 ، ص 2.

11- زیاری، ک. ا(1383)مکتب‌ها، نظریه‌ها و مدل‌های برنامه­ریزی منطقه‌ای، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ اول.

12- زیاری، ک. ا، زنجیرچی، س. م و سرخ کمال، ک(1390)، بررسی و رتبه بندی درجه توسعه‌یافتگی شهرستان­های استان خراسان رضوی با استفاده از تکنیک تاپسیس،   پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 72 ، تهران، 30- 17.

13- سرور،ر؛ موسوی،م (1390)، ارزیابی توسعه پایدار شهری استان آذربایجان غربی، فصلنامه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، سال نهم، شماره­ی 28 ، 7.

14- قائدرحمتی، ص و الحسینی، ا( 1389 )، تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان، نشریه آمایش محیط، شماره 3، ملایر ، صص 113- 97.

15- قره‌باغیان، م (1375)؛برنامه­ریزی توسعه. منطقه‌ای، تهران، نشر نی، ص 39.

16-  کلانتری، خ (1381). برنامه­ریزی و توسعه منطقه­ای، انتشارات خوشبین، چاپ اول، تهران.

17- محسنی، ف (1385)؛ بررسی توسعه یافتگی و رتبه‌بندی شهرستان‌های استان لرستان در سال­های 1375 و 1385 . دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، ص 1.

18- میسرا، آر و سوندارام، ک مترجم علی اکبر(1371) گزینه­های توسعه روستایی، وزارت جهاد سازندگی، تهران، چاپ اول.

 

19-   Bagstad Kenneth J, Shammin Md Rumi (2012), Can the Genuine Progress Indicator better informs sustainable regional progress? A case study for Northeast Ohio, Ecological Indicators 18, p: 330-341.

20-  Bhatia, V. K & S.C. RAI. 2004. Evaluation of socio-economic development in small. areas, New Dehli.

21-  ‌Laurini، R. (2002). Information Systems for Urban Planning A Hypermedia Cooperative Approach، Routledge، New York.

22-  Lees, N, (2010), Inequality as an Obstacle to World Political Community and Globa Social Justice, Oxford University, Paper to be Presented at the SGIR 7th Annual Conference on International Relations, Sweden, September 9- 11th 2010.

23-  Nourry, M. (2008). Measuring Sustainable Development: Some Empirical Evidence Ecological Economics, Vol. 67, pp. 441 - 456.

24-  Soubbotina p.، & Sheram, A. (2001). Beyond economic growth، The world Bank، Washington D. C

25-  UNDP. (1994). Human development report; New York:Oxford Univercity Press.