زن آرمانی و اثیری در منظومۀ عاشقانۀ هشت‌بهشت امیرخسرو

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 1، دوره 11، شماره 39، فروردین 1398، صفحه 7-16   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

آسیه ذبیح نیا عمران^*

دانشگاه پیام نور مرکز یزد، گروه زبان و ادبیات فارسی، یزد، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت زنان در منظومۀ عاشقانۀ هشت بهشت امیرخسرو دهلوی است. مثنوی هشت‌بهشت  به جنبه‌های متعدد آرمان‌شهر زنان اشارات فراوانی می­کند. روش تحقیق در این مقاله موردی- زمینه‌ای با رویکرد همبستگی است و کوشش شده تا با استفاده از روش تحلیل محتوا معیارهای زن خوب را از دیدگاه  این  شخصیت مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد. طرح جایگاه زن در خانواده و اجتماع و ارائه راهکار کاربردی در این زمینه یکی از مضامین اساسی امیرخسرو در ارائۀ مدینۀ فاضله در شهر آرمانی هشت‌بهشت است. رسیدن به جامعۀ آرمانی که او  در نظر داشته با معیارهای جامعۀ زمانۀ او بیشتر هماهنگ و مرتبط است. درون‌مایۀ داستان هشت‌بهشت  پیمان‌شکنی زنان و تظاهر آنان به ستر و صلاح است. او در این منظومۀ عاشقانه هر جا‌ که شرایط را مناسب دیده است، در خلال داستان‌های پراز نشاط، دستاویزی برای تعلیم و موعظه به «زن» یافته، اذعان کرده است. مطابق نتایج تحقیق، تعهد و وفاداری زن برای زندگی بهتر و به دست آوردن آرامش واقعی دنیا و آخرت ضروری است.

کلیدواژه‌ها

زن آرمانی؛ هشت‌بهشت؛ امیرخسرو

مراجع

- اخگرحیدرآبادی، میرزاقاسم علی. (1385). مجموعه رسایل عرفانی. تهران: دانشگاه تهران.

- امام علی بن ابی طالب (ع). نهج البلاغه. ترجمه سیدجعفر شهیدی. (1386). تهران: علمی و فرهنگی.

- امام علی بن ابی طالب (ع). نهج البلاغه. ترجمه محمد دشتی. (1382). قم: قدس.

- امیرخسرو دهلوی، ابوالحسن. ( 1362). خمسه‌. تصحیح امیر احمد اشرفی، تهران: شقایق.

- امیرخسرو دهلوی، ابوالحسن. (1390). هشت‌بهشت.تصحیح حسن ذوالفقاری، پرویز ارسطو‌، تهران‌: نشر چشمه.

- امیرخسرو دهلوی، ابوالحسن. (1873). هشت‌بهشت. هندوستان: لکنهو.

- امیرخسرو دهلوی، ابوالحسن. (1918). هشت‌بهشت. هندوستان: علیگره.

- امیرخسرو دهلوی، ابوالحسن. (1972). هشت‌بهشت. تصحیح جعفر افتخار، مسکو: چاپ مسکو.

- امیرخسرو دهلوی، ابوالحسن. (1966). شیرین و خسرو. مسکو: انستیتوی ملل آسیا.

- بهروز، سیده زیبا. (1393). پدیدارشناسی غنا در اشعار نظامی و امیرخسرو (با تکیه‌بر منظومۀ لیلی و مجنون).فنون ادبی، 6(1): 143ـ156.

- خلیل، محمدابراهیم. (1323). امیرخسرو بلخی مشهور به دهلوی. مجلۀ آریانا، 19، ۸ـ۲۹.

- دهخدا، علی‌اکبر. (1363). لغت­نامه. تهران: دانشگاه تهران.

- راشدی، لطیف، راشدی، سعید. (1386). نهج الفصاحه. قم: ام‌ابیها.

- ریاض، محمد .(1366). دیباچۀ دواوین امیرخسرو دهلوی. اسلام‌آباد‌: مجلۀ دانش.

- زرین‌کوب، عبدالحسین. (1354). امیرخسرو دهلوی.مجلۀ تحقیقات ادبیات و زبان‌ها، 4، 38-52 .

- سعدی، مصلح الدین. بوستان. به کوشش غلامحسین یوسفی. (1372). تهران: خوارزمی.

- صفا، ذبیح‌الله. (1373). تاریخ ادبیات در ایران. تهران‌: فردوس.

- عمید، حسن. (1371). فرهنگ  فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.

- فروزانفر، بدیع الزمان. (1385). احادیث و قصص مثنوی. ترجمه حسین داودی، تهران، امیرکبیر.

- مجتبایی، فتح‌الله. (1364). حافظ و خسرو. مجلۀ آینده، 11(1ـ3): 49ـ69.

- محجوب، محمد‌جعفر. (1357). هشت‌بهشت و هفت‌پیکر. مجلۀ ایران‌نامه، 1: 346ـ387.

- معین، محمد. (1331). امیرخسرو دهلوی. مجلۀ تحقیقات تاریخی، 83-87.

- معین، محمد. (1375).  فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.

- ناصح، مهدی، یزدانی، سوسن. (1392). حکایات تعلیمی و کارکردهای آن در مطلع الانوار امیرخسرو. پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، 5(17): 5ـ۲۵.

- نفیسی، سعید. (1308). امیرخسرو دهلوی. مجلۀ ارمغان، 8ـ9: 570- ۵۷۴.

- نفیسی، علی اکبر. (1343). فرهنگ ناظم الاطباء. تهران: انتشارات خیام.

- وحشی بافقی، کمال الدین. دیوان. به همت حسین نخعی. (1366).  چاپ هفتم. تهران: سپهر.

- یاری، سیاوش، سلیمانیان، مسلم. (1395). جایگاه امیرخسرو در تاریخ‌نگاری هند. پژوهشنامه تاریخ اسلام، 6(22): 125ـ152.

- یدی، نرگس، وفایی، عباسعلی. (1392). ریخت‌شناسی و عناصر زینتی عرفانی اشعار امیرخسرو دهلوی. مجلۀ زیبایی‌شناسی ادبی، 5(18): 23ـ37.

- یلمه­ها، احمدرضا، ذبیح نیا عمران، آسیه. (1397). بررسی و تحلیل مضامین تعلیمی در منظومه عاشقانه هشت‌بهشت امیرخسرو دهلوی. پژوهش­نامه ادبیات تعلیمی دهاقان، 10(37): 99- 126.