اثربخشی آموزش مهارت‌های معنوی بر پرخاشگری دانش آموزان دختر

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 6، دوره 11، شماره 39، فروردین 1398، صفحه 71-85   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سرورالسادات سیاح^{* 1}؛ مرجان جمالی²

¹دانشگاه علامه طباطبایی تهران، گروه سنجش و اندازه گیری(روانسنجی)، تهران، ایران.

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مشاوره و راهنمایی، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی آموزش مهارت‌های معنوی بر کاهش پرخاشگری دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه اول  انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه اول شهر تهران در سال تحصیلی 96-1395 بود. پس از آن، 30دانش‌آموز دختر که بالاترین نمرات را در آزمون پرخاشگری داشتند، از بین مدارس نواحی 1 و 2 تهران، به عنوان نمونه پژوهش انتخاب و در 2 گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 15 نفر) جایگزین شدند. روش پژوهش آزمایشی و از  نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون همراه با گروه کنترل بود. از پرسشنامه پرخاشگری باس و پری  (1992) در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون به منظور جمع­آوری اطلاعات استفاده شد. گروه آزمایش در 10 جلسه 2 ساعته هر هفته 2 بار آموزش مهارت‌های معنوی را دریافت کردند؛ درحالی‌که گروه کنترل هیچ­گونه مداخله‌ای  را دریافت نکردند. داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تک متغییری تجزیه‌وتحلیل شد. نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها نشان داد که پس از اعمال روش‌های درمان، میزان پرخاشگری گروه آزمایش کاهش یافت که از نظر آماری معنی‌دار بود با توجه به نتایج پژوهش پیشنهاد می‌شود که این نوع آموزش به­عنوان مداخله­ای مناسب جهت کاهش پرخاشگری و افزایش سلامت روانی دانش آموزان  در نظر گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

آموزش مهارت‌های معنوی؛ پرخاشگری؛ دانش آموزان

مراجع

-  قرآن کریم، ترجمة الهی قمشه‌ای (1390، ق). تهران: انتشارات علمی.

- ابراهیمی، الهام. (1391). مقایسه اثربخشی مشاوره گروهی مبتنی بر بخشش و امید بر اضطراب عمومی دانش‌آموزان دختر دوره  متوسطه شهر تهران سال تحصیلی 91-90. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد علوم و تحقیقات خوزستان)، دانشکده روانشناسی، رشته مشاوره.

- ابوالقاسمی، شهنام و سعیدی، مژده. (1391). اثربخشی آموزش راهبردهای مقابله با استرس و مانترای اسلامی بر میزان اضطراب امتحان دانش‌آموزان دبیرستان‌های دخترانه‌ی شهر تنکابن. روان‌شناسی دین، 5(2): 66-55.

- آلیانی، زهرا و مهین، همایون. (1383). بررسی رابطه پایبندی به دعا با میزان اضطراب دانشجویان دانشگاه تبریز. مقاله ارائه شده در دومین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان. تهران، دانشگاه تربیت مدرس، ایران.

 - ایزدی طامه، احمد، برجعلی، احمد، علی و اسکندری، حسین. (1388). مقایسه تأثیر آموزش صـبر و حـل­مسـئله بـر کـاهش پرخاشـگری و انتخـاب راهبردهای مقابله­ای دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی. فصلنامه دانش انتظامی، 11(3): 207-182.

- برومندزاده، نیلوفر و کریمی‌ثانی، پرویز. (1394). تعیین اثربخش آموزش مهارت‌های معنوی بر سلامت عمومی و اضطراب دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهر تبریز. فصلنامه آموزش و ارزشیابی، 8 (31): 23-9.

- بوالهری، جعفر، غباری‌بناب، باقر،  قهاری، شهربانو، میرزایی، مجید، راقبیان، رسول، دوست علی‌وند، هاشم؛ و زارعی دوست، احمد. (1392). مهارت‌های معنوی، کتاب ویژه مربیان. چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.

- ترشیزی، مرضیه و سعاتجو، سید علیرضا. (1391). شیوع پرخاشگری و برخی عوامل مرتبط با آن  در دانش‌آموزان مدارس راهنمایی شهر بیرجند (سال 89-1388). مراقبت‌های نوین، 9(4): 363-355.

- چراغی، مونا و مولوی، حسین. (1385). رابطة بین ابعاد مختلف دینداری و سلامت عمومی در دانشجویان دانشگاه اصفهان. مجلة پژوهش‌های تربیتی و روان‌شناختی، 2(2): 22-1.

- حسین ثابت، فریده. (1387). اثربخش آموزش صبر بر اضطراب، افسردگی و شادکامی. دو فصلنامه مطالعات اسلام و روان‌شناسی، 1(2): 92-79.

- حسینی آهق، مریم. (1378). تأثیر نماز در سلامت روان و پیشگیری از انزوا و افسردگی در سالمندان. طب و تزکیه، 35: 17-9.

- خزایی، حبیب الله، اسدی، ماندانا و  محمدی، هیوا. (1390). مقایسه اثربخشی دو روش رفتاردرمانی «تقویت و پاداش» و روش شناخت درمانی «آلیس» بر میزان پرخاشگری کودکان بی‌سرپرست. مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه (بهبود)، 15(6): 414-408.

- رنجبر سودجانی، یوسف، شریفی، کبیر و خزائی، ام النبی. (1395). تأثیر آموزش مهارت‌های معنوی بر افکار اضطرابی دختران نوجوان تحت درمان با متادون. فصلنامه سلامت اجتماعی و اعتیاد، ۳ (۱۱): ۱۱۱-۱۲۶.

- سامانی، سیامک. (1386) . بررسی پایایی و روایی پرسش­نامه باس و پری. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 13(4):  365-359.

- شکوفه­فرد، شایسته و خرمائی، فرهاد.  (1391). صبر و بررسی نقش پیش‌بین مؤلفه‌های آن در پرخاشگری دانشجویان. روان­شناسی و دین، 5(2): 112-99.

- شیخ الاسلامی، علی، اسدالهی، الهام و محمدی، نسیم. (1396). پیش بینی پرخاشگری نوجوانان بزهکار بر اساس راهبردهای حل مساله و مهارت های ارتباطی. مجله سلامت اجتماعی، 4(14): 213-204. 

- عبائی کوپائی، محمود و سرآبادانی تفرشی، لیلا. (1394). رابطه بین توکل و اعتماد به خدا، با اضطراب وجودی در میان مدرسان دانشگاه. فصلنامه مدیریت منابع در نیروی انتظامی، 3(4): 126-105.

- علی بخشی، سیده زهرا، ممقانیه، مریم و علی‌پور، احمد. (1390). بررسی رابطه توکل به خدا و سلامت‌روان در دانشجویان دانشگاه پیام نور. مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 1(46): 65-47.

- غباری بناب، باقر و پیشاهنگ، مژگان. (1387). رابطه صله رحم با سازگاری اجتماعی نوجوانان. مقاله ارائه شده در نخستین همایش جوان و آرامش روان: مشکلات مشاوره و درمانگری با نگرش اسلامی، تهران، ایران.

- غباری‌بناب، باقر، متولی‌پور، عباس و حبیبی‌عسگرآباد، مجتبی.  (1388). رابطه اضطراب و افسردگی با میزان معنویت در دانشجویان دانشگاه تهران. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 2 (10): 123-110.

- غلامی، علی و بشلیده، کیومرث. (1390). اثربخشی معنویت درمانی بر سلامت‌روان زنان مطلقه. فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 1(3): 348-331.

- فیروزی، ابوذر، امینی، معصومه، اصغری، زهرا و مقیمی‌دهکردی، بیژن. (1392). بررسی ارتباط باورهای مذهبی و سلامت روان دانش‌آموزان متوسطه شهر درگز در سال تحصیلی 89 -90. مجله بهداشت و توسعه، 2(2): 148-138.

- محمدی، نوراله. (1385). بررسی مقدماتی شاخص­های روان سنجی پرسش نامه پرخاشگری باس- پری. مجله علوم اجتماعی و انسانی، 25(4): 151-135.

- موحدی، یزدان، کریمی­نژاد، کلثوم، هاشمی­نصرت­آبادی، تورج و موحدی، معصومه. (1392). کارآیی مدل آموزشی مبتنی بر معنویت بر بهبود مؤلفه­های کیفیت زندگی در دانش آموزان. فصلنامه روان­شناسی و دین، 7(1): 16-5.

- میرزامحمدی، محمدحسن،  فرمهینی‌فراهانی، محسن و اسفندیاری، سهیلا. (1390). بررسی نقش آموزش‌های دینی در سلامت فردی و اجتماعی. مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 15(47): 45-20.

- نجاریان، بهمن و داودی، ایران. (1380). ساخت و اعتباریابی SCL- 25  فرم کوتاه شده ی SCL-90-R.  مجله روانشناسی، 5(2): 149-136. 

- نیکبخت‌نصرآبادی، علیرضا، تقوی لاریجانی، ترانه و محمودی، محمود. (1383). بررسی مقایسه‌ای تأثیر دو روش آرام‌سازی بنسون و تکرار اَذکار مستحبی بر وضعیت اضطراب بیماران قبل از اعمال جراحی شکم. فصلنامه حیات، 10(23): 37-29.

- واعظی، محمدرضا  و کاظم‌زاده، علی. (1374). نقش نیایش در سلامت روانی. طب و تزکیه، 17:81-5.

- یعقوبی، حسن، سهرابی، فرامز و محمدزاده، علی. (1391). مقایسه اثربخشی درمان شناختی- رفتاری و روان‌درمانی معنوی- مذهبی مبتنی بر آموزه‌های اسلام بر کاهش اضطراب آشکار دانشجویان. تحقیقات علوم رفتاری، 10(2): 107-99.

- Anderson, C. A., & Carnagey, N. L. (2009). Causal effects of violent sports video games on aggression: It is competitiveness or violent content?. Journalof ExperimentalSocialPsychology, 45: 731 -739

- Buss, A. H., & Perry, M. (1992). The Aggression Questionnaire. Journal of Personality and Social Psychology, 63: 452-459.

 - Connolly, J.,  Nocentini,A., Menesini, E, Pepler, D., Craig, w., & Williams,T.S. (2010). Adolescent dating aggression in Canada and Italy:A cross-national comparison. InternationalJournal of Behavioral Development, 34 (2):  98-105.

 - Crothers, L. M., Schreiber, J. B., Field, J.E., Kolbert, J.B. (2009).Developmentand Measurement Through Confirmatory Factor Analysis of the Young Adult SocialBehavior Scale (YASB): An Assessment of Relational Aggression in Adolesence and Young Adulthood. Journal of PsychoeducationalAssessment, 27(1): 17-28.

 - Davis, B. (2005). Mediators of the relationships between hope and wellbeing in older adults. Clinical nursing research, 14(3): 253-272.

 - Disqiuseppe, R. & Chip, R. (2003). Aggressive in adolescents. Clinical Psychology, 10:  254-260.

 - Donnellan, M. B., Trzesniewski, K. H., Robins, R.W., Moffitt, T. E & Caspi, A. (2005). Low Selfesteem is related to aggression, antisocial behavior, and Delinquency. Psychological Science, 16:328 – 333.

- Doolittle, B. R. & Farrell, M. (2004). The association between sorituality and depression in an urban clinic. Journal of cilinical psychology, 6(3): 114-118.

- Fields, S & McNamara, J. R, (2003), The prevention of child and adolescent violence: A review. Jourrnal of aggression and violentbehavior, 8: 9-66

- Francis, L., Robbins, M., Lewis, C.,   & Quigley, C. (2004). Religiosity and general health among undergraduate students. Personality and Individual Differences, 37: 485–494.

- Hills, J., Paice, J. A., Cameron, J. R., & Shot, S. (2005). Spirituality and distress in palliative care consultation. Journal of Palliative medicine, 8(4): 782-788.

- James, W. (1977). The varieties of religous experience Astudy in human nature. Charlottesville, USA. Electronic text center, University of Virginia library.

- Jang, S. J., & Johnson, B. R. (2004). Explaning religious effect on distress among African Americans. Journal for the scientific study of the religious, 43: 237-260.

- Koenig, H. G. (2005). Fait and mental Health: Religious resources for health. West Conshohocken: templeton foundation press.

- Lamb, H. R., & Weinberger, L.E. (1998). Personswith severe mental illness in jails and prisons: A review. Psychiat Services, 49:438-92.

- Lucchetti, G., Lucchetti, A. L. G., Bassi, R. M., Vera, A. V. D., & Peres, M. F. P. (2012). Integrating Spirituality into Primary Care, Primary Care at a Glance - Hot Topics and New Insights. Publisher: InTech. Chapters published April 27, 2012 under CC BY 3.0 license DOI: 10.5772/2310

- Olweus, D. (1993). Bullies on the playground: The role of victimization. In Hart CH.
(Ed.), Children on playgrounds, Albany: State University of New York Press
Psychology.

- Pargament, K. I. (2007). Spirituality integrated psychotherapy: understanding and addressing the sacred. New York: Guilford Press.

- Rasuli, M., Yaghmaei, F., AlaviMajd, H., & Alzakerian S. M. (2009). Development and psychometrics of institutionalized adolecents spiritual coping scale. Iranian.  Journal of Psychiatry and Clinical Psychology, 15(1): 25-32. [Persian].

- Revheim, N., & Greenberg, W. M. (2007). Spirituality matters: creating a time and place for hope psychiatric rehabilitation. Journal of spirituality, 30(4): 307-310.

- Richards, P. S., Hardman, R. K., & Berrett, M. (2007). Spiritual Approaches in the Treatment of women with Eating Disorders. Washington. American Psychological Association.

- Salsman, J. M., Tramana, L., Brechting, E. H., & Carlson, C. h. R. (2005). The link between religion and spiriyuality and psychological agjusment: The mediating role of optimism and social support. Journal of society for personality and social psychology, 31(4): 522-535.

- West, W. (2001). Psychotherapy and Spirituality: Crossing the line between therapy and religion. Translated by: SH. Shahidi & S. Shirafkan. 2008. Tehran: Roshd.

- Wilkins, M. (2004). Religion, Spirituality and psychological distress in cardiovascular disease [thesis]. Pennsylvania, PA: Drexel University.

- World Health Organization. (2013). Risks to mental health: an overview of vulnerabilities and risk factors. World Health Organization; Geneva, Switzerland.

- Xie, X., Chen, W., Lei, L., Xing, C., & Zhang, Y. (2016). The Relationship between Personality Types and Prosocial Behavior and Aggression in Chinese Adolescents. Pers Indiv Differ, 95(1): 56-61.