ارزیابی توسعه سکونت‌گاه‌های شهری در مناطق آسیب‌پذیر از تاثیر گسل با استفاده از روش‌های چند معیاره (مطالعه موردی : شهرک باغمیشه تبریز)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 3، دوره 5، شماره 4 - شماره پیاپی 20، آذر 1392، صفحه 35-48   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

علی بلادپس¹؛ خلیل ولی زاده کامران²؛ وحید امامی کیا^{* 3}

¹عضو هیات علمی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند

²عضو هیات علمی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز

³دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی-ژئومورفولوژی در برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند

چکیده

چکیده
    محل زندگی انسان‌ها مهمترین بخش شهر است و سهم عمده ای از سطوح کاربری‌ها را نیز به خود اختصاص می‌دهد؛ به گونه ای که در شهرهای کوچک بیش از 60 درصد و شهرهای بزرگ حدود 40 درصد از سطح شهر تحت پوشش کاربری مسکونی است. یکی از موارد مهم و پیچیده برای برنامه‌ریزان شهری تعیین کیفیت موقعیت استقرار کاربری مسکونی و مطابقت آن با اصول شهرسازی می‌باشد. پیچیدگی و ازدیاد فاکتورهای موثر در تعیین کیفیت مکانی استقرار کاربری مسکونی، لزوم به کارگیری روش‌های چند متغیره تصمیم ساز جهت تعیین درجه تناسب کیفی استقرار کاربری مسکونی را می‌طلبد. هدف عمده مقاله حاضر تعیین وضعیت فعلی الگوی استقرار کاربری‌های مسکونی در تطابق با استانداردهای مکان یابی کاربری مسکونی‌های شهرک باغمیشه تبریز می‌باشد. بدین منظور از روش‌های ارزیابی چند معیاره مبتنی بر تحلیل سلسله مراتبی برای تولید و تجزیه و تحلیل نقشه‌ها و لایه‌های مختلف کاربری‌ها استفاده شده است. طی این فرآیند ابتدا شاخص‌های طبیعی و انسانی از دیدگاه ژئوموفولوژیکی مورد نیاز و تاثیرگذار در قالب 8 شاخص شناسایی، تهیه و مورد استفاده قرار گرفته اند و در نهایت نقشه نهایی کیفیت استقرار بر اساس مدل AHP تولید شده است. بر اساس یافته‌های تحقیق، از کل مساحت 4/300 هکتاری شهرک حدود 100 هکتار در مناطق با استاندارد خیلی کم عمدتاً در قسمت‌های شمالی، 51/105 هکتار در مناطق با استاندارد کم عمدتاً در قسمت‌های جنوب شرقی، 74/5 هکتار در مناطق با استاندارد متوسط عمدتاً در قسمت‌های شمال غرب، 18 هکتار در مناطق با استاندارد زیاد عمدتاً در قسمت‌های مرکزی به طرف جنوب و 15/71 هکتار در مناطق با استاندارد خیلی زیاد زیاد عمدتاً در قسمت غربی شهرک استقرا یافته اند.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: تناسب اراضی؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ تکنیک‌های تحلیل چند متغیره؛ فرایند تحلیل سلسله مراتبی؛ شهرک باغمیشه تبریز

مراجع

1-  منابع

بلادپس، ع.(1384). پژوهش در پهنه بندی خطرزمین لغزش در منطقه ماکو(ماکو تا دشت بازرگان)، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 52،تابستان.

مختاری، د.(1390). آسیب پذیری سکونتگاه‌های روستایی از فعالیت گسل و ضرورت جابجایی آن‌ها (نمونه موردی: روستاهای واقع در امتداد گسل شمالی میشو)، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 51، بهار.

ثروتی، م.، خضری، س.(۱۳۸8). بررسی تنگناهای طبیعی توسعه فیزیکی شهر سنندج، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 67، بهار.

حسینی، س.، رضازاده، ر.، باقری، م.، عظمتی، ح.، قنبران، ع.(١٣٨8). پایداری زیست محیطی در فضاهای باز شهری: ارزیابی کیفی محلات مسکونی در تبریز، مجله علوموتکنولوژیمحیطزیست، شماره 4، زمستان.

رضایی مقدم، م،ح.،ثقفی،م.(١٣83). کاربرد تکنیک‌های جدید برای طبقه بندی و تحلیل مخاطرات ژئومورفولوژی در گسترش شهر تبریز،فضای جغرافیایی،شماره 13، پاییز.

رجبی، م.، منصوریات، ع.، طالعی، م.(1390). مقایسة روش‌های تصمیم گیری چند معیاره AHP، AHP_OWA، AHP_OWA FUZZY  برای مکان یابی مجتمع‌های مسکونی در شهر تبریز، مجله محیط شناسی، شماره 57، بهار.

رهنمایی، م.(1389). مجموعه مباحث و روش‌های شهرسازی: جغرافیا، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران، چاپ پنجم.

زنگی آبادی،ع.محمدی،ج.صفایی،ه.قائد رحمتی،ص.(1385). تحلیل شاخص‌های آسیب پذیری مساکن شهری در برابر خطر زلزله(نمونه موردی :مساکن شهر اصفهان)، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، پاییز و زمستان.

فرج زاده، م.، بصیرت، ف.(۱۳۸5). پهنه بندی حساسیت تشکیلات زمین شناسی در مقابل نیروهای زلزله در منطقه شیراز با استفاده از GIS، مجله پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 55، بهار.

قدسی پور،س.(١٣٨٤). فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.

مالچفسکی،ی.(١٣٨5). سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چند معیاری، ترجمه اکبر پرهیزکار، عطا غفاری گیلانده، انتشارات سمت، تهران.

مختاری، م.، صفائی اصل، آ.، رنگزن، ک.(1385). مدلسازی توسعه عملکردهای شهری وکاربرد مدل‌های زیست محیطی در محیط GIS برای تعیین مناطق مناسب برای توسعه فیزیکی شهر، سومین همایش سیستم‌های اطلاعات مکانی، تهران.

مخدوم،م.، درویش صفت، ع.، جعفرزاده، ه.، مخدوم، ع.(١٣٨3). ارزیابی و برنامه‌ریزی محیط زیست با سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی(GIS)، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

پورمحمدی، م.، جمالی، ف.، تقی پور، ع.(1389). مکانیابی خدمات شهری با ترکیب GIS و مدل AHP (نمونه موردی: مدارس ابتدایی شهر شاهرود)، فضای جغرافیایی، شماره 31، پاییز.

نظریان، ا.، کریمی، ب.، روشنی، ا.(1388). ارزیابی توسعه فیزیکی شهر شیراز با تاکید بر عوامل طبیعی، فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس، پاییز.

نوری،ج.، جوزی، س.(1381). ارزیابی توان اکولوژیک منطقه 22 شهرداری تهران به منظور کاربری توسعه شهری، مجله علوموتکنولوژیمحیطزیست، شماره 12، بهار.

وفائیان،م.(1371). مکانیک سنگ، انتشارات دانشگاه یزد.

De la rosa, D. (2000). Conceptual Framework: Instituto de RecursosNaturalesyAgrobiologia, Spain.

Ravalli County Planning Department (2008). The land suitability Analysis, January.

FAO,. 1976. A Framework for land Evaluation: Soils Bulletin 32, Food and Agriculture Organization of the United Nations. Rome, Italy.

Hwang, H. (2004). Web-based multi-attribute analysis model for engineering project evaluation, Journal of Computer & industrial engineering.No 46. Vol 46, Issue 4, July, PP 669-678.

Liu, J., Ye, J., Yang, W., Yu, S. (2010). Environmental Impact Assessment of Land Use Planning in Wuhan City Based on Ecological Suitability Analysis, Journal of Procedia Environmental Sciences.Vol. 2, pp.185-191.

Meng, Y., Malczewski, J., Boroushaki, S. (2011). A GIS-Based Multicriteria Decision Analysis Approach for Mapping Accessibility Patterns of Housing Development Sites: A Case Study in Canmore, Alberta, Journal of Journal of Geographic Information System. Vol. 3, pp.50-61. 24- 24-Shalabi, M., Mansor, S., Ahmed, N., Shiriff, R. 2006. GIS Based Multicriteria Approaches to Housing Site Suitability Assessment, Conference of TS 72 – GIS Applications – Planning Issues Munich, Germany, October 8-13.

Tolga, E., Demircan, L., Kahraman, C. (2005). Operating system selection using fuzzy replacement analysis and analytic hierarchy process, Journal Production economics. No 97. Vol 97, Issue 1, 18 July, PP 89-117

Yao, M. 2006. Developing a Suitability Index for Residential Landuse, University of Waterloo.

Xuan, Z., Suxia, L., Mun, C. (2006). Accessibility Analysis for Housing Development in Singapore with GIS and Multi-Criteria Analysis Methods, Journal of Applied GIS. Vol. 2, pp.13.1-13.12.

Yao, M. (2006). Developing a Suitability Index for Residential Landuse, University of Waterloo.

Yaakup, A., Johar, F., Maidin, M., Ahmad, E. (2011). GIS and Decision Support System for Malaysian Development Plan Studies, Journal of Environment and Planning B: Planning zand Design, Vol. 21, 1-26.

Yu, C. (2002). A GP-AHP method for solving group decision-making fuzzy AHP problems, Journal of Computer & Operation Research.No 29. Vol 29, Issue 14, December, PP 1969-2001

Zhu, X., Liu, S., Yeow, M.C. (2005). A GIS-Based Multi-Criteria Analysis Approach to Accessibility Analysis for Housing Development in Singapore, Proceedings of SSC 2005 Spatial Intelligence, Innovation and Praxis: The national biennial Conference of the Spatial Sciences Institute, September, 2005. Melbourne: Spatial Sciences Institute.

http://www.mhud.gov.ir

http://www.anjoman.urbanity.ir