ساختار ـ کارگزار: چارچوبی تئوریک برای فهم و ارزیابی پدیده «مرز»

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 5، دوره 5، شماره 4 - شماره پیاپی 20، آذر 1392، صفحه 69-87   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

محمدجواد رنجکش¹؛ حمیدرضا کشاورز^{* 2}

¹استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد

²دانش‌آموخته کارشناس‌ ارشد روابط بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

چکیده
    مرزها یکی از مفاهیم اساسی و مهم در عرصه مطالعات جغرافیای سیاسی به حساب می‌آیند. این اهمیت تا جایی است که امروزه علاقه به مطالعه و پژوهش در خصوص این پدیده رشد چشمگیری را نسبت به دهه‌های قبل تجربه نموده است. اما نکته مهم در مورد مطالعات صورت گرفته در این حوزه، عدم توجه به ارائه مدل یا نظریه‌ای از سوی اندیشمندان و صاحب‌نظران عرصه مذکور می‌باشد. لذا نوشتار حاضر با ارزیابی و نقد مطالعات پیشین درباره مرز، سعی نموده تا با استفاده از نظریه سازه‌انگاری و رویکرد ساختار ـ کارگزار موجود در این نظریه، ارتباطی ساختاری و کارگزاری میان چهار عامل؛ 1)نیروهای بازار و جریانات تجاری، 2)خط مشی‌های مربوط به سطوح چندگانه حکومت‌ها درباره مرزهای همجوار، 3)نفوذ ویژه سیاسی اجتماعات مرزی و 4)فرهنگ ویژه اجتماعات مرزنشین، برقرار نموده و از این طریق مدل و چارچوبی برای فهم دقیق‌تر از پدیده مرز ارائه نماید. استدلال اصلی نوشتار حاضر آن است که، برآیند تاثیر این چهار عامل این است که چنانچه این چهار دیدگاه نظری ـ تحلیلی یکدیگر را تقویت یا تکمیل نمایند، پیامد آن مناطق مرزی همگرا به لحاظ فرهنگی خواهد بود. لذا، با عنایت به تحولات معرفت شناختی و روش شناختی صورت گرفته در حوزه علوم و بویژه علوم اجتماعی و انسانی، مطالعه پدیده «مرز» از مطالعه صرف جغرافیایی/ سنتی گذار نموده و نیازمند مطالعاتی میانه­رو همچون نظریه سازه­انگاری می­باشد، که دربرگیرنده عناصری همچون عوامل سیاسی، فرهنگی و اقتصادی می­باشد.

کلیدواژه‌ها

واژگان‌کلیدی: مرز؛ مدل؛ نظریه؛ نظریه سازه‌انگاری؛ ساختار؛ کارگزار

مراجع

منابع

حافظ‌نیا، محمدرضا و همکاران(1389). «تاثیر جهانی شدن بر ماهیت مرزها». فصلنامه مدرس علوم انسانی. برنامه‌ریزی و آمایش فضا. دوره چهاردهم. شماره3.

حافظ­نیا، محمدرضا(1381). جرافیای سیاسی ایران، تهران: سمت.

زرقانی، هادی(1386). مقدمه‌ای بر شناخت مرزهای بین‌المللی‌ با تاکید بر کارکرد امنیتی ـ انتظامی مرزها. تهران: اداره چاپ و نشر دانشگاه علوم انتظامی ناجا.

سلیمی، حسین(1384). نظریه‌های مختلف درباره جهانی شدن. تهران: سمت.

سیف زاده، حسین(1384). اصول روابط بین الملل «الف وب». تهران: نشر میزان.

سیدامامی، کاووس(1387). روش تحقیق در علوم سیاسی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.

ضیایی بیگدلی، محمدرضا(1383). حقوق بین‌الملل عمومی. تهران: گنج دانش.

قوام، عبدالعلی(1389). سیاست‌های مقایسه‌ای. تهران: سمت.

کاستلز، مانوئل(1383). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ ج2. ترجمه: احد علیقلیان و افشین خاکباز و حسن چاوشیان. تهران: نشر طرح نو.

گیدنز، آنتونی(1384). سیاست، جامعه شناسی و نظریه اجتماعی. ترجمه: منوچهر صبوری‌کاشانی. تهران: نشر نی.

مجتهدزاده، پیروز(1381). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی. تهران: سمت.

مشیرزاده،حمیرا(1386). تحول در نظریه­های روابط بین­الملل. تهران: سمت.

Alper, Donald(2004). "Emerging Collaborative Frameworks for Environmental Conveyance in thGeorgia Basin- puget Sound Ecosystem". Journal of Borderland Studies. 19/1.

Aldecoa, Francisco and Michael .Eds. (1999). Para diplomacy in Action: The Foreign Relations of Subnational Governments. London: Frank Cass.

Anderson, Malcolm(1990). Frontiers: Territory and state Formatin in the Modern World. Cambridge: Polity press. Introduction and chapter.

Boggs, Whittermore(1940). International Boundaries, A Study of Boundary Functions and problems. NewYork: Colombia University press.

Buchanan, Allen and Moore, Margaret(2003). states, Nations and Borders: The Etbics of Making Boundaris. Cambridge University Press.

Clarkes, Susan(2000). "Regional and Transnational Discoures: The politics of Ibeas and Economic Development in cascadia". International Journal of Economic Development. 2/3.

Holdich, Thomas H. (1916). Political Frontirs and Boundary Making. London: MacMillan.

Helliwell, John(1998). How Much Do Ntional Borders Matter?. Washington DC: Brooking Institution. John Helliwell (2002). Globalization and Well Being. Vancouver. BC: University of British Columbia press.

Jailly - Brunet, Emmanuel (2001). Comparing local Gross-border Relations under FU and NAFFA. Those cross. Economic Integration.

Keating, Michael and John Mcgarry(2001). Plurinalional Democracy: Startlees Nations in a posl-sovereignty Era. Oxford: Oxford University Press.

Loesch, August(1954). The Economics of Location. New Haven. Yale University press. See also Charles Engel & John Rogers (1996). How Wide id the Border?. American Economic Reuiem. pp5-86.

Macmillan, Margaret(2003). Paris 1919. New York: Random House.    

Minghi, Julian(1963). "Review Article: Boundary studies in political Geography". Annalas of The Association of American Geographers. 53/3.

Marks, Gary(1993). Structural policy and Multilevel Governance, in Alan Cafruny and Glenda Rosenthal, The State of the European Community. Harlow: Longman.

Peattie, Roderick(1944). Look to the Frontiers: A Geography of the peace Table. NewYork: Harper.

Passi, Anssi(1996). Territories, Boundaries and Consciousness. Chichester: John Wiley and Sons.

Newman, David and Anssi passi(1998). "Post- modern world: Boundary Narratives in political Geography". progress in Human Geography. 22/2.

Semple, Ellen Churchill(1911). Influences of Geographic Environment. New York: Holt.

Turner, Frederick Jackson(1920). The Frontier in American History. New York: Henry Holt and Co