سنجش شاخص‌ها و الگوهای اثرگذار در تاب‌آوری بافت‌های شهری‌(مطالعه موردی محلات تجریش، جنت‌آباد شمالی و فردوسی شهر تهران)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 13، دوره 11، شماره 3 - شماره پیاپی 43، تیر 1398، صفحه 245-270   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

علی لنگرنشین¹؛ عباس ارغان^{* 2}؛ زینب کرکه آبادی³

¹دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

²گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

³گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد سمنان، دانشگاه آزاداسلامی، سمنان، ایران

چکیده

چکیده
تاب‌آوری چه در کلان‌شهرها و چه شهرهای کوچک در برابر بحران مطرح می­شود. وقتی از بحران در شهرها صحبت می‌شود، عموماً هم بلایای طبیعی همچون سیل، توفان، زلزله یا آتش‌سوزی و هم بحران‌های مصنوع است. کلان‌شهر تهران از جمله شهرهایی است که در مورد تاب‌آوری کلان و خرد و محله محور آن مباحث بسیاری وجود دارد. هدف اصلی این مقاله سنجش شاخص­ها و الگوهای اثرگذار در تاب­آوری بافت­های شهری­ محلات تجریش، جنت‌آباد شمالی و فردوسی شهر تهران است. سؤال اصلی مقاله این است که وضعیت محلات مورد مطالعه در این مقاله از نظر شاخص‌ها و الگوهای اثرگذار در تاب­آوری بافت­های شهری­ چگونه است؟ فرضیه‌ای را که در این مقاله برای پاسخگویی به سؤال اصلی فوق در صدد تجزیه و تحلیل آن برآمده‌ایم این است که به نظر می‌رسد الگوها و شاخص‌های تاب‌آوری در شهر تهران در شرایط بحرانی چندان انعطاف‌پذیر نبوده و بایستی مجدداً با استفاده از الگوهای علمی تاب‌آوری شهری اصلاح و بازنگری شوند. روش مورد استفاده در این مقاله توصیفی- تحلیلی است که در آن سعی خواهد شد با استفاده از واقعیات موجود در کتاب‌های و مطالعات صورت گرفته و مشاهدات میدانی به تحلیل و تبیین موضوع مورد بررسی پژوهش پرداخته شود. نتایج مقاله نشان می‌دهد که شهر تهران و محلات مورد مطالعه در صورت مواجهه شدن با بحران از چهار بعد اجتماعی (مهاجرت، ازدحام و شلوغی جمعیت ساکن و ضعف آگاهی در مورد مواجهه با شرایط بحران و راحت‌طلبی و ضعف قوای جسمانی)، اقتصادی (متکی بودن بر خدمات، نداشتن زیرساخت‌های اقتصادی بومی، تولید محور نبودن، میزان مصرف بالا و وابستگی شدید به نهادهای خدمات رسان دولتی)­، نهادی (عدم برخورداری نهادهای شهری از تجهیزات مدرن و کافی، عدم برخورداری از کارکنان کارآزموده و آماده، تعدد و هم سویی و عدم تفکیک وظایف نهادها و بودجه ناکافی) و کالبدی (­سرانه محیط‌زیست ناکافی، تخریب محیط‌زیست ادامه‌دار، تأسیسات و زیرساخت‌های فاقد ظرفیت و گنجایش حجم جمعیت کنونی) تاب­آوری قدرت مقاومت و بازگشت‌پذیری ضعیفی خواهند داشت.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: تاب‌آوری؛ بافت‌های شهری؛ کلان‌شهر تهران؛ بحران

مراجع

References(in Persian)

Ahmad Moazam, Ahmad and Mehdi Kuhestani and Mohammad Reza Sheikh Kazem Barzgari (2013), Managing the Elderly Texture with Resiliency Approach, Fifth International Conference on Integrated Management of Natural Disasters, Pages 937-937. (in Persian).

Ostvar Izadkhah, Yasmine (2012), Resiliency concepts and models in natural disasters, Journal of Crisis Management and Prevention, Second Edition, No. 2, Pages 145-153. (in Persian)

Eskandari, Mohammad Amin and Esmaeel Shojaee and Kiyomars Habibi (2013), Resiliency Assessment Model for Earthquake Therapeutic Centers. Fifth International Conference on the Integrated Management of Natural Disasters, p. 1117. (in Persian)

Hamzehi Tehrani, Mahshid and Seyyed Abdollah Sajjadi Jagherg and Afsaneh Zaman-Moghaddam (2015), Identifying and prioritizing factors affecting organizational resilience in dealing with crisis among Rasht hospitals, 2nd International Conference on Modern Paradigms of Management, Innovation and Entrepreneurship, Pp. 136-121. (in Persian)

Rezaei, Mohammad Reza (2010), Explaining Urban Community Resonance to Reduce the Effects of Natural Disasters (earthquake); Case Study: Tehran Metropolis, Ph.D. Geography and Urban Planning, by Dr. Mojtaba Rafieyan and Ali Asgari. (in Persian)

Rafieian, Mojtaba, Mohammad Reza Rezai, Ali Asgari and Akbar Parizgar and Siavash Shayan (2011), Conceptualization of Resilience and its Indicators in Community-Based Disaster Management, Journal of Planning and Space Administration, Vol. 15, No. 4 (after 72), Winter, pp. 41-28. (in Persian)

Farzad Behtash, Mohammad Reza and Ali Kaynejad and Mohammad Taghipir Babaei and Ali Asgari (2013), Evaluation and Analysis of Dimensions and Components of Resilience of the Metropolis of Tabriz, The Journal of Fine Arts, Architecture and Urban Development, Vol. 18, No. 3. (in Persian)

Masoumi, Leila (2014), The Impact of Lifestyle on Urban Flexibility (Comparative Study: Regions 1 and 19 of Tehran), Master's Thesis for Geography and Urban Planning, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran: Dr. Zohreh's Technical Advice Doctor Potter. (in Persian)

Rezaei, Mohammad Reza, Rafieian, Mojtaba, Hosseini, Seyyed Mostafa (2013), Measurement and Evaluation of the Physical Resiliency of Urban Communities against Earthquakes (Case Study: Neighborhoods in Tehran), Human Geography Research, Volume 47, Number 4, Winter 1394. (in Persian)

Afrakheteh, Hassan (2014), Capital accumulation and environmental degradation in Tehran-Tehran region, Environmental spatial analysis of environmental periphery, No. 4. (in Persian)

Pahlavani, Mosiab and Hossein Mehrabi Basharabadi and Mahla Afsharpour (2013), The Effect of Transport Infrastructure Development on Economic Growth in Provinces of Iran, Journal of Economic Modeling Research, No. 16. (in Persian)

Enrichment, Ali Akbar and Rasoul Tajdar (2009), Income on Good Governance in An Analytical Approach, Urban Management Quarterly, No. 23(in Persian)

Khayreddin, Reza and Vahid Hakimzadeh Asl (2015), Application of the Pattern of Integration of the Resettlement and Employment System in the Assessment of the Spatial Balance of New Urban Nuclei (Case Study of the New Town of Pardis in Tehran Metropolis, Quarterly Journal of Space Planning and Procurement, Vol. 20, No. 3). (in Persian)

Sha'bani, Jafar (2010), The role of municipalities in preventing marginalization and related crimes, Quarterly Journal of Law Enforcement, No. 3. (in Persian)

Salehi Amiri, Seyyed Reza and Zahra Khodai (2010), Characteristics and consequences of informal and informal settlements. Case study: Tehran metropolis, Journal of Social Issues Review, No. 3.Tabibian, Manouchehr and Shahrzad Faryadi (2001), Research: Evaluation of Environmental Quality in Tehran, Journal of Environmental Studies, Vol. 27, No. 28. (in Persian)

Ameli, Saeed Reza and Marzieh Khalqati (2012), Management of Two Spaces of Tourism, Emphasizing the Virtual Historical Touristic City of Tehran - Material and Spiritual Attractions, Journal of Governmental Administration (University of Tehran), No. 9. (in Persian)

Alavi, Seyed Ali, Mehdi Pourtaheri and Abdolmutallab Saberi (2016), Requirements for Sustainable Development and Assessment of Sustainable Development of Localities (Case Study: Ekbatan Neighborhood in Tehran's 5th District), Quarterly Journal of Human Geography Research, Nineteenth Volume - Issue 1(in Persian)

Gholami, Roohollah and Mohsen Seyfi Sharghari and Najaf Ali Shahbazi (2013), Social and economic factors of marginalization in Iran (Tehran Metropolitan Case Study), Afqah Security, Quarterly Journal, No. 20. (in Persian)

Kamanroudi, Mousa (2014), Structural violations and spatial-physical changes in the metropolitan areas of Tehran, Quarterly Journal of Environmental Spatial Analysis, Vol. 1 - No. 2. (in Persian)

Ebrahimzadeh, Isa and Mirnejgh Mousavi and Ali Bagheri Keshkoli (2015), The Study of the Effect of the Relocation of Some Functions of Tehran City in the Organization of the Situation of the Capital in Iran, Geopolitical Quarterly, No. 41(in Persian)

Knowledge of the individual, Karamollah and Hajiyeh Rajabi Farjad (2010), The study of obstacles to the implementation of Tehran's construction budget over the four years of the fourth development plan (case study of civil engineering organizations: Road and Transportation Administration, School of Modernization and Development, Housing Organization And Urban Development, Organization of Industries and Mines), Quarterly Journal of Economics and Business Journal, No. (in Persian)

. Keikhosrowi, Ghasem and Hasan Lashkarri (2013), Analysis of the relationship between thickness and height of inversion and severity of air pollution in Tehran, Journal of Geography and Planning, No. 49(in Persian)

Latin references

Folke, C. 2006. "Resilience: the emergence of a perspective for socialecological‌ systems‌ analyses, Global Environmental Change 16 (3), 253–267.

Mayunga‌, S.B. 2006‌. "The concept of resilience revisited", Disasters 30 (4) (2006), pp. 433‌–450.

Thilo Lang, Urban Resilience and New‌ Institutional‌ Theory – A Happy Couple for Urban and Regional Studies?(2010(

Ainuddin, Syed‌ & Routray, Jayant Kumar (2012). "Community Resilience Framework for an Earthquake Prone Area in Baluchistan". International Journal of‌ Disaster‌ Risk‌ Reduction. 2. Pp. 25- 36.

ARUP (2012). Visions of a Resilient City. Available‌ at‌: http://publications. arup.com. [Accessed: June 2015].

Agudelo –Vero; Claudia, M. et, al. (2012). "Harvesting urban resources‌ towards‌ more‌ resilient cities. In: Resources". Conservation and Recycling. 64. Pp. 3-12.

Da Silva‌, J. Kernaghan‌, S. and‌ Luque, A. (2012). "A systems approach to meeting the challenges of urban climate change". International Journal‌ of‌ Urban‌ Sustainable Development. iFirst. Pp. 1–21.

Folke, Carl; et, al. (2010). Resilience thinking‌: integrating‌ resilience‌, adaptability and transformability. In: Ecology and Society 15:4.

Frankenberger, T. R. Sutter, P. Teshome, A. Aberra, A. Tefera, M. Tefera, A. Taffesse‌, A. Ejigsemahu‌, Y. (2007). Ethiopia: The path to self- resiliency. Vol I. Final report. Available at‌.

Mayunga, Joseph‌, S. (July 2007). Understanding and‌ Applying‌ the Concept of Community Disaster‌. Disaster‌ Resilience: A capital-based approach, A draft working paper prepared for the summer academy for‌ social‌ vulnerability and resilience building. Pp‌. 22‌-28‌. Munich: Germany.

Mitchell‌, T. Harris‌, K. (2012). Resilience: a risk management‌ approach‌. Background note: ODI.

Nakabayashi‌, Itsuki‌ (1994). Urban Planning Based on Disaster‌ Risk‌ Assessment‌; In‌ Disaster‌ Management in Metropolitan‌ Areas‌ for the 21st Century. Proceedings of the IDNDR Aichi/Nagoya International Conference. Nagoya: Japan. Pp. 225‌-239‌.

Internet references

http://dl.hom.ir

www.aftabir.com

http://donya-e-eqtesad.com

www.tehran.ir

allup law and order index

http://atlas.tehran.ir

http://ayaronline.ir