اثربخشی برنامه آموزشی غنی ‎سازی مهارت‎ های رابطه بین‎ فردی بر اسنادهای علّی، راهبردهای حل تعارض‌های بین ‎فردی، مهارت ‎های مقابله شناختی و ادراک از روابط مثبت با دیگران

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 6، دوره 15، شماره 59، فروردین 1398، صفحه 287-308   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

امید شکری^* ؛ حسین پورشهریار

استادیار گروه روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی برنامه آموزشی غنی‎سازی مهارت‎های رابطه بین‎فردی بر اسنادهای علّی، راهبردهای حل تعارض‌های بین‎فردی، راهبردهای نظم‎جویی شناختی هیجان و ادراک از روابط مثبت با دیگران در دانشجویان انجام شد. در این پژوهش تجربی با طرح پیش‎آزمون‌ـ‌پس‌آزمون با گروه کنترل و همراه با پیگیری، 72 دانشجو در دو گروه آزمایش (40 نفر) و کنترل (32 نفر) قبل و بعد از آموزش به پرسشنامه سبک اسنادی (پیترسون و دیگران، 1982)، سیاهه سبک حل تعارض (کاردک، 1994)، نسخه کوتاه پرسشنامه نظم‌جویی شناختی هیجان (گارنفسکی، کرایج و اسپینهاون، 2001) و مقیاس روابط مثبت با دیگران (ریف، 1989) پاسخ دادند. برنامه آموزشی غنی‎سازی مهارت‎های رابطه بین‎فردی در 10 جلسه و هر جلسه یک ساعت به‌صورت گروهی برای گروه آزمایش اجرا شد. نتایج روش‎های آماری تحلیل کوواریانس تک‎متغیری و چندمتغیری نشان داد که در کوتاه‎مدت و بلندمدت برنامه آموزشی غنی‎سازی مهارت‎های رابطه بین‎فردی در افزایش میزان اسنادهای علّی مثبت، راهبرد حل مسئله مثبت، راهبردهای انطباقی مقابله شناختی و ادراک از روابط مثبت و در کاهش نمره اسنادهای علّی منفی، راهبردهای غیرانطباقی حل تعارض‌های بین‎فردی و راهبردهای غیرانطباقی مقابله شناختی دانشجویان مؤثر است. در مجموع، نتایج این پژوهش نشان داد که برنامه آموزشی غنی‎سازی مهارت‎های رابطه بین‎فردی از طریق تقویت راهبردهای تفکر مثبت، راهبردهای انطباقی مدیریت هیجان و همچنین پربارسازی مهارت‌های رابطه بین فردی، در تحقق ایده ایمن‎سازی روانی فراگیران به‌طور تجربی مؤثر واقع می‎شود.

کلیدواژه‌ها

برنامه غنی‎سازی مهارت‎های رابطه بین‎فردی؛ اسنادهای علّی؛ راهبردهای حل تعارض‎های بین فردی؛ نظم‌جویی شناختی هیجانی؛ ادراک از روابط مثبت با دیگران

مراجع

منابع

حسین‌آبادی، م. و شکری، ا. (1394). آزمون هم‌ارزی جنسی ساختار عاملی نسخه کوتاه پرسشنامه نظم‌جویی شناختی هیجان. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 12 (46)، 211 -199.

1. acquiring skills 2. setting new goals 3. Pennsylvania resilience program 4. reducing or eliminating stressors

5. tolerating or adjusting to negative events or realities 6. maintaining a positive self-image 7. maintaining emotional equilibrium

8. continuing satisfying relationships with others

 

خدایی، ع.، زارع، ح.، علیپور، ا. و شکری، ا. (1394). اثربخشی برنامه مداخله‌ای بازآموزی اسنادی مبتنی بر مدل پردازش اطلاعات اجتماعی کرک و داج بر کاهش تعارض والد ـ نوجوان. دوفصلنامه روان‌شناسی خانواده، 2 (2)، 38 -27.

رضایی، ع. ح.، یحیی‌زاده، ح. و پروین، س. (1393). اثربخشی آموزش مهارتهای ارتباط مؤثر و جراتمندی بر سازگاری اجتماعی دانشجویان علوم پزشکی. مجله روان‌شناسی و روان‌پزشکی شناخت، 1 (3)، 30 -15.

دوستی، م.، پورمحمدرضای‌تجریشی، م. و غباری‌بناب، ب. (1393). اثربخشی آموزش تاب‌آوری بر بهزیستی روان‌شناختی دختران خیابانی دارای اختلال‌های برونی‌سازی شده. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 11 (41)، 54 -43.

سرمد، ز.، بازرگان، ع. و حجازی، ا. (1396).روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگاه.

شکری، ا.، تمییزی، ن.، عبدالله‌پور، م. آ. و تقوایی‌نیا، ع. (1394). تحلیل روان‌سنجی پرسشنامه سبک اسنادی در دانشجویان. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 9 (33)، 105 -83.

شکری، ا.، دستجردی، ر.، دانشورپور، ز.، غنایی، ز.، زین‌آبادی، ح. ر. و گراوند، ف. (1387). تفاوت‌های جنسیتی در مقیاس‌های بهزیستی روان‌شناختی در دانشجویان دانشگاه‌های دولتی شهر بیرجند در سال تحصیلی 85-1384. مجله دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، 15 (3)، 61 -54.

شکری، ا.، شهیدی، ش.، مظاهری، م. ع.، فتح‌آبادی، ج.، رحیمی‌نژاد، پ. و خانجانی، م. (1393). اثربخشی برنامه مداخله‌ای ایمن‌سازی روانی دانشجویان در برابر تجارب هیجانی منفی بر اساس الگوی پیشگیری پنسیلوانیا. فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، 4 (7)، 193 -165.

شکری، ا.، گشتاسبی، ز.، شریفی، م.، فتح‌آبادی، ج. و رحیمی‌نژاد، پ. (1395). اثربخشی برنامه بازآموزی اسنادی بر راهبردهای نظم‌بخشی شناختی هیجان و تاب‌آوری تحصیلی دانشجویان. پژوهشنامه روان‌شناسی مثبت، 2 (2)، 66 -51.

شکوهی فرد، س.، حمید، ن. و سودانی، م. (1392). اثربخشی آموزش سرسختی روان‌شناختی بر کیفیت زندگی دانشجویان دختر تربیت معلم. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 14 (2)، 25 -14.

گشتاسبی، ز.، شکری، ا.، فتح‌آبادی، ج.، و شریفی، م. (1396). تأثیر برنامه بازآموزی اسنادی بر هیجانات پیشرفت و مشغولیت تحصیلی دانشجویان. فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 4 (4)، 38 -23.

کورکی، م.، یزدخواستی، ف.، ابراهیمی، ا. و عریضی، ح. ر. (1390). اثربخشی روان‌نمایشگری در بهبود مهارت‌های اجتماعی و کاهش اعتیاد به اینترنت در دانشجویان دختر. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 17 (4)، 288 -279.

گاطع‌زاده، ع. (1390). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر سلامت روان دانشجویان دختر. فصلنامه زن و فرهنگ، 3 (9)، 119 -111.

منصوری، ا.، شکری، ا.، پورشهریار، ح.، پوراعتماد، ح. ر. و رحیمی‌نژاد، پ. (1393). اثربخشی برنامه تاب‌آوری پنسیلوانیا بر سبک‌های اسنادی و سازگاری روان‌شناختی دانشجویان. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 8 (30)، 144 -129.

 

Abdi, S., Taban, S., & Ghaemian, A. (2012).Cognitive emotion regulation questionnaire: Validity and reliability of the Persian translation of the CERQ (36-item). Social and Behavioral Sciences, 32, 2-7.

Alzahem, A. M., Van der Molen, H. T., De Boer, B. J. (2015). Effectiveness of a Dental Students Stress Management Program. Health Professions Education, 1 (1), 34-42

Ando, M. (2011). An intervention program focused on self-understanding and interpersonal interactions to prevent psychosocial distress among Japanese university students. Journal of Adolescence, 34 (5), 929-940.

Bamber, M. D., & Schneider, J. K. (2016).Mindfulness-based meditation to decrease stress and anxiety in college students: A narrative synthesis of the research. Educational Research Review, 18, 1-32.

Branje, S. J. T., Doorn, M., Valk, I., & Meeus, W. (2009). Parent–adolescent conflicts, conflict resolution types, and adolescent adjustment. Journal of Applied Developmental Psychology, 30, 195-204.

Brunwasser, S. M., Gillham, J. E., & Kim, E. S. (2009). A meta-analytic review of the Penn Resiliency Program’s effect on depressive symptoms. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 77 (6), 1042-1054.

Cleary, T. J., Velardi, B., & Schnaidman, B. (2017). Effects of the Self-Regulation Empowerment Program (SREP) on middle school students' strategic skills, self-efficacy, and mathematics achievement. Journal of School Psychology, 64, 28-42.

Crick, N. R., & Dodge, K. A. (1994). A review and reformulation of social information processing mechanisms in children’s social adjustment. Psychological Bulletin, 115, 74-101.

Cutuli, J. J., Chaplin, T. M., Gillham, J. E., Reivich, K. J., & Seligman, M. R. (2006). Preventing co-occurring depression symptoms in adolescents with conduct problems. The Penn Resilience Program. Annual New York Academy of Sciences, 1094, 282-286.

d’Acremonta, M., & Van der Linden, M. (2007). How is impulsivity related to depression in adolescence? Evidence from a French validation of the cognitive emotion regulation questionnaire. Journal of Adolescence, 30, 271-282.

Dawood, R. (2014). Positive psychology and child mental health: A premature application in school-based psychological intervention? Social and Behavioral Sciences, 113, 44-53.

Desai, M. (2010). A Rights-Based Preventative Approach for Psychosocial Well-Being in Childhood, Children’s Well-Being. Indicators and Research 3, Springer Science+Business Media B.V.

Dodge, K. A., Coie, J. D., & Lynam, D. (2006). Aggression and antisocial behavior in youth. In N. Eisenberg, W. Damon, & R. M. Lerner (Eds.), Handbook of child psychology: Vol. 3. Social, emotional, and personality development (6th ed., pp. 719-788). New York, NY: Wiley.

Dodge, K. A., Lansford, J. E., Burks, V. S., Bates, J. E., Pettit, G. S., Fontaine, R., & Price, J. M. (2003). Peer rejection and social information-processing factors in the development of aggressive behavior problems in children. Child Development, 74, 374-393.

Dodge, K. A., & Pettit, G. S. (2003). A biopsychosocial model of the development of chronic conduct problems in adolescence. Developmental Psychology, 39, 349-371.

Drake, A. C. (2010). Social Information Processing: The effect of Affective ties on children's social goals. Honors College Capstone Experience/ Thesis Projects. Western KentuckyUniversity.

Erdley, C. A., & Asher S. R. (1996). Children's social goals and self-efficacy perceptions as influences on their responses to ambiguous provocation. Child Development, 67, 1329-1344.

Ejei, J., rezaei, M. R., & Gholamali Lavasani, M. (2011).The Effectiveness of Coping Strategies Training with Irrational Beliefs (Cognitive Approach) on Test Anxiety of Students. Social and Behavioral Sciences, 30, 2165-2168.

Forgeard, M. J. C., & Seligman, M. E. P. (2012). Seeing the glass half full: A review of the causes and consequences of optimism. Pratiques Psychologiques, 18, 107-120.

Galvin, K. M., Bylund, C. L., & Brommel, B. J. (2008). Family Communication: Cohesion and Change (7th ed.). Boston, MA: Pearson.

Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006).Cognitive emotion regulation questionnaire - development of a short 18-item version (CERQ-short). Personality and Individual Differences, 41, 1045-1053.

Garnefski, N., Kraaij, V., & Spinhoven, P. (2001).Negative life events, cognitive emotion regulation, and emotional problems. Personality and Individual Differences, 30, 1311-1327.

Hall, N. C., Hladkyj, S., Perry, R. P., &Ruthig, J. C. (2004). The role of attributional retraining and elaborative learning in college student’s academic development. The Journal of Social Psychology, 144(6), 591-612.

Harper, B. D., Lemerise, E. A., & Caverly, S. L. (2010). The effect of induced mood on children's social information processing Goal clarification and response decision. Journal of Abnormal Child Psychology, 38(5), 575-586.

Hiçdurmaz, D., & Öz, F. (2016).Interpersonal sensitivity, coping ways and automatic thoughts of nursing students before and after a cognitive-behavioral group-counseling program. Nurse Education Today, 36, 152-158.

Hirokawa, K.; Yagi, A. & Miyata, Y. (2002a). An examination of the effects of stress management training for Japanese college students of social work. International Journal of Stress Management, 9(2), 113-123.

Hirokawa, K.; Yagi, A. & Miyata, Y. (2002b). Effects of stress coping strategies on psychological and physiological responses during speeches in Japanese and English. Social Behavior and Personality, 30(2), 203-212.

Illeris, K. (2002). The three dimensions of learning. Roskilde University.

Illeris, K. (2003). Towards a contemporary and comprehensive theory of learning. International Journal of Lifelong Education, 22(4), 396-406.

Jameson, P. R. (2014).The effects of a hardiness educational intervention on hardiness and perceived stress of junior baccalaureate nursing students. Nurse Education Today, 34(4), 603-607.

Jermann, F., Van der Linden, M., d’Acremont, M., & Zermatten, A. (2006).Cognitive emotion regulation questionnaire (CERQ): Confirmatory factor analysis and psychometric properties of the French translation. European Journal of Psychological Assessment, 22(2), 126-131.

Kazura, K., & Flanders R. (2007). Preschool children's social understanding: A pilot study of goals and strategies during conflict situations. Psychological Reports, 101, 547-554.

Kirk, R. E. (2009). Experimental desing. In R. E. Millsap & A. Maydeu-Olivares (Eds.), the sage Handbook of quantitative methods in psychology (pp. 23-45). Thousand Oaks, CA: Sage.

Kurdek, L. A. (1994). Conflict resolution styles in gay, lesbian, heterosexual nonparent, and heterosexual parent couples. Journal of Marriage and the Family, 56, 705-722.

Lemerise, E. A., & Arsenio W. F. (2000). An integrated model of emotion processes and cognition in social information processing. Child Development, 71(1), 107-118.

Lemerise, E. A. , Fredstrom, B. K., Kelley, B. M. , Bowersox, A. L., & Waford, R. N. (2006). Do provocateurs' emotion displays influence children's social goals and problem solving? Journal of Abnormal Child Psychology, 34, 555-567.

Lewis, S. P. Waschbusch, D. A., Powers, S. D., Monique, L., & Lou, k. M. (2014). Factor structure of the Children’s Attributional Style Questionnaire–Revised. Canadian Journal of Behavioral Science, 46(2): 125-133.

Liu C., & Bates, T. C. (2014). The structure of attributional style: Cognitive styles and optimism–pessimism bias in the Attributional Style Questionnaire. Personality and Individual Differences, 66, 79-85.

Lopes, P. N., Salovey, P., & Straus, R. (2003). Emotional intelligence, personality and the perceived quality of social relationships. Personality and Individual Differences, 35, 641-658.

McIndoo, C. C., File, A. A., Preddy, T., Clark, C. G., & Hopko, D. R. (2016).Mindfulness-based therapy and behavioral activation: A randomized controlled trial with depressed college students. Behavior Research and Therapy, 77, 118-128.

Meins, E., McCarthy-Jones, S., Fernyhough, C., Lewis, G., Bentall, R. P., & Alloy, L. B. (2012). Assessing negative cognitive style: Development and validation of a Short-Form version of the Cognitive Style Questionnaire. Personality and Individual Differences, 52, 581-585.

Ong, A. D. O., Bergeman, C. S., Bisconti, T. L., & Wallace, K. A. W. (2006). Psychological resilience, positive emotions, and successful adaptation to stress in later life. Journal of Personality and Social Psychology, 91 (4), 730-749.

Pakdaman Savoji, A., & Ganji, K. (2013).Increasing Mental Health of University Students through Life Skills Training (LST). Social and Behavioral Sciences, 84, 1255-1259.

Peng, L., Li, M., Zuo, X., Miao, Y., Chen, L., Yu, Y., Liu, B., & Wang, T. (2014). Application of the Pennsylvania resilience-training program on medical students. Personality and Individual Differences, 61, 47-51.

Peterson, C., Semel. A., von Beayer, C., Abramson, L. Y., Metalsky, G. I., & Seligman, M. E. P. (1982). The attribution Style Questionnaire. Cognitive Therapy and Research, 6, 229-286.

Regehr, C., Glancy, D., & Pitts, A. (2013).Interventions to reduce stress in university students: A review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 148(1), 1-11.

Romo-González, T., Ehrenzweig, Y., Sánchez-Gracida, O. D., Enríquez- Hernández, C. B., López-Mora, G., Martínez, A. J., & Larralde, C. (2014).Promotion of individual happiness and wellbeing of students by a positive education intervention. Journal of Behavior, Health & Social Issues, 5(2), 79-102.

Rose, A. J., & Asher S. R. (1999). Children's goals and strategies in response to conflicts within a friendship. Developmental Psychology, 35, 69-79.

Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57, 1069-1081.

Ryff, C. D. (1995). Psychological well-being in adult life. Current Direction in Psychological Sciences, 4: 99-104.

Sakurai, T., McCall-Wolf, F., & Kashima, E. S. (2010).Building intercultural links: The impact of a multicultural intervention program on social ties of international students in Australia. International Journal of Intercultural Relations, 34 (2), 176-185.

Salmivalli, C., Ojanen, T., Haanpaa, J., & Peets, K. (2005). 'I'm ok but you're not' and other peer-relational schemas: Explaining individual differences in children's social goals. Developmental Psychology, 41, 363-375.

Seligman, M., Ernst, R., Gillham, J., Reivich, K., & Linkins, M. (2009). Positive education: Positive psychology and classroom interventions. Oxford Review of Education, 35(3), 293-311.

Seren, S., & Ustun, B. (2008). Conflict resolution skills of nursing students in problem-based compared to conventional curricula. Nurse Education Today, 28(4), 393-400.

Steinhardt, M. A., & Dolbier, C. L. (2008). Evaluation of a resilience intervention to enhance coping strategies and protective factors and decrease symptomatology. Journal of American College Health, 56(4), 445-453.

Sternberg, R. J. (2003). The other three Rs: Part 3, resilience. Retrieved June 20, 2018 from: http://www.apa.org/monitor/may03/pc.html.

Taylor, S. (2008). Health psychology. New York: McGraw-Hill Companies, Incorporated.

Troop-Gordon, W., & Asher S. R. (2005). Modifications in children's goals when encountering obstacles to conflict resolution. Child Development, 76(3),568-582.

Ungar, M., Russell, P., & Connelly, G. (2014). School-based interventions to enhance the resilience of students. Journal of Educational and Developmental Psychology, 4(1), 66-83.

Vázquez, F. L., Torres, A., Blanco, V., Díaz, O., Otero, P., & Hermida, E. (2012). Comparison of relaxation training with a cognitive-behavioral intervention for indicated prevention of depression in university students: A randomized controlled trial. Journal of Psychiatric Research, 46 (11), 1456-1463.