نظربازی، از عصر سعدی تا عهد حافظ

جستارهای ادبی (ادبیات تعلیمی)

مقاله 3، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 37، دی 1396، صفحه 46-69

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

اصغر دادبه^*

استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

چکیده

پیش از آنکه اصطلاح «نظربازی» پدید آید، مفهوم و معنای آن با صدور فتوایی یا حکمی مبنی بر اینکه «خطا بود که نبینند روی زیبا را» از سوی سعدی، در مقام «مفتی ملت اصحاب نظر» به طرق مختلف در غزل ها مطرح شد و بدین ترتیب مقدمات پدید آمدن اصطلاح نظربازی فراهم آمد. پس از عصر سعدی و پیش از عهد حافظ، در جریان شکل گیری مکتب (دوران غزل تلفیقی) اصطلاح نظربازی پدید آمد و از سوی شاعرانی چون همام، امیر خسرو، خواجو،اوحدی و کمال خجندی در غزل ها به کار گرفته شد (جمعا حدود 30 مورد) سرانجام حافظ اصطلاح «نظربازی» را با نگرشی خاص و به عنوان یکی از عناصر تشکیل دهنده مکتب رندی به کار برد و چونان رندی بدان معنایی خاص بخشید. در این مقاله کوشیده شده تا نظربازی از دیدگاه استاد سخن، سعدی، مورد بررسی قرار گیرد و تحولات آن تا عهد حافظ و هم چنین نزد حافظ دنبال شود.

کلیدواژه‌ها

سعدی؛ حافظ؛ نظربازی؛ غزل تلفیقی

اصل مقاله