بررسی نظریه ی اتکای اولیات بر علم حضوری، بر مبنای دیدگاه های ملاصدرا

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 3، دوره 8، شماره 17، خرداد 1398، صفحه 47-63   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

میثم عزیزیان مصلح^* ؛ جهانگیر مسعودی؛ سید مرتضی حسینی شاهرودی

فلسفه، الهیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

نظریه ی ارجاع علم حصولی به علم حضوری ریشه در دیدگاه فیلسوفانی همچون ملاصدرا دارد و در آثار متفکران متاخر همچون مصباح یزدی پرورانده شده است. هدف این مقاله وضوح بخشی معرفت شناسانه به این دیدگاه با ابتناء به آثار ملاصدراست. این منظور با طرح چهار پرسش و پاسخ به آن ها انجام خواهد شد. این چهار پرسش متمرکز به چهار ویژگی اساسی اولیات و پیدا کردن ریشه ی آن ها (سه ویژگی از این چهار ویژگی) در متن علوم حضوری است. اولین ویژگی واقع نمایی اولیات است، دومین ویژگی کلیت آن هاست، سومین ویژگی ضرورت قضایای اولی است و چهارمین ویژگی پایه بودن این قضایاست. بایستی ریشه ی این چهار ویژگی را در متن علم حضوری که واقعیتی شخصی و ظاهرا فاقد وصف ضرورت است پیدا کنیم، آن هم به گونه ای که آنچه می گوییم از سنخ استدلال و استنتاج نباشد، در غیر اینصورت ویژگی چهارم اولیات (پایه بودن اولیات) را رعایت نکرده ایم.

کلیدواژه‌ها

علم حضوری؛ علم حصولی؛ اولیات؛ معقول ثانی فلسفی؛ ملاصدرا

مراجع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله.(1400 ق). رسائل ابن سینا، قم، انتشارات بیدار.

همو.(1375 ه). اشارات و تنبیهات، قم، نشرالبلاغه.

همو.(1404 ق). منطق شفاء، به تحقیق سعید زاید، قم، مکتبة آیة الله المرعشى.

امید، مسعود.(1386 ش). معرفت‌شناسی رئالیستی اصول فلسفه و روش رئالیسم و چند دشواری مبنایی آن، حکمت و فلسفه، شماره 12، ص 9-22

حاج حسینی، مرتضی.(1391 ش). باورهای پایه و چگونگی تحصیل معرفت عینی و ضروری، مطالعات اسلامی؛ فلسفه و کلام، ش 89، ص 47-73

حسین زاده، محمد.(1393 ش). مولفه‌ها و ساختارهای معرفت بشری؛ تصدیقات یا قضایا، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

دومین کنگره فرهنگى به مناسبت سالگرد رحلت مرحوم علامه محمدحسین طباطبائى.(1363 ش). دومین یادنامه علامه طباطبایی، چاپ اول، تهران، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه اسلامی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی.

رازی، فخرالدین.(1411 ق). المحصل، مقدمه و تحقیق از دکتر اتای، عمان، دارالرازی

سربخشی، محمد.(1395 ش). بازگشتعلومحصولیبهحضوریوحلمسئلهصدق، حکمت اسلامی، شماره 1، ص 53-74

صدرالمتالهین.(1363 ش). مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح از محمد خواجوی، تهران، موسسه تحقیقات فرهنگى.

همو.(1302 ق). مجموعة الرسائل التسعة، تهران.

همو.(1354 ش). مبدأ و معاد، به تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران

همو.(1375 ش). مجموعه رسائل فلسفى صدر المتالهین، تحقیق و تصحیح از حامد ناجى اصفهانى، تهران، انتشارات حکمت

همو. (1981 م). اسفار (ج 1 و 5 و 6)، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث.

همو.(بی تا). حاشیه بر الهیات شفا، قم، انتشارات بیدار.

عارفی، عباس.(1389ش). بدیهی و نقش آن در معرفت‌شناسی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

کردفیروزجایی، یارعلی.(1393 ش). مباحث معرفت‌شناختی در فلسفه اسلامی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

مصباح یزدی، محمد تقی.(بی تا). چکیده چند بحث فلسفی، قم، موسسه در راه حق

همو.(1375 ش). دروس فلسفه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ دوم

همو.(1383 ش). آموزش فلسفه، جلد 1، چاپ چهارم، تهران، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی.

مطهری، مرتضی.(بی تا). مجموعه آثار، جلد 9، نرم‌افزار مجموعه آثار شهید مطهری.