نقش موقعیت و شدت مراکز پرارتفاع در وقوع دوره‏ های خشک و مرطوب سواحل جنوبی دریای خزر

جغرافیای طبیعی

مقاله 2، دوره 12، شماره 43، خرداد 1398، صفحه 15-33   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

مهناز جعفری¹؛ شهریار خالدی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری آب و هواشناسی سینوپتیک، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی،تهران،ایران

²استادگروه جغرافیا، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی،تهران،ایران

چکیده

در این پژوهش با بهره‏گیری از داده‏های ایستگاهی و شبکه‏بندی شده و با استفاده از شاخص استاندارد شده Z (ZSI)، دوره‏های خشک و مرطوب سواحل جنوبی دریای خزر شناساییشد. سپس موقعیت هسته‏های مرکزیپرارتفاعبرایدوره‏های منتخب در ترازهای زیرین جو استخراج،و نقشه پراکنش آن ترسیم شد. نتایج نشان داد در دوره خشک، موقعیت هسته‏ها در عرض‏های جغرافیایی پایین در محدوده بین 35 تا 55 درجه شمالی است. قوی‏ترین هسته‏ها در اطراف دریای خزر، نزدیک به منطقه مطالعاتیاست. در دوره مرطوب، استقرارآنهادر تمامی ترازها، در دو بخش است، یکی شمال‏غرب دریای خزر (جنوب‏غربی روسیه) و دیگری تاحدودی اطراف منطقهبا بیشینه تمرکز در محدوده 50 تا 60 درجه شمالی، است. قوی‏ترین هسته‏ها،با فاصله از منطقه،در شمال‏غرب دریاقرار دارند. روند فشار و هسته مرکزی پرارتفاع در دوره مرطوب افزایشی است. همچنین مقادیر نم‏ویژه در سواحل، بویژه در تراز 850 هکتوپاسکال افزایش داشته است.

کلیدواژه‌ها

مراکز پرارتفاع؛ دوره‏ های خشک و مرطوب؛ شاخص استانداردشدهZ؛ سواحل جنوبی دریای خزر

مراجع

منابع

1- جانباز قبادی، غلامرضا. عباس مفیدی و آذر زرین.1390. شناسایی الگوهای همدید بارش‏های شدید زمستانه در سواحل جنوبی دریای خزر. مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال بیست و دوم، شماره چهل و دوم، شماره دوم، اصفهان.

2-حجازیزاده،زهرا.1372.بررسیسینوپتیکیپرفشارجنبحاره‏ایدرتغییرفصلایران،رسالهدکتری جغرافیای طبیعی.استاد راهنما: هوشنگ قائمی. دانشگاهتربیتمدرس، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیای طبیعی.

3-حلبیان، امیرحسین.مهران شبانکاری.1393. بررسی ارتباط بین نوسان بارش در سواحل جنوبی دریای خزر و تغییرات فشار تراز دریا. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال بیست و نهم، شماره صد و سیزدهم، شماره دوم، مشهد.

4-خوش اخلاق، فرامرز.قاسم عزیزی ومجتبی رحیمی.1391. الگوهای همدید خشکسالی و ترسالی زمستانه در جنوب غرب ایران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره بیست و پنجم، تهران.

5-ستوده، فاطمه.بهلول علیجانی. 1394. رابطه پراکندگی فضایی بارش‏های سنگین و الگوهای فشار در گیلان. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال دوم، شماره یکم، تهران.

6-شبانکاری، مهران.امیرحسین حلبیان. 1392. تحلیل رفتار زمانی و مکانی پرفشار سیبری در سطح 1000 هکتوپاسکال. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال بیست و هشتم، شماره پیاپیصد و یازدهم، شماره چهارم، مشهد.

7-علیجانی،بهلول. 1366.رابطهپراکندگیمکانیسیکلون‏هایخاورمیانهباسیستم‏هایهواییسطحبالا.فصلنامه تحقیقاتجغرافیایی، دوره دوم، شماره یکم، شماره پیاپی چهارم، مشهد.

8-علیجانی، بهلول.زین‏العابدین جعفرپور وغلامرضا جانبازقبادی.1384. تحلیل خشکسالی‏های دوره سرد سواحل جنوبی دریای خزر. فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال دوم، شماره هفتم، تهران.

9-فتاحی، ابراهیم.فاطمه رحیم زاده. 1388. ارتباط انسو با الگوهای گردش جوی زمستانه ایران. فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره پانزدهم، سیستانوبلوچستان.

10-قائمی،هوشنگ.آذر زرین ومجید آزادی ومنوچهرفرجزادهاصل. 1388.تحلیلالگویپرفشارجنبحارهبررویآسیاوآفریقا.فصلنامهمدرسعلومانسانی،دوره سیزدهم، شماره یکم، تهران.

11-کریمی،مصطفی.فرامرز خوشاخلاق و سعیدبازگیر ومهنازجعفری. 1395.نقشگردشوردسپهرزیرینپرفشارعربستاندربارشایران.پژوهش‏هایجغرافیایطبیعی،دورهچهل و هشتم،شمارهچهارم، تهران.

12-گلمحمدیان،حدیث. 1393.بررسینوساناقلیمدراستانفارسبااستفادهازجابه‏جایینصف‏النهارینوارپرارتفاعجنبگرمسیری.فصلنامهپژوهش‏هایجغرافیایطبیعی،سالچهل وششم،شمارهیکم،تهران.

13-گلمحمدیان،حدیث.محمدرضا پیشوایی. 1394.جابجاییمرزشمالیپرارتفاعجنبحارهدرنصف‏النهارهایمتفاوتایران.مجلهفیزیکزمینوفضا،دورهچهل و یکم،شمارهیکم،تهران.

14- لشکری،حسن. 1382.مکانیسمتکوین،تقویتوتوسعهمرکزکمفشارسودانونقشآنبررویبارش‏هایجنوبوجنوبغربایران.فصلنامهپژوهش‏هایجغرافیایطبیعی،شمارهچهل و ششم،تهران.

15- لشکری،حسن.زهرا یارمرادی. 1393.تحلیلهمدیدیموقعیتاستقرارپرفشارسیبریومسیرهایورودیآنبهکشورایراندرفصلسردسال.پژوهش‏هایجغرافیایطبیعی،سالچهل و ششم،شمارهدوم،تهران.

16- لشکری،حسن.علی‏اکبر متکان ومجید آزادی وزینبمحمدی. 1395.تحلیلهمدیدینقشپرفشارجنبحاره‏ایعربستانورودبادجنبحاره‏ایدرکوتاه‏ترینطولدورهبارشیجنوبوجنوبغربایران.فصلنامهعلوممحیطی،دورهچهاردهم،شمارهچهارم،تهران.

17-لشکری،حسن.علی‏اکبر متکان ومجید آزادی وزینبمحمدی. 1396.تحلیلهمدیدینقشپرفشارجنبحاره‏ایعربستانورودبادجنبحاره‏ایدرخشکسالی‏هایشدیدجنوبوجنوبغربایران.پژوهش‏هایدانشزمین،سالهشتم،شمارهسی ام،تهران.

18-مسعودیان،سیدابوالفضل.فاطمهجعفریشندی. 1392.بررسیرابطهسامانه‏هایهمدیدموثردربارش‏هایسنگینپهنهکمبارششمالیایران.نشریهجغرافیاوبرنامهریزی،سالهجدهم،شمارهپنجاهم،تبریز.

19-معصوم پور سماکوش، جعفر.فرامرز خوش اخلاق ومرتضی میری ومجتبی رحیمی. 1391. واکاوی همدید دوره‏های ماهانه خشک فراگیر در سواحل جنوبی دریای خزر. فصلنامه جغرافیای طبیعی، سال پنجم، شماره هجدهم، لارستان.

20-معصوم پور سماکوش، جعفر.مرتضی میری ورضا دوستان وجلیل صحرایی. 1392. بررسی همدیدی-دینامیکی الگوهای بارش حدی بهاره در سواحل جنوبی دریای خزر. مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره ششم، مشهد.

21-مفیدی، عباس.آذر زرین. 1385. تحلیلی بر ماهیت و ساختار مراکز پرفشار و کم فشار «قسمت دوم». مجله رشد آموزش زمین شناسی، شماره چهل و هفتم، تهران.

22-منتظری، مجید.حسنعلی غیور. 1388. تحلیل مقایسه‏ای روند بارش و خشکسالی حوضه‏ی خزر. مجله جغرافیا و توسعه، شماره شانزدهم، سیستانوبلوچستان.

23-موقری،علیرضا.محمودخسروی. 1393.بررسیرابطهسامانهکم‏فشارسودانیوبارشدهماردیبهشتماه 1383 دراستانکرمانشاه.مجلهمخاطراتمحیططبیعی،سالسوم،شمارهچهارم،سیستانوبلوچستان.

24- یوسفی، حسن. قاسم عزیزی. 1384. زمانیابی ورود پرفشار سیبری به سواحل جنوبی دریای خزر. فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره نهم، شماره چهارم، تهران.