راستی، پیوستگی دین و سیاست، پادشاهی، عدالت و اصالت نژاد در کلیله و دمنه و قابوسنامه

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 11، دوره 13، شماره 49، خرداد 1398، صفحه 241-262   

نویسندگان

محمد فرهادی¹؛ سینا فروزش²؛ رضا شعبانی³

¹دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

²استادیار تاریخ، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

³استاد تاریخ، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

نظام فکری اندیشه ایرانشهری در عصر اسلامی در مؤلفه‌هایی چون راستی و راستگویی، پیوستگی دین و سیاست، السلطان ظل الله، حفظ نظام طبقاتی، رحمت الهی،‌ دروغ و جایگاه پادشاه و...‌ تبلور و تداوم یافت. متون عربی- اسلامی، مزدایی و پهلوی نیز در انتقال و گسترش اندیشه‌های ایرانشهری مؤثر بوده‌اند و تصویری کلی از مفردات اندیشه‌های ایرانشهری به دست دادند. کتبی مانند «ادب ‌الکبیر و ادب‌ الصغیر» نوشته ابن مقفع، «الحکمة ‌الخالدة» نوشته مسکویه، «تاج ‌الملوک» نوشته جاحظ و «عیون ‌الأخبار» نوشته ابن قتیبه، «کلیله و دمنه» ترجمه ابن مقفع و «قابوسنامه» نوشته عنصر المعالی از آن جمله‌اند. در این پژوهش که با روش تاریخی و رویکردی توصیفی تحلیلی صورت گرفته است، سیر و تداوم اندیشه‌های ایرانشهری در دو کتاب «کلیله و دمنه» و «قابوسنامه» مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است؛ و نشان داده شده است که هر دو اثر، نقش بی بدیلی در حفظ و ادامه مفردات اندیشه‌های ایرانشهری ایفا کرده‌اند و به نحوی بارز مؤلفه‌های فرهنگی و تمدنی ایرانی را احیاء کرده و بازتاب داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

راستی؛ عدالت محوری؛ پیوستگی دین و سیاست؛ پادشاهی

مراجع

اوستا. 1388ش، به کوشش جلیل دوستخواه، ج2، چاپ 14، تهران: انتشارات مروارید.

اکبرزاده، داریوش. 1385ش، کتیبه‌های پهلوی، چاپ اول، تهران: نشر پازینه.

جوینی، علاءالدین عطا ملک. 1387ش، جهانگشای جوینی، تصحیح محمد قزوینی، چاپ اول، تهران: انتشارات هرمس.

رابینسون، چارلز الکساندر. 1370ش، تاریخ باستان، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، چاپ اول، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.  

رضی، هاشم. 1384ش، دین و فرهنگ ایرانی پیش از زرتشت، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.

شعبانی، رضا. 1389ش، مبانی تاریخ اجتماعی ایران، چاپ 11، تهران: نشر قومس.

شعبانی، رضا. 1389ش، مروری کوتاه بر تاریخ ایران، تهران: انتشارات بین المللی هادی.

فردوسی، ابوالقاسم. 1386ش، شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ 11، تهران: نشر قطره.

کریستینسن، آرتور. 1382ش، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، چاپ سوم، تهران: انتشارات ساحل و صدای معاصر.

کیکاووس بن اسکندر. 1390ش، قابوسنامه، به کوشش غلامحسین یوسفی، چاپ 17، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.

گارثویت، جین رالف. 1391ش، تاریخ سیاسی ایران، ترجمه غلامرضا علی بابایی، چاپ دوم(اول ناشر)، تهران: انتشارات کتاب آمه.

مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین. 1378ش، مروج الذهب ومعادن الجوهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چاپ ششم، تهران: علمی فرهنگی.

منشی، نصراله. 1388ش، کلیله و دمنه فارسی، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، چاپ دوم، تهران: انشارات اهورا و صدای معاصر.

نارمن شارپ، رالف. 1384ش، فرمان‌های شاهنشاهان هخامنشی، چاپ دوم، تهران: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی پازینه.