صاحب بن عباد و تأثیر او بر زبان عربی و فارسی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 13، دوره 13، شماره 49، خرداد 1398، صفحه 279-296   

نویسندگان

محمد محمودی¹؛ محمد جعفری²؛ محمد شایگان مهر²

¹دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر

²استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر

چکیده

صاحب فردی دانشمند و دانش‌دوست بود، به طوری که در علوم مختلف صاحبنظر بوده است. او شاگردانی را تربیت کرد که بعداً هر کدام به نوبه خود استادی بزرگ در علوم مختلف شدند. صاحب اگرچه ایرانی و فارسی‌ زبان بود، ولی ادبیات عرب را کامل فرا گرفت به نحوی که هم به زبان عربی سخن می‌گفت و هم به زبان عربی کتابت می‌نمود. علاقه وافری به یادگیری زبان عربی داشت و سعی می‌کرد که دیگران هم به این زبان تکلم کنند. صاحب همانگونه که به شعر و ادبیات عرب توجه کامل داشت، ذوق و رغبت بسیاری نیز به شعر و ادبیات فارسی نشان می‌داد. صاحب نه‌تنها ممدوح شعرای تازی‌ گوی بوده بلکه شعرای فارسی گوی نیز او را مدح می‌گفتند. در این نوشتار سعی شده شخصیت و نقش فعالانه او در کسب علم و بکارگیری صحیح آن به وجه احسن و همچنین خدمات ارزنده وی به ادب عربی و فارسی، برای کسانی که به علوم عربی و فارسی آشنایی داشته و مشتاق علم اندوزی و خدمت هستند معرفی شود.

کلیدواژه‌ها

صاحب بن عباد؛ تأثیر؛ ادبیات عرب؛ علم؛ زبان فارسی

مراجع

ابن خلکان، ابوالعباس شمس‌الدین احمد بن شهاب‌ الدین. 1364ش، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، قم: الشریف الرضی.

ابن ندیم، محمد بن اسحاق. 1381ش، الفهرست، ترجمه محمد رضا تجدد، تهران: نشر اساطیر.

ادیب، عباسعلی. 1375ش،هدیة العباد فی شرح حال صاحب بن عباد، تهران: انتشارات صغیر.

امین عاملی، محسن. ۱۴۰۳ق، اعیان الشیعه، به کوشش حسن امین، بیروت: بی نا.

امینی، عبدالحسین. 1368ش، الغدیر فی الکتاب والسنة والأدب، ترجمه علی شیخ الاسلامی، تهران: کتابخانه بزرگ اسلامی.

آدم متز. 1393ش، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمه علیرضا ذکاوتی، تهران: انتشارات امیرکبیر.

آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن.بی تا،الذریعة الی تصانیف الشیعة،بیروت: دار الاضواء.

آل یاسین، محمد حسن. 1412ق، دیوان صاحب، قم: موسسه قائم آل محمد(عج).

بابایی، سعید. 1373ش، صاحب بن عباد وزیر دین‌پرور، قم: سازمان تبلیغات اسلامی.

براون، ادوارد. 1375ش، تاریخ ادبیات ایران، ترجمه بهرام مقدادی، تهران: انتشارات مروارید.

بهار، محمد تقی. 1369ش، سبک شناسی، تهران: امیرکبیر.

بهمنیار، احمد. 1344ق، شرح حال و آثار صاحب بن عباد، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

توحیدی، ابوحیان. 1961م، مثالب الوزیرین، ترجمه ابراهیم الکیلانی، دمشق: دار الفکر.

ثعالبی نیشابوری، ابومنصور عبدالملک بن محمد. 1282ق، یتیمة الدهر، دمشق: مطبعة حنیفه.

جعفریان، رسول. ۱۳۸۷ش، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن دهم هجری، تهران: نشر علم.

جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم. 1385ش، گلشن ابرار، قم: معروف.

جوئل ل، مرکر، 1375ش، احیای فرهنگی در عهد آل بویه، ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

خوانساری، سید محمد باقر. بی تا، روضات الجنات، قم: دهاقانی.

زرکوب، عبدالحسین. 1375ش، از گذشته ادبی ایران، تهران: الهدی.

عوفی، محمد.1390ش، لباب الالباب، تصحیح سعید نفیسی، تهران: انتشارات ابن رضا.

فدایی عراقی، غلامرضا. 1383ش، حیات علمی در عهد آل بویه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران

فروخ، عمر. 1984م، تاریخ الأدب العربی، بیروت: دار العلم للملایین.

فروزانفر، بدیع الزمان. 1350ش، سخن و سخنوران، تهران: خوارزمی.

مافروخی، مفضل بن سعد بن حسین. 1385ش، محاسن اصفهان، ترجمه حسین بن محمد آوی، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری.

مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد. 1361ش، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمه علی نقی منزوی، تهران: مؤلفان و مترجمان ایران.

یاقوت حموی، شهاب الدین ابی عبدالله. 1995م، معجم الادباء، بیروت: دار صادر.