امکان‌سنجی قابلیت برجام به عنوان الگوی حل و فصل اختلافات هسته‌ای

فصلنامه تخصصی علوم سیاسی

مقاله 6، دوره 15، شماره 47، تیر 1398، صفحه 145-167   

نویسندگان

مصطفی امیری¹؛ همایون حبیبی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری تخصصی، گروه حقوق، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات متحده عربی

²استادیار گروه حقوق عمومی و بین الملل، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران /نویسنده مسئول/

چکیده

پس از انعقاد «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) میان ایران و گروه ۱+۵ به همراه نماینده‌ی عالی اتحادیه‌ی اروپا در امور امنیتی و سیاست خارجی در تیرماه 1394، عده‌ای از همان ابتدا از این سند به عنوان شیوه‌ا‌ی ابتکاری و جدید یاد نمودند که از قابلیت لازم برای ایجاد تحول در نظام حل و فصل اختلافات هسته‌ای به عنوان یک الگو برخوردار است. این مقاله مبتی بر یک روش توصیفی – تحلیلی، در صدد ارائه پاسخ به این پرسش است آیا به واقع برجام توانست چنین تحولی را ایجاد نماید؟ در پاسخ باید گفت که چگونگی حل و فصل اختلاف هسته‌ای ایران در مقایسه با پرونده‌های کره‌شمالی و لیبی، تأیید برجام توسط شورای امنیت، لغو تمامی تحریم‌های هسته‌ای و به رسمیت‌شناختن حقوق هسته‌ای ایران (هر چند به صورت محدود) و سازکار حل و فصل اختلافات برجام که از ماهیت ویژه برخوردار است، در زمره‌ی مهمترین و اصلی‌ترین ویژگی‌های برجام هستند که اگر طرف‌های مقابل به طور کامل به تعهداتشان پایبند می‌ماندند، موارد مذکور می‌توانستند موجب گردند که برجام به عنوان شیوه‌ای بدیع و ابتکاری، خود را به عنوان یک الگو برای حل و فصل اختلافات هسته‌ای و دیگر اختلافات بین‌المللی معرفی کند. خروج یکجانبه آمریکا از این سند و بازگشت تحریم‌های ثانویه این کشور و نیز پایبندی بسیار ناقص کشورهای اروپایی به برجام، امر مذکور را با ابهامات و تردیدهای فراوان روبرو ساخت و نشان داد که برجام نمی‌تواند چندان در این زمینه‌، نقش‌آفرین باشد.

کلیدواژه‌ها

برجام؛ حل و فصل اختلافات هسته‌ای؛ مذاکره؛ کنترل پایبندی؛ تحریم‌

مراجع