مکان یابی کتابخانه های عمومی منطقه 3 شهر تهران با استفاده از جی.آی.اس

دانش شناسی

مقاله 4، دوره 11، شماره 40، فروردین 1397، صفحه 35-45   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

شیما مرادی¹؛ محمدرضا فریدی²

¹استادیار مدعو علم اطلاعات و دانش شناسی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد تهران شمال

²دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد تهران

چکیده

هدف: هدف از پژوهش حاضر مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی منطقة 3 با  استفاده از جی.آی.اس. (سیستم اطلاعات جغرافیایی) است که مکان‌هایی جهت احداث کتابخانه‌های جدید در این منطقه پیشنهاد می‌شود؛ همچنین وضعیت کتابخانه‌های عمومی این منطقه بر اساس معیارهای مرکزیت، سازگاری و ناسازگاری سنجیده شده است.
 روش‌ پژوهش: در این پژوهش پس از جمع‌آوری دادها، نقشه‌های مورد نظر با توجه به نیاز پژوهش و بر اساس داده‌های موجود و با استفاده از قابلیت­های نرم‌افزار جی.آی.اس. و اِکسپرت چویس تهیه شدند؛ پس از مشخص شدن معیارهای مکان‌یابی و طبقه‌بندی نقشه‌ها به کلاس‌های متفاوت، بر اساس نحوة تأثیر پارامترها و میزان اهمیت هر یک از آنها برای تهیة نقشة نهایی به هریک از آنها وزنی داده شد. در ادامه با همپوشانی لایه‌های تهیه شده وضعیت کتابخانه‌های موجود بررسی و در نقشة نهایی نیز مناطق مناسبی برای احداث کتابخانه‌های جدید پیشنهاد شد.

یافته‌ها: تایج پژوهش نشان داد کتابخانه‌های عمومی منطقة 3 با مؤلفه‌های مرکزیت وسازگاری تناسب نسبتاً بالایی دارند اما با معیارهای مربوط به ناسازگاری در وضعیت مناسبی قرار ندارند. با توجه به معیارهای در نظر گرفته شده موقعیت‌های مناسب‌تری برای احداث کتابخانه در این  منطقه وجود دارد که در نقشة نهایی این نقاط با رنگ سبز نشان داده شده‌اند.

نتیجه‌گیری: اصالت و تازگی این پژوهش از آن جهت است که تاکنون پژوهشی در این خصوص و به ویژه جی.آی.اس. در منطقة 3 تهران انجام نشده است.

کلیدواژه‌ها

سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ جی.آی.اس؛ مکان‌یابی؛ کتابخانه‌های عمومی منطقه 3 تهران

مراجع

 

اباذری، زهرا، باب الحوائجی، فهیمه، جهانگیری فرد، بهنام (1391). مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی منطقۀ چهار شهر تهران با استفاده از GIS. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی. 19 (4):527-547.

پورنقی، رویا و لیلا پورنقی (1389) کاربردها و نقش GIS در تصمیمهای مدیریتی کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی، همایش ژئوماتیک 89، تهران، سازمان نقشه برداری کشور. در دسترس در:

  (16 دی 1394)  http://www.civilica.com/Paper-GEO89-GEO89_038.htm

جهانگیری، بهنام(1390) مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی منطقه 3 شهر تهران با استفاده از GIS. پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه تهران شمال.

حسینی سید علی، علیمرادی طاهره، احدنژاد روشی محمد، مختارپور رضا، خاصه علی اکبر(1393).  مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی شهر رشت با استفاده از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی (ساج). تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی. 20 (2):277-296.

رهنما، محمدرحیم و حسن آقاجانی (1388). «تحلیل توزیع فضایی کتابخانه‌های عمومی در شهر مشهد». کتابداری و اطلاع‌رسانی، شماره دوم، جلد 12، پیاپی 46. ص 7- 26.

زنگی‌آبادی، مهدیه. (1381). تحلیل توزیع فضایی و مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی: مطالعه موردی شهر کرمان. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

زوارقی، رسول، سالکی ملکی، محمدعلی، قاسمی،  خوئی، معصومه، سالکی ملکی، فاطمه (1393). مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از تکنیک تاپسیس- فازی: بررسی موردی کتابخانه‌های عمومی شهر تبریز. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی. 20 (2):254-275.

شهرداری منطقه 3. 1394. سیمای کلی منطقه سه . در دسترس در: http://region3.tehran.ir/Default.aspx?tabid=284 (16 دی 1394)

معصومی، مرضیه. (1382). ارزیابی و تحلیل توزیع فضایی و امکانات کتابخانه‌های عمومی در شهر تهران، مطالعه موردی: منطقه 12. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد) جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

عفیفیان، فرزانه، حیاتی، زهیر و  گلی، علی. (1392). شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از روش فرایند سلسله مراتبی گروهی (AHP). نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، 2(2)، 79-90.

فادکه، دانیل داتاترای ناریان (1388).کاربرد سامانة اطلاعات جغرافیایی (جی.آی.اس.) در خدمات کتابداری و اطلاع‌رسانی. ترجمه مهری صدیقی، تهران، پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران، چاپار.

مختارپور، رضا (1387). «مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی کشور: ضرورت و مؤلفه‌ها (با تأکید بر سامانة اطلاعات جغرافیایی». فصلنامه علوم و فناوری، دوره 24، شماره 1، ص173-203.

مختارپور، رضا، تقی زاده،ایوب و رنگزن، کاظم (1388). «مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی شهرستان اهواز با استفاده از سامانة اطلاعات جغرافیایی(ساج)». کتابداری و اطلاع‌رسانی، شماره دوم، جلد 12، پیاپی 46. ص 29- 44.

منصوری مرادیان، سمیه(1392) توزیع فضایی و مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از مدل AHP و تکنیک GIS (مطالعه موردی: شهر همدان)، اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، تهران، انجمن محیط زیست کومش، دانشگاه صنعت هوایی،  

http://www.civilica.com/Paper-GUPSD01-GUPSD01_1139.htm

موحد، علی و زارعی، بلال. (1390). ارائه الگویی برای مکان‌گزینی فضایی کتابخانه‌های عمومی شهر اهواز با استفاده از سامانة   اطلاعات جغرافیایی. نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی دانشگاه تبریز، (16) 35، ص.137-162.

Ayatac,  Hatice,  vedia,  Dokmeci.  (2007).  Spatial  analysis  of  library  system  and  proposal  for  new libraries in Istanbul, European Planning Studies. Abingdon, 15(8), 11-27.

Bishop, B. W., & Mandel, L. H. (2010). Utilizing geographic information systems (GIS) in library research. Library Hi Tech, 28(4), 536-547.

Brundin, M. R. (2003).Using a Geographic Information System to Analyze Public Library Performance Measurments.

Chasek, P., et. Al. (2011), Integrated land degradation monitoring and assessment: Horizontal knowledge management at the national and international levels. Land Degrad. Dev., 22: 272–284.

De-Steuben,Marcia(1981).The physically handicapped and the public library.Current Studies Librarianship.5(1).15-20Retrieved September ,23.2010.from:http://www.tcl-ac.ir

Park, Sung Jae (2011). A Physical accessibility of public libraries to users: a GIS study (Doctoral Diessertation). The Florida State University.