بررسی معنا‌شناسی گفتمان خاموشی در تخلص مولانا بر اساس غزلیات شمس

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 11، دوره 13، شماره 50، مرداد 1398، صفحه 229-259   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

زهرا ایرانی¹؛ ملک محمد فرخزاد²؛ رضا حیدری نوری²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، ساوه، ایران

²عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، ساوه، ایران

چکیده

بر اساس نظریات ساختگرای یاکوبسن و افرات دربارۀ نقش‌های ارتباطی کلام بین گوینده و مخاطب، پیامی معنادار مبادله می‌شود که از طریق یک مجرای فیزیکی انتقال می‌یابد. به عقیده آن‌ها این الگوی ارتباطی در تمام کنش‌های ارتباط کلامی مصداق دارد و ارسال پیام نیاز به زمینه‌ای دارد که یا رمز کلامی است یا در قالب کلام گنجانده می‌شود. عارف آن هنگام که می‌خواهد جهانی را نشان دهد که در آن الفاظ کارکرد خود را از دست می‌دهند، گاه به نقل داستان‌هایی در ستایش خاموشی می‌پردازد و گاه خود نیز خاموش می‌شود. با توجه به الگوی ارتباطی یاکوبسن می‌توان از خاموشی در فرآیند ارتباط به‌ خوبی بهره‌مند شد و لذت حاصل از دریافت سکوت را در شش نقش ارتباطی گفتار جست‌و‌جو نمود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که کاربرد برخی از نقش‌های ارتباطی سکوت در کلام مولانا مانند نقش ترغیبی و نقش ارجاعی دارای بسامد بیش‌تری است.
بررسی معنا‌شناسی گفتمان خاموشی در تخلص مولانا بر اساس غزلیات شمس

کلیدواژه‌ها

مولانا؛ غزلیات شمس؛ یاکوبسن؛ الگوی ارتباطی؛ تخلص؛ خاموشی

مراجع

کتابنامه

انوشه، حسن. 1381ش، فرهنگنامه ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.

برونو. تی. ج. 1973م، سکوت از منظر کارکرد زبانی، ترجمه خسرو باقری، تهران: مدرسه.

پورنامداریان، تقی. 1376ش، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.

زرین کوب، عبدالحسین. 1379ش، با کاروان حله، تهران: علمی.

سوسور، فردیناندو. 1983م، دوره زبان‌شناسی عمومی، ترجمه کوروش صفوی، تهران: هرمس.

سیدحسینی، رضا. 1376ش، مکتب‌های ادبی، تهران: نگاه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1368ش، موسیقی شعر، تهران: آگاه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1387ش، صور‌ خیال در شعر فارسی، چاپ دوازدهم، تهران: آگاه.

شمیسا، سیروس. 1379ش، شاهدبازی در ادبیات فارسی، تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس. 1384ش، سبک شناسی نثر، تهران: میترا.

فاطمی، سیدحسین. 1364ش، تصویرگری در غزلیات شمس، تهران: امیرکبیر. 

فروزانفر، بدیع الزمان. 1384ش، شرح زندگانی مولوی، چاپ سوم، تهران: تیرگان.  

فرهنگی، علی اکبر. 1375ش، ارتباطات غیر کلامی، میبد: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.

مشتاق مهر، رحمان. 1392ش، فرهنگنامه رمزهای غزلیات مولانا، تهران: خانه کتاب.

مولوی، جلال الدین محمد بن محمد. 1386ش، کلیات دیوان شمس تبریزی، تهران: پژوهش.

یاکوبسن، رومن. 1376ش، روندهای بنیادین در دانش زبان، ترجمه کوروش صفوی، تهران: هرمس.

 

مقالات و پایان نامه ها

رحیمی، فاطمه. 1392ش، «بررسی نقش نشانه‌ها و نماد واژه‌ها در زبان شعری مولانا با رویکرد نشانه شتاک»، عرفان اسلامی، شماره 35، صص 18-29.

رضادوست، علی اکبر. 1394ش، «متناقض‌نمای ناطق اخرس مولانا و تأثیر هرمنوتیکی آن بر کثرت آفرینندگی»، ادب پژوهی، شماره 32، صص 125-97.

صالحی مازندرانی، محمدرضا. 1381ش، «ماهیت شعر به روایت شاعران»، پایان‌نامه دوره دکتری دانشگاه شهید چمران. 

علوی مقدم، مهیار. 1384ش، «متن باز- متن بسته»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 148، صص 27-11.

فرزاد، مسعود. 1349ش، «عروض مولوی»، خرد و کوشش، شماره 5، صص 141-225.

مقدادی، بهرام. پاییز 1383ش، «نقد اسطوره‌ای نوشته‌های کافکا»، مجله پژوهش ادبیات معاصر جهان، شماره 18، صص 5- 16.