نقد و تحلیل مضامین اجتماعی رمان سووشون (سیمین دانشور)

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 1، دوره 11، شماره 40، تیر 1398، صفحه 7-19   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم محمودی^* ؛ فائزه اشرفیان

دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، گروه زبان و ادبیات فارسی، دهاقان، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف شناخت فضای اجتماعی سال های پیش از انقلاب و تحلیل مسائلی هم چون نقش زنان در اجتماع، مردسالاری، غرب زدگی و حضور استعمار و خانواده با تکیه بر رمان سووشون سیمین دانشور، به روش، توصیفی - تحلیلی انجام گرفته است.  جامعه‌شناسی ادبیات از سویی با ادبیات و از سوی دیگر با جامعه‌شناسی در ارتباط است. در این شیوة نقد، ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با جامعه و تأثیرات متقابل ادبیات و جامعه و چگونگی انعکاس مسائل اجتماعی از دیدگاه خالق اثر مورد بررسی قرار می‌گیرد. رمان سووشون محصول شرایط اجتماعی سال های وحشت و خشونت پس از کودتای 28 مرداد 1332 است؛ دوره‌ای که آمال و آرزوهای ملتی آزادی‌خواه و استقلال‌طلب در اثر دسیسة عوامل بیگانه و داخلی و پاره‌ای اشتباهات رهبران سیاسی و مذهبی بر باد رفت و یأس و ناامیدی، احساس شکست و انزواطلبی، گریبانگیر جامعة ازهم‌گسیختۀ ایران گردید. نتیجة پژوهش نشان داد که سیمین دانشور با تیزبینی و درایتی متعهدانه تلاش کرده است بخشی از حقایق تلخ اجتماعی و نیز دردها، رنج ها و مصائبی را که در این سال های سیاه بر ملت ایران رفته است، ترسیم نماید. وی به مشکل هویت و جایگاه زن ایرانی در تغییرات و تحولات اجتماعی می‌پردازد و تلاش برای خودیابی و  باید و نبایدها را با انتقاد از جامعۀ مردسالار در هم می‌آمیزد.

کلیدواژه‌ها

مضامین اجتماعی؛ رمان سووشون؛ سیمین دانشور

مراجع

- باقری، نرگس. (۱۳۸۷). زنان در داستان. تهران: مروارید.

- حسنلی، کاوس، سالاری، قاسم. (1386). نشانه­های فمنیسم در آثار سیمین دانشور. فصلنامة مطالعات اجتماعی- روانشناختی زنان (مطالعات زنان)، 1، 5-25.

- حسینی، مریم. (۱۳۸۴). روایت زنانه در داستان‌نویسی زنانه. نشریۀ کتاب ماه ادبیات و فلسفه، 93، 94 -101.

 - دانشور، سیمین. (۱۳۵۷). سووشون. تهران: خوارزمی.

- دری، تجمه، خیراندیش، سید مهدی. (1393). مقایسة بازتاب فرهنگ عامه در آثار سیمین دانشور و احمد محمود. نشریة فرهنگ و ادبیات عامه، 3، 79-103.

- دقیقی، مژده. (1381). سرگردانی یک جیرۀ همگانی است. نشریۀ زنان، 86، ۳۲-۳۶.

- ذوالقدر، میمنت. (1379). رمان­های معاصر فارسی. تهران: نیلوفر.

- رنجبر، ابراهیم. (۱۳۹۰). تحلیل رمان سووشون از منظر عناصر حماسی.  نشریۀ زبان و ادبیات فارسی، 70، ۳۷-۶۲.

- سپانلو، محمد علی. (۱۳۸۱). نویسندگان پیشرو ایران: مروری بر قصه‌نویسی، رمان‌نویسی، نمایشنامه­نویسی و نقد ادبی. چاپ ششم. تهران: انتشارات آگاه.

- سرمشقی، فاطمه. (۱۳۸۶). سووشون روایت نمادین تاریخ ایران. فصلنامۀ هنر، ۷۲، ۲۸- ۶۴.

- سرمشقی، فاطمه. (۱۳۸۸). سووشون و رویکرد اصالت زن. فصلنامۀ هنر، ۷۹، ۷-۳۷.

- شریفی، محمد. (۱۳۸۸). فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ نشر نو و معین.

     - عبداللهیان، حمید. (1378). کارنامه نثر معاصر. تهران: پایا.

- عسگری حسنکلو، عسگر. (۱۳۹۴). جامعه­شناسی رمان فارسی. تهران: انتشارات نگاه.

- مدیری، بهمن. (۱۳۸۹). زن و ادبیات معاصر: رهیافتی تاریخی بر جایگاه زنان در ادب پارسی با تأکید بر دوران معاصر. نشریۀ حافظ، ۷۷، ۳۴-۳۸.

- ناظمیان، رضا، شکوهی نیا، مریم. (1392). مقایسه و تحلیل جلوه‌های پسااستعماری در رمان­های موسم هجرت به شمال طیب صالح و سووشون سیمین دانشور.  فصلنامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 29، 1-32.

- نوین، حسین. (1388). نقد و تحلیل جامعه‌شناختی داستان عید ایرانی­ها با تکیه بر مجموعه داستانی شهری چون بهشت. فصلنامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 12، 125- 141.

- میرعابدینی، حسن. (۱۳۸۰). صد سال داستان‌نویسی. ۲ج، تهران: چشمه.